Overheid verbiedt ouderwetse energiemeter
Beeld: Cartoonist Wilfred Klap
Energiebedrijf en overheid sluipen via de nieuwe Energiewet de meterkast in
De overheid verplicht nog dit jaar alle huishoudens in Nederland hun analoge energiemeter in te ruilen voor een digitale of slimme meter. Zo sluipen energiebedrijf en overheid via de nieuwe Energiewet de meterkast in. Wie niet meewerkt aan het beleid, riskeert een boete. Het brengt risico’s met zich mee voor de privacy. “Je wordt er een beetje ingeluisd. Als je deze slimme meter eenmaal hebt, dan staat deze standaard aan.”
Er zijn in Nederland nog zo’n half miljoen huishoudens die vasthouden aan een ‘ouderwetse’ analoge meter. De overheid kon hier tot voor kort niks tegen doen, maar heeft het via de nieuwe Energiewet toch voor elkaar gekregen tot achter de voordeur van het woonhuis te infiltreren. In de nieuwe Energiewet staat dat het verplicht wordt analoge energiemeters te vervangen door een digitale of een slimme energiemeter. Volgens de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI) is dat nodig om de dreigende overbelasting van het energienet te managen en “de stroom beter te kunnen verdelen”. Fysiek lijken de slimme en digitale meters op elkaar, maar het verschil is dat een digitale meter niet automatisch de gegevens doorstuurt naar de netbeheerder. De slimme meter doet dat wel. Mensen hebben het recht om hun slimme meter ‘uit’ te zetten, maar de meesten zijn daar niet van op de hoogte. Het is bovendien een moeizaam proces, waar velen zich niet doorheen willen worstelen.
Een moderne meter in huis brengt risico’s met zich mee. “Je wordt er een beetje ingeluisd. Als je deze slimme meter eenmaal hebt, dan staat deze standaard aan”, stelt dr. Kristina Irion van de Universiteit van Amsterdam. “In principe heb ik daar geen problemen mee. Het is nuttig op vele manieren, we willen ook energie besparen en milieuvriendelijker worden, maar ik ben er nog steeds niet van overtuigd dat deze gegevens niet ook voor andere doeleinden worden gebruikt. Mijn ervaring is, als de gegevens er zijn, worden ze voor meer gebruikt.” De deskundige op het gebied van bescherming van privacy en persoonsgegevens liet de slimme meter bij haar thuis dan ook uitzetten.
Dat gegevens voor meer doeleinden kunnen worden gebruikt, bevestigt Universitair hoofddocent Privacy Paul de Hert van de Universiteit Tilburg, die een slimme meter heeft geweigerd. “In het verleden hebben ze zelfs laten zien dat via het energieverbruik kon worden herleid welke film iemand aan het kijken was.” De Belgische professor noemt nog een ander privacyrisico: “Op basis van het energieverbruik konden ze in België bijvoorbeeld valse verblijfplaatsen (met het oog op belastingontduiking — red.) herleiden”. Irion vreest niet zozeer voor de overheid, maar misbruik op commercieel niveau. “Ik maak me meer zorgen om energieleveranciers die op den duur op individueel niveau de prijs zullen bepalen en daarmee aan sturing zullen doen. Er zijn geen beschermingen dat dit niet gebruikt zal worden voor economische doeleinden.”
Dr. mr. Gerrit-Jan Zwenne, deskundig op het gebied van dataprotectie en privacywetgeving, erkent de “privacy-risico’s”, maar noemt niettemin het verbod op de analoge meter “niet onbegrijpelijk. Tegen de risico’s kunnen we ons beschermen en dat vereist inspanningen van onder andere energieleveranciers en netbeheerders, maar dat is op zichzelf geen reden om geen gebruik te maken van innovatieve technologie”, aldus de hoogleraar Recht en Informatiemaatschappij van de Universiteit van Leiden. Volgens Irion is echter niet iedereen in staat zich te wapenen tegen de moderne technologie. “Ook huurders moeten dan daadwerkelijk de mogelijkheid hebben om de slimme meters uit te schakelen.”
Ondanks alle bezwaren, gaat de betreffende Energiewet dit jaar al in. Het proces zal drie jaar duren. Zo’n 535.000 huishoudens met een analoge meter, kunnen een brief van de netbeheerder uit de eigen regio verwachten, zo meldt de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI). De inspectie meldt dat “doordat we meer stroom gebruiken én opwekken, het energienetwerk vol raakt”. De in de media vaak aangehaalde ‘blackouts’ — stroomuitval als gevolg van overbelasting van het net — worden niet expliciet genoemd. Wel blijkt dat het RDI de analoge meters nadrukkelijk als probleem ziet, omdat deze mogelijk terugdraaien en het verbruik niet op dagelijkse basis doorgeven, waardoor het voor de overheid en netbeheerders lastig wordt om “te ontdekken waar te veel stroom is en waar te weinig”.
In het zonnepanelentijdperk is de slimme meter bovendien een must, aldus RDI, want een analoge meter “kan niet los van elkaar meten hoeveel stroom er wordt opgewekt, hoeveel er zelf wordt gebruikt en hoeveel er aan het net wordt geleverd. Gescheiden meten van stroom is belangrijk, omdat dan iedereen de juiste kosten, vergoedingen en belastingen kan betalen.” De Rijksinspectie doet zelfs, corona indachtig, een beroep op de onderlinge solidariteit van het volk. “Samen zorgen we voor een betrouwbaar en sterk energienetwerk voor heel Nederland.” Eerst moest de Nederlander van het gas, toen moesten we over op de waterpomp en het liefst groene stroom, maar nu die hoepels zijn genomen en het energienet overbelast dreigt te raken, wordt de burger met de analoge meter (deels) verantwoordelijk gehouden.
De wet stuitte bij de invoering nauwelijks op weerstand in de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel is in juni 2024 aangenomen. Alleen SP, Forum voor Democratie en JA21 stemden tegen. De Eerste Kamer ging afgelopen december ook akkoord. In de Senaat stemden alleen FVD en JA21 tegen.
Vanuit privacy-organisaties en waakhonden blijft het opvallend stil. Dat terwijl de Autoriteit Persoonsgegeven openlijk toegeeft dat energiegebruik veel prijsgeeft over een individu. “Bijvoorbeeld dat iemand vaak op vakantie gaat, op bepaalde tijdstippen waarschijnlijk naar de kerk of moskee gaat of hoe iemands dagelijkse leefpatroon is. Hoe vaker meetgegevens worden uitgelezen, hoe gedetailleerder het beeld van uw persoonlijke leven is”, erkent de Autoriteit Persoonsgegevens. “Ze kunnen dus door uw energie te meten, weten wat er in uw huis gebeurt”, vat De Hert samen.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
