^DeAndereKrant

Eurocraat Guy Verhofstadt, voormalig premier van België en leider van de liberalen in het Europees Parlement, staat helemaal achter de arrestatie van Pavel Durov. “Telegram bevindt zich in het hart van de wereldwijde cybermisdaad. Vrijheid van meningsuiting bestaat niet zonder verantwoordelijkheden”, roept hij op X.

Verhofstadt is niet de enige die de vervolging van de topman van Telegram toejuicht. Grote gevestigde kranten als de Guardian, de Washington Post, en de New York Times omschrijven Telegram als een “platform voor informatie en desinformatie” en als “de favoriete app voor racisten, gewelddadige extremisten en antisemieten”. De bekende pro-Navo commentator ­Alexander Vindman, die tot 2020 deel uitmaakte van de Nationale Veiligheidsraad van de VS, schrijft op Twitter dat de arrestatie van Durov “implicaties heeft voor andere sociale media, waaronder Twitter” en voegde daar meteen een dreigement aan toe: “Elon Musk mag wel nerveus gaan worden”. De linkse omroep BNNVara bleef niet achter en publiceerde een cartoon van Benjamin Kikkert met de boodschap: “Pavel Durov brengt zichzelf in problemen!”

Die reacties staan in schril contrast met de ontzetting die heerst onder internationaal bekende overheidscritici. De Amerikaanse topinterviewer Tucker Carlson schrijft: “Pavel Durov bevindt zich in een Franse gevangenis, een levende waarschuwing voor iedere eigenaar van een platform die weigert de waarheid te onderdrukken in opdracht van overheden of inlichtingendiensten. De duisternis daalt snel over de voormalige vrije wereld.” Klokkenluider Edward Snowden: “De arrestatie van Durov is een aanval op het basisrecht van vrijheid van meningsuiting. Ik ben verbaasd en diep bedroefd dat Macron zich heeft verlaagd tot het nemen van gijzelaars als middel om toegang te krijgen tot privécommunicatie. Dit haalt niet alleen Frankrijk omlaag, maar de hele wereld.”

Chris Pavlovski, topman van video­platform Rumble, dat in 2022 door de Franse autoriteiten werd verboden omdat het weigerde Russische nieuwsbronnen te verwijderen, twitterde: “Ik ben net veilig vertrokken uit Europa. Frankrijk heeft Rumble bedreigd en nu zijn ze een rode lijn overgegaan door Pavel Durov te arresteren. Rumble accepteert dit gedrag niet en we zullen alle wettelijke middelen inzetten om te vechten voor onze vrijheid van meningsuiting, een universeel mensenrecht. We vechten op dit moment in de rechtszalen van Frankrijk en we hopen op de onmiddellijke vrijlating van Pavel Durov.”

Durov heeft zware beschuldigingen aan zijn broek gekregen, zoals medeplichtigheid aan fraude, bezit van kinderporno, drugshandel, het witwassen van geld verkregen uit georganiseerde misdaad, en “het beheren van een online platform met als doel het faciliteren van onwettige transacties”. Hij kan tot 20 jaar cel worden veroordeeld. Critici stellen dat de beschuldigingen onzinnig zijn. Frank Knopers van de geopolitieke website Geotrendlines schrijft: “Als Telegram verboden kan worden omdat drugsdealers er informatie mee uitwisselen, dan moet ook de Mercedes verboden worden waarmee ze de drugs rondbrengen. Trap er niet in, de vrijheid van meningsuiting staat op het spel.” Geopolitiek analist Alexander Mercouris van het videokanaal The Duran wijst erop dat er geen arrestatiebevel was uitgevaardigd voordat het vliegtuig van Durov in Parijs landde op 24 augustus. “Frankrijk had eenvoudig om uitlevering van Durov kunnen vragen aan Dubai als hij werkelijk zo’n misdadiger was. Dit gaat over het controleren van het narratief – nergens anders over”, zegt Mercouris.

De arrestatie van Durov komt op een moment dat de strijd rond de vrijheid van meningsuiting in de westerse wereld tot een kookpunt lijkt te komen. “De Europese Unie is openlijk bezig de vrijheid van meningsuiting aan banden te leggen”, zegt Mercouris. De EU Digital Services Act (DSA) die vorig jaar van kracht is geworden, dwingt internetplatforms om “desinformatie” te bestrijden, althans, wat door de EU wordt bestempeld als desinformatie. EU-‘president’ Ursula von der Leyen heeft de oprichting aangekondigd van een ‘Democratie-Schild’ tegen subversieve informatie van buiten de EU. Ook op nationaal niveau vervolgen regeringen, zoals in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, gebruikers van sociale media steeds vaker vanwege hun mening. In het VK zijn na de recente rellen meer dan duizend mensen gearresteerd vanwege posts op sociale media. Daarbij zijn zware gevangenisstraffen opgelegd. In Duitsland zijn dit jaar 450 extra ambtenaren aangenomen om de sociale media te censureren. In de Verenigde Staten ligt onder meer Tiktok onder vuur – een platform dat net als Telegram geen westerse eigenaar heeft.

Telegram is van alle sociale media waarschijnlijk het platform dat het minst meewerkt aan de overheidscensuur. Pavel Durov vertelde in een interview in april met Tucker Carlson – het eerste diepte-interview dat de 39-jarige multimiljardair gaf in lange tijd – dat hij door de Amerikaanse autoriteiten onder druk was gezet om een ‘achterdeur’ in te bouwen in Telegram waar de inlichtingendiensten gebruik van konden maken. Anders dan andere platforms zou hij dat hebben geweigerd. Telegram zegt de privacy van zijn gebruikers volledig te beschermen door encryptie en doet ook relatief weinig aan het ‘modereren’ van de inhoud die wordt gepost. Telegram is hierdoor hét kanaal geworden om te volgen wat er echt gebeurt in de oorlog in Oekraïne. Zowel Russische als Oekraïense militairen en burgers maken gebruik van Telegram om informatie te delen. Telegram biedt ook veel ruimte aan critici van de Israëlische oorlog in Gaza. Het aantal gebruikers is hierdoor de afgelopen jaren stormachtig gegroeid, tot bijna 1 miljard. Daarmee is Telegram een doorn in het oog geworden van het westerse establishment.

Niet voor niets hebben Russische politici de Franse actie fel veroordeeld. Zij noemen Durov “een politieke gevangene”, en “de nieuwe Assange”. Ironisch is dat de geboren Rus in 2014 uit Rusland is vertrokken, omdat hij naar eigen zeggen door de Russische autoriteiten werd gedwongen hen toegang te geven tot zijn app VK, een Russische versie van Facebook. Durov week uit naar Dubai, en heeft inmiddels naast de Russische drie andere nationaliteiten: de Franse, die van de Verenigde Arabische Emiraten en van Saint Kitts and Nevis – een eiland in de Cariben, dat bekend staat als “de kleinste soevereine staat op het westelijk halfrond”.

De internationale journalist Pepe Escobar, bekend om zijn kritische houding tegenover ‘het Westen’, weerspreekt dit verhaal. Volgens Escobar wilde Rusland alleen maar toegang tot de VK-app om ernstige misdaden op te sporen. “Maar Durov geloofde in de vrijheid en democratie propaganda van het Westen en verliet Rusland. Dat is hem door Poetin nooit vergeven.” Escobar weerspreekt ook dat Telegram niet censureert. Volgens hem werkt de app via servers van Amazon, Cloudfare en Google en kunnen de VS Telegram gemakkelijk controleren. Voor Europa ligt dat anders. “Europa heeft zelf geen enkel sociaal netwerk. Daarom komen ze met de Digital Services Act: het is de enige manier waarop ze controle kunnen krijgen over sociale media.”

Wob-onderzoeker Cees van den Bos publiceerde oktober vorig jaar op zijn substack Bomen en Bos een onthullend verslag over hoe de Nederlandse overheid heeft geprobeerd Telegram te censureren. “Nederland oefende via minister Ferd Grapperhaus en premier Mark Rutte druk uit op de Verenigde Arabische Emiraten (waar het bedrijf van Durov is gevestigd) om Telegram zich te laten conformeren aan de eisen van onze inlichtingendiensten in de strijd tegen covid-rellen, accelerationisme en rechts-extremisme. In antwoord op een aangenomen motie van Thierry Baudet die de encryptie van privégesprekken en daarmee de privacy zou moeten waarborgen, beloofde minister Grapperhaus dat het verbieden van encryptie niet aan de orde zou komen in de Nederlandse politiek. Toch oriënteerde de minister van Justitie zich na deze toezegging op de mogelijkheden van het aftapbaar maken van versleutelde privégesprekken voor zijn inlichtingendiensten”, meldt Van den Bos.

De Israëlische regering werkt nauw samen met de grote internetplatforms om onwelgevallige uitingen tegen te gaan. Dat kan gaan om ‘­antisemitisme’, maar ook om kritiek op de oorlog in Gaza, schrijft de Israëlische krant Haaretz. Volgens Haaretz staat Telegram het minst open voor Israëlische bemoeienis. De autoriteiten zouden eind december contact hebben gezocht met Pavel Durov, maar dat zou weinig hebben opgeleverd. Telegram is zeer populair onder pro-Palestijnse groepen. Daar komt bij dat Iraanse hackers onlangs enorme hoeveelheden gevoelige data hebben bemachtigd van het Israëlische ministerie van Justitie, die zij met links op Telegram plaatsen, schrijft Haaretz. Deze berichten worden wel één voor één weer verwijderd, maar de Israëlische overheid zou een strenger optreden willen zien van Telegram.