^DeAndereKrant

Daarna verschenen er meerdere studies in de medische literatuur waarin de effectiviteit van de vaccins op het voorkomen van infecties, ziekte en overlijden in de dagelijkse praktijk werd gerapporteerd. Deze studies zijn over het algemeen gebaseerd op het bevragen van grote databases, waarin de vaccinatiestatus wordt gekoppeld aan een positieve testuitslag, ziekte of overlijden. Deze studies meten de vaccineffectiviteit echter pas vanaf het moment dat de vaccins als beschermend worden beschouwd, dus vanaf 1 tot 2 weken na de laatste dosis van de basisserie of de boosterdosis. Alle ziekte- en sterfgevallen die optreden tussen de eerste dosis en dit moment, worden niet meegerekend. Daarom zijn ook deze studies niet geschikt om het effect van vaccinatie op de totale sterfte te meten. De gerapporteerde vermindering van de sterfte, betreft alleen de sterfte veroorzaakt door Covid-19.

In een groot deel van 2022 was er in Nederland sprake van oversterfte, die niet door Covid-19 kon worden verklaard. Ook andere verklaringen ontbreken, maar de huisstatisticus van het CBS, Ruben van Gaalen, ontkent dat er een relatie kan zijn met de vaccinaties, overigens zonder hiervoor een solide onderbouwing te geven. Hij wijst op de vermindering van de sterfte aan Covid-19 door vaccinatie. Dit zegt echter niets over het effect van vaccinatie op de totale sterfte.

Om te onderzoeken of vaccinatie wellicht toch een rol gespeeld kan hebben, onderzochten Ronald Meester en Wouter Aukema met een Bayesiaanse analyse de sterftecijfers in de najaarscampagne van 2022, waarin de derde boosterdosis werd aangeboden aan alle 65-plussers. In die tien weken werden in totaal 2.185.837 mensen in die leeftijdscategorie gevaccineerd en overleden er in totaal 28.234 mensen.

Wie een eventuele relatie tussen vaccinatie en de kans om te overlijden wil onderzoeken, zou een nulhypothese kunnen opstellen waarin vaccinatie geen relatie heeft met de waargenomen sterfte. Die nulhypothese kan vervolgens getoetst worden met een statistische methode. Daarna kan de onderzoeker zeggen of deze hypothese past bij de waarneming. Als de waarnemingen te onwaarschijnlijk zijn onder de hypothese, wordt deze laatste verworpen. In het laatste geval is echter nog steeds niet duidelijk wat dan een betere hypothese zou zijn.

Een Bayesiaanse analyse geeft deze mogelijkheid wel. Met deze methode kan men onderzoeken welke van een aantal hypotheses de relatie tussen de vaccinaties en de waargenomen sterfte het beste verklaart. Er kan dan ook worden berekend hoeveel beter de alternatieve hypothese de data verklaart in vergelijking met de nulhypothese. Hiertoe stelden Meester en Aukema een klasse van modellen op, waarin de kans om te overlijden in deze periode komt te veranderen vanaf het moment dat mensen gevaccineerd worden. Die kans kan hoger zijn of lager: een lagere kans als het vaccin levensreddend is, en een hogere kans als het vaccin sterfte veroorzaakt. Door die sterftekans te variëren, kan de overlijdenskans voor gevaccineerden en ongevaccineerden berekend worden die de data het best verklaart. Om een eerlijke vergelijking te garanderen zorgden de auteurs ervoor dat alle modellen in totaal evenveel sterfgevallen voorspelden, zodat het enige verschil was wannéér mensen kwamen te overlijden binnen die 10 weken. Uit deze analyse blijkt dat in het scenario waarbij 1250 mensen overlijden als gevolg van vaccinatie de data het best verklaart wordt. Dit zou betekenen dat er één persoon extra komt te overlijden per 1750 geboosterde mensen. Dit model bleek de data 164 keer beter te verklaren dan het model met de nulhypothese, waarin de aanname is dat de kans om te overlijden niet verschilt tussen gevaccineerden en ongevaccineerden.

Het netto-effect van vaccinatie op de korte termijn ten tijde van de najaarscampagne lijkt dan ook het overlijden van 1250 personen te zijn, op een totaal van 28.234 sterfgevallen. Dat is niet strijdig met de uitspraak dat vaccinatie beschermt tegen overlijden aan Covid-19, omdat dit slechts een van de doodsoorzaken is. Deze analyse doet daarover geen uitspraken. De uiteindelijke winst van vaccinatie wordt bepaald door de balans van een toename van de kans om kort na vaccinatie te overlijden, en de afname van de kans om later te overlijden aan Covid-19. Het is mogelijk dat deze balans in zijn totaal positief uitvalt, maar het is ook zeer zeker mogelijk dat deze negatief uitvalt. Het is goed om voor ogen te houden dat in deze afweging niet mee wordt genomen dat vaccinatie ook op de langere termijn zou kunnen leiden tot een verhoogd sterfterisico.

Dát er mensen overlijden aan de gevolgen van vaccinatie met de mRNA-vaccins staat niet ter discussie: er zijn inmiddels meerdere patiëntenseries en patiëntencasussen waarin door middel van obductie en pathologisch onderzoek wordt bevestigd dat mensen overleden aan de gevolgen van vaccinatie. Door onder andere de hoge kosten, de tijdsinvestering en de belasting voor de familie zullen obductiestudies nooit kunnen vertellen hoevéél mensen overlijden als gevolg van vaccinatie met de mRNA-vaccins van Moderna en Pfizer. Daarvoor zijn analyses nodig zoals Meester en Aukema die nu uitgevoerd hebben. De elegantie van de methode is gelegen in het feit dat de analyse uitgevoerd is op objectieve data, waarover geen discussie mogelijk is. Bovendien gaat het om een korte periode en is de analyse enkel en alleen gebaseerd op de schommelingen in sterfte binnen die periode in samenhang met het aantal vaccinaties. Ik kan geen andere factor bedenken die de waargenomen fluctuaties in deze periode beter zou kunnen verklaren. Mocht iemand dat willen onderzoeken is de methode uitermate geschikt om die factor te analyseren, mits deze goed meetbaar is.

Dat er één extra overlijden is per 1750 gezette prikken, ligt in lijn met de re-analyse van de registratietrials door Fraiman et al., die vonden dat er één ernstige bijwerking per 800 gevaccineerden optrad. Bovendien zou er nog sprake kunnen zijn van een onderschatting van het aantal overlijdens na vaccinatie, door een fenomeen wat in de wetenschappelijke termen de ‘healthy vaccinee bias’ heet. In algemene termen betekent dat dat mensen die zich laten vaccineren door de bank genomen gezonder zijn in vergelijking met mensen die zich niet laten vaccineren, en zo het gunstige effect van vaccinatie overschatten. In dit specifieke geval betekent het dat mensen die ernstig ziek waren of zelfs terminaal naar alle waarschijnlijkheid niet meer gevaccineerd werden, omdat ze binnen afzienbare tijd zouden komen te overlijden. Het is dus mogelijk dat de balans nog ongunstiger uitvalt.

Al met al is de conclusie gerechtvaardigd dat niet op voorhand gesteld mag worden dat vaccinatie absoluut niet bijgedragen kan hebben aan de oversterfte. Betere data, op persoonsniveau, zullen moeten uitwijzen of dit inderdaad zo is. Het wachten is op die analyses.