^DeAndereKrant

Dit blijkt uit het indringende rapport War and Theft: The Takeover of Ukraine’s Agricultural Land van de onafhankelijke progressieve Amerikaanse denktank Oakland Institute dat eerder dit jaar uitkwam. De Nederlandse media hebben het genegeerd.

Oekraïne, dat bekendstaat als ‘de graanschuur van Europa’, beschikt over 33 miljoen hectare landbouwgrond, evenveel als een-derde van het totale landbouwareaal in de EU. In de Sovjet-tijd was de landbouwgrond in handen van de staat. Nadat de Sovjet-Unie in 1991 uit elkaar viel, werd in eerste instantie een deel van de landbouwgrond door de staat verkocht aan een select groepje rijke zakenlieden met grote macht, de oligarchen. In 2001 stelde de regering een moratorium in om verdere uitverkoop van land te voorkomen. Inmiddels is 28 procent van het landbouwareaal in handen van oligarchen en grote concerns, de rest is in handen van zo’n 8 miljoen zelfstandige boeren, die hun land soms verhuren aan de grote bedrijven.

Na de Maidan-revolutie in 2014, toen een westers gezinde regering aan de macht kwam, ontstond grote druk vanuit het Westen om verdere privatisering van landbouwgrond mogelijk te maken. Instellingen als de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD), de Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (IBRD), de Wereldbank en het Internationale Monetaire Fonds (IMF) leenden tientallen miljarden aan Oekraïne, dat nu het derde grootste schuldenland ter wereld is, na Argentinië en Egypte. De westerse geldschieters eisten daarbij dat Kiev ‘landhervormingen’ zou doorvoeren.

Zo verschafte de EBRD, dat in handen is van de EU en veertig westerse landen (waaronder Nederland), 2 miljard euro aan Oekraïne terwijl ze bij de regering in Kiev aandrong op privatisering van landbouwgrond. De IBRD verschafte in 2019 200 miljoen dollar nadat president Zelensky had beloofd het moratorium op de privatisering van landbouwgrond af te schaffen. In 2020 en 2021 kwamen hier nog twee leningen van in totaal 700 miljoen dollar bij.

Ook het IMF drong vanaf 2017 aan op ‘landhervorming’. Het IMF organiseerde zelfs een propagandacampagne in Oekraïne om de bevolking te overtuigen van de noodzaak voor de privatisering van landbouwgrond. Zonder succes, want in 2019 en 2020 vonden massale protesten plaats. Uit enquêtes bleek dat tweederde van de bevolking tegen was. Nadat de regering op 31 maart 2020 toch het moratorium ophief, maakte het IMF een lening van 8 miljard dollar over aan Kiev.

De hervorming van Zelensky heeft ertoe geleid dat steeds meer land in handen komt van oligarchen, westerse agri-concerns en investeerders. Alleen al de EBRD, de Europese Investeringsbank (EIB), onderdeel van de EU, en de International Finance Corporation (IFC), onderdeel van de Wereldbank, hebben samen 1,7 miljard dollar aan leningen verstrekt aan de zes grootste landbouwconglomeraten, die daarmee landbouwareaal hebben opgekocht. Zelfstandige boeren in Oekraïne hebben daarentegen slechts 5 miljoen dollar ontvangen, zo stelt het Oakland Institute. Velen van hen vechten op dit moment in de oorlog tegen Rusland, waardoor ze gedwongen zijn om hun land te verhuren of verkopen.

Naast de 4,3 miljoen hectare die inmiddels in handen is van grote concerns, bezit de Oekraïense staat op papier ook nog 7 miljoen hectare (ruim 20 procent van het totaal). Vijf miljoen daarvan is “gestolen”, zo erkende Zelensky in een verklaring in oktober 2020. Onduidelijk is door wie, maar het gaat daarbij vermoedelijk om Oekraïense oligarchen. Oekraïne staat al jaren bekend als een van de meest corrupte landen ter wereld.

De uitverkoop van landbouwgrond zal naar verwachting vanaf volgend jaar in een stroomversnelling komen. Vanaf januari 2024 wordt de regeling namelijk verruimd. Het protest is overigens nog niet verstomd. In december 2022 riep een coalitie van boeren, academici en NGO’s de regering op om de uitverkoop van landbouwgrond op te schorten. Deze oproep werd onder meer gesteund door de Nationale Academie van Wetenschappen. “Duizenden jongens en meisjes van het platteland, boeren, zijn op dit moment aan het vechten en sterven op het slagveld”, zei professor Olena Borodina van de Nationale Academie van Wetenschappen. “Zij verliezen alles. Dit terwijl de koop en verkoop van land steeds verder wordt geliberaliseerd en geadverteerd. Dit bedreigt de rechten van Oekraïners op hun eigen land, waarvoor ze hun leven geven.”

De eerste 9 van de top-10 van grootste landbouwgrondbezitters in Oekraïne zijn allemaal in het buitenland geregistreerd, met name in belastingparadijzen als Luxemburg en Cyprus. Nummer 6 op de lijst, Astarta Holding, dat voor 41 procent in handen is van oligarch Viktor Ivanchyk, en voor 30,8 procent van het Canadese investeringsfonds Hamblin Watsa Investment, is geregistreerd in Nederland. Het bedrijf, dat een omzet heeft van meer dan 500 miljoen euro, is gevestigd op de Jan van Goyenkade 8 in Amsterdam, een eenvoudig woonhuis waar een groot aantal internationale concerns is gevestigd. Astarta is onder meer de grootste suikerproducent van Oekraïne.

Na de door de EU en VS gesteunde Maidan-revolutie in 2014, die een pro-westerse regering aan de macht bracht in Kiev, ontving het land een lening van 17 miljard dollar van het IMF en 3,5 miljard dollar van de Wereldbank. In ruil daarvoor moest Kiev drastische bezuinigingen doorvoeren. De pensioenen en salarissen werden verlaagd, de energieprijzen gingen drastisch omhoog, de inflatie gierde de pan uit. In 2021 was Oekraïne het armste land van Europa met een bruto nationaal product van 4835 dollar per hoofd van de bevolking. Het percentage mensen dat onder de armoedegrens leeft steeg van 28,6 procent in 2014 naar 41,3 procent in 2019. Ook de EU heeft economische ‘hervormingen’ (privatiseringen) geëist als voorwaarde voor het Associatieverdrag tussen Oekraïne en EU dat in 2017 in werking trad. De Nederlandse bevolking stemde in een referendum tegen dat verdrag, maar de regering tekende het alsnog.

War and Theft: The Takeover of Ukraine’s Agricultural Land: dakl.nl/landjepik-oekraine