^DeAndereKrant

De Europese Commissie wil dat Europa in 2050 het eerste continent is dat zonder fossiele brandstoffen leeft. Onderdeel van dat plan, de zogenaamde ‘Green Deal’, is dat alle vervoer elektrisch moet worden. Daarom moet al voor 2035 de benzine- en dieselmotor in de ban. Vanaf 2025 zouden alle lease-auto’s in Nederland al uitsluitend elektrisch moeten rijden, staat in Nederlandse plannen. Uiteindelijk zou de gehele energievoorziening op zon- en windenergie moeten draaien in het ‘groene’ Europa van 2050. Nu is dat slechts voor 4 procent het geval. Mondiaal rijden er nu 1,3 miljard auto’s met verbrandingsmotor rond, terwijl het aantal elektrische auto’s beperkt bleef tot 10 miljoen.

Deze Europese plannen om die situatie 180 graden om te keren, blijken volgens nieuw onderzoek fundamenteel onmogelijk. Mijnbouwexpert Simon Michaux van de Finse geologische dienst GTK vertelt dat alle nieuwe elektromotoren, batterijen en elektrische systemen enorme hoeveelheden metalen nodig hebben en dat er bij lange na niet genoeg capaciteit beschikbaar is die grondstoffen te leveren.

Michaux: “Wil je alle energievoorziening inclusief transport elektrificeren, dan heb je nog 189 maal de koperbehoefte uit 2019 nodig in 2050. Voor alle (auto)batterijen is wel tienduizend maal de lithiumbehoefte van 2019 nodig”. Zijn nieuwste analyse voor GTK, richt zich op wat hij “mineralenblindheid” noemt. Zicht ontbreekt volgens hem bij beleidsmakers die het Europese energiebeleid bepalen.

Voor het compleet vervangen van een fossiel energiesysteem door een elektrisch systeem, zijn enorme hoeveelheden metalen nodig, waar nu geen oog voor is. “Het onderzoek is opgesteld op basis van gesprekken die ik had met Brusselse beleidsmakers”, aldus Michaux. “Ze geloven dat de overstap naar bijvoorbeeld elektrische auto’s door de markt gedreven zal worden. Wanneer er efficiënte ‘hernieuwbare’ technologie beschikbaar is, zou de prijs dalen en fossiele energie en brandstofmotoren overbodig raken. Huidige EU-plannen bestaan zo uit een opeenstapeling van structurele denkfouten”, stelt hij.

Michaux nam de uitgangspunten van het Europese beleid als basis van zijn onderzoek. Hoeveel van de verschillende soorten metalen zou je nodig hebben om een fossiel energiesysteem te vervangen voor een elektrisch systeem op wind- en zonne-energie? Zou je bijvoorbeeld alle vrachtwagens die in 2018 in de wereld rondreden elektrificeren, dan zou je daarmee al beslag leggen op 48 procent van de in 2018 uit mijnbouw gewonnen nikkelreserves. Met enkel het elektrificeren van vrachtauto’s, zou je ook al 44 procent van de in 2018 beschikbare lithiumvoorraden innemen. Die batterijen hebben een levensduur van 8 tot 10 jaar, voordat ze vervangen moeten worden.

De grootste materiaalverspilling bij deze ‘vergroening’ blijkt echter veroorzaakt te worden door de lage energie-efficiënte van ‘hernieuwbare energie’. Michaux schrijft in zijn onderzoek: “Je zou wereldwijd 221.594 nieuwe ‘groene’ energiecentrales nodig hebben, terwijl de huidige vloot aan alle energiecentrales (voor fossiele, wind-, zon- en kernenergie – red.) maar 46.423 is. Dat komt omdat je bij bouw en exploitatie van hernieuwbare energie (bijvoorbeeld een windfarm) veel meer energie kwijt bent, ten opzichte van de opbrengst, dan wanneer je een gascentrale bouwt. Je moet voor ‘duurzaamheid’ dus veel meer materialen gebruiken voor de bouw van veel meer energiestations, die minder opleveren. Die ‘duurzame’ energie, zoals een windfarm, moet na twintig jaar ook worden vervangen met nieuwe materialen.

Michaux voorspelt dus een flessenhals in de beschikbaarheid van materialen, dankzij de energietransitie. Er kunnen nooit zoveel nieuwe mijnen op tijd geopend worden, wanneer de EU al in 2050 ‘fossielvrij’ wil zijn. Zo zou winning van het zeldzame aarde-element (REE) germanium, nodig in elektrische auto’s, met een factor 30.000 moeten worden opgeschaald.

De analyse van Michaux met betrekking tot zogenaamde ‘zeldzame aarde elementen’ (REE’s) wordt bevestigd door materiaalkundige Dolf Gielen van Irena, het internationaal agentschap voor hernieuwbare energie. REE’s worden gebruikt in permanente magneten van automotoren. Zonder die zeldzame aarde-elementen, is de actieradius van elektrische auto’s beperkt tot enkele honderden kilometers. Die beperkte rij-afstand staat grootschaliger gebruik van elektro-auto’s al in de weg.

Gielen schreef in het Irena-rapport Critical materials for the energy transition: Rare earth elements, dat er nu al een schaarste is aan mijnbouwcapaciteit, en de verwerking. Een belangrijke reden is dat de mijnbouw van deze voor elektrische auto’s essentiële materialen zo vervuilend is: “De meerderheid van mijnbouw (58 procent), materiaalzuivering (90 procent) en productie van magneten (90 procent) vindt plaats in China”, schrijft Gielen. “Die concentratie levert een voorraadprobleem op. Verwerkingskosten en problemen met milieuvervuiling houden de ontwikkeling van mijnen buiten China tegen. Er zijn zelfs mijnsluitingen geweest.”

Zes van de zeven grote REE-mijnen staan nu in China. Zelfs de Chinese regering zou volgens Irena de mijncapaciteit en materiaalverwerking van REE’s al beperken vanwege milieubezwaren. In Europa, in Estland om precies te zijn, staat maar één kleine REE-mijn met verwerking. Het land met de grootste REE-voorraden, Groenland (behorend tot het Koninkrijk Denemarken) ketst de mijnbouw daar af. Het parlement stemde – vanwege de mogelijke vervuiling – tegen de opening van een nieuwe mijn, zo schrijft Irena.

Gielen ziet een aanstaande kostenstijging van elektrische auto’s als China niet meer alle productie op zich neemt van belangrijke bouwstoffen. “De afhankelijkheid van Europa ligt nu niet in mijnbouw, maar in de verwerking tot materialen”, stelt hij. “Daar domineert China. Het verwerken kan ook elders. Maar dat is duurder en wie betaalt dat?” Meer Europese verwerking van de benodigde bouwstoffen, zou betekenen dat elektrische auto’s structureel duurder blijven (gemiddeld 70.000 euro) dan auto’s met brandstofmotor (gemiddeld 40.000 euro).

Nu legt de Rijksoverheid jaarlijks subsidie bij om de aanschaf van elektrische auto’s te bevorderen, dit jaar gaat het om 100 miljoen euro. Het idee achter die subsidie, is dat kosten van elektrische auto’s zullen dalen wanneer er een markt ontstaat die de overheid stimuleert. Het onderzoek van Michaux weerlegt die denkfout, omdat beleidsmakers geen rekening houden met de beperkte mijnbouwcapaciteit van belangrijke bouwstoffen. Schaarse materialen zullen bij stijgende vraag duurder worden. Gevolg: elektrische auto’s blijven alleen weggelegd voor de rijkere Nederlanders. “Gielen heeft gelijk dat materiaalverwerking nu een flessenhals is”, reageert Michaux. “Dat verandert niets aan het benodigde materiaalvolume aan metalen. Je zult dus andere techniek moeten vinden die andere mineralen gebruikt. Anders moet je fors de materiaalbehoefte inkrimpen om aan de vraag te voldoen, die voortkomt uit het beleid. Zowel de milieubeweging en de mijnbouwindustrie moeten die problemen inzien, als ze willen dat de groene transitie ooit plaatsvindt.”