^DeAndereKrant

Gemiddeld gaan er dit jaar wereldwijd naar verwachting 21 procent meer bedrijven failliet dan vorig jaar, voorspelt Allianz. Voor Nederland is de verwachting nog somberder: 52 procent meer faillissementen, zo verwacht Allianz in 2023. Vorig jaar gaven kredietverzekeraar Atradius en accountants- en adviesbureau Price Waterhouse Coopers al soortgelijke waarschuwingen af. Oorzaken zijn onder andere de hoge energierekening, de stijgende rente, inflatie, loonstijgingen en kosten vanwege verplichte ‘verduurzaming’. Bovendien worden naar schatting ruim 60.000 ondernemers in hun bestaanszekerheid bedreigd, omdat ze gedwongen worden op korte termijn de verleende coronasteun van de overheid terug te betalen (zie kader). “De Belastingdienst heeft vele tienduizenden bedrijven een laatste aanmaning gestuurd. Een flink deel van die bedrijven kan daar niet aan voldoen en zal failliet gaan”, schrijft Allianz na een analyse van de faillissementscijfers van 44 landen. Ook sommige grotere mkb-concerns staan op omvallen. “Uit ons onderzoek blijkt dat het aantal faillissementen van bedrijven met een omzet van meer dan 50 miljoen euro nu al boven het niveau van voor de pandemie ligt”, aldus de kredietverzekeraar. “Die grote bedrijven sleuren doorgaans een hele trits aan kleine bedrijfjes mee in hun val.”

Goed beschouwd blijven alleen de allergrootsten, de multinationals van deze wereld, beschut staan in de zware storm die eraan zit te komen. “De multinationals zijn gepamperd. De Bol.coms en Amazons van deze wereld floreerden zelfs in de corona­crisis. De winkel op de hoek van de straat daarentegen, heeft moeite overeind te blijven”, stelt Pim van Rijswijk, belasting- en mkb-adviseur en eigenaar van VRB Adviesgroep. “Of dat bewust beleid is? Als jij als overheid nalaat op te komen voor de belangen van het mkb, maar wel alles doet om het grootbedrijf te laten renderen, is dat bewust.”

Twan Houben, trendwatcher en bedrijfsanalyticus van Houben & Lijftogt, is van mening dat het mkb “al lang niet meer de motor van de economie is”. Hij wijst daarbij op een rapport van organisatiebureau McKinsey uit 2021 met de titel A new look at how corporations impact the economy and households, waaruit blijkt dat Nederland in een kleine 25 jaar tijd steeds afhankelijker is geworden van grote internationale bedrijven met meerdere vestigingen in verschillende landen. “In 1996 kwam 34 procent van ons bruto nationaal product (bnp, de waarde van alle goederen en diensten die in een periode door een land worden geproduceerd – red.) van deze multinationals”, vertelt Houben. “In 2018 waren multinationals al verantwoordelijk voor 61 procent van ons bnp. Als je die cijfers bekijkt, dan weet je dat het mkb allang niet meer de motor van onze economie is.”

Toch staat in het regeerakkoord dat “voor deze coalitie het mkb belangrijk is” en de Rijksoverheid stelt op haar site dat “het midden- en kleinbedrijf een groot deel van de economie vormt. Het zorgt voor ongeveer 75 procent van de werkgelegenheid”. Volgens Houben is hier sprake van “een definitiekwestie”. Veel mkb-ondernemingen, zijn in de loop der jaren opgekocht door het grootbedrijf, al is dat lang niet altijd aan de buitenkant te zien. “De consument heeft dat niet door. Ogenschijnlijk is alles hetzelfde, omdat de gevel niet is veranderd. De overheid blijft zulke bedrijven nog steeds als mkb zien, maar in de bedrijfsvoering zelf zijn het multinationals.”

Pancras Pouw, voorman van zzp- en mkb-belangenorganisatie beUnited, bevestigt dat deze ontwikkeling mkb-breed al tientallen jaren speelt. “De voedselbranche, met multinationals als Unilever en Nestlé, is daar het beste voorbeeld van. We hebben in de schappen van supermarkten ogenschijnlijk talloze merken met fantasierijke namen liggen. Ze lijken allemaal afkomstig van afzonderlijke bedrijfjes, maar in werkelijkheid beheren tien van de grootste wereldwijde voedingsbedrijven al deze merken. En boven die tien multinationals, hebben via institutionele beleggers en pensioenfondsen, de twee grote investeringsfondsen BlackRock en Vanguard de meeste aandelen in het bezit. Zo is het ook in het mkb, dat in de afgelopen 10 tot 15 jaar intrinsiek veranderd is van karakter. Het traditionele mkb, lokaal gevestigd en geborgd, is zo goed als kapot gemaakt en bestaat straks helemaal niet meer. Het traditionele familiebedrijf met een grootaandeelhouder die minstens 51 procent van de aandelen bezit, is van een uitstervend soort. Er kan dan wel tandarts Jansen op de gevel staan, maar de kans is groot dat het bedrijf al onderdeel is van een internationale organisatie en dat het kunstgebit gemaakt wordt in Oost-Europa. Mkb is een misleidende term aan het worden.”

Deze ontwikkeling zorgt allereerst voor een eenheidsworst van goederen en diensten in de hele wereld, en – op lange termijn – ook nog eens voor duurdere producten, zo voorspelt Houben. “We hebben gezien wat Unilever met zijn prijzen heeft gedaan sinds de hoge inflatie: deze zijn sterker verhoogd dan de inkoopprijzen rechtvaardigen. Dat geldt ook voor de grote energiebedrijven. Banken hebben hogere prijzen gerekend en het serviceniveau verlaagd. Deze trend zie je in het hele grootbedrijf. Door het massaal opkopen van kleinere bedrijven, neemt het aantal concurrenten af en daarmee ook een gunstige prijsvorming voor consumenten. Minder concurrenten betekent dat een steeds kleiner aantal grote bedrijven de prijzen kunnen bepalen. In de praktijk zal dat neerkomen op prijsverhogingen en ze zullen het assortiment helemaal naar hun hand zetten.”

Van Rijswijk zoekt tegenwoordig niet meer naar alle fiscale hazenpaadjes om zo min mogelijk belasting te betalen, maar adviseert zijn klanten “de realiteit onder ogen te gaan zien” en “uit te gaan zoomen”. “Wat er gebeurt past helemaal in het plaatje van de Agenda 2030 van de VN en de filosofie You will own nothing and you will be happy van het WEF. Dat zou iedereen nu wel moeten weten. Ik voorzie dat de multinationals die aan tafel zitten bij het WEF, straks de mkb’ers die nu het hoofd niet meer boven water kunnen houden op gaan kopen. Het gevolg is dat er straks helemaal geen mkb meer is, en dat is precies de bedoeling. Een mkb’er staat voor vrijheid van ondernemen, juist die vrijheid willen ze wegnemen. Ze zijn begonnen bij de boeren, nu zijn de ondernemers aan de beurt en straks de huizenbezitter. Als je weet dat dit komen gaat, bereid je er daar dan op voor. Er zullen dan ook weer kansen komen. Probeer die te zoeken, in plaats van door blijven lopen op de doodlopende weg.”

Pouw roept op, de echte mkb’er te steunen zolang die nog bestaat. “Wil je nu en in de toekomst zelf bepalen wat je eet, stop dan met het verheerlijken van een zo gemakzuchtige supply chain, stop met beleggen uit winstbejag, mijd supermarkten, koop zo min mogelijk voorverpakt en zoveel mogelijk lokaal vers bij het mkb, zoals de groenteboer, slager, bakker en markt.”

Duidelijk is dat dit er snel minder zullen worden. Allianz voorspelt dat er dit jaar 3270 bedrijven gaan omvallen. Volgend jaar, zo schrijft de kredietverzekeraar, zullen dat er naar schatting 3530 zijn. “Bedenk daarbij ook dat de bedrijven die zelf voortijdig de stekker eruit trekken, niet meegerekend zijn”, besluit Van Rijswijk.

Volgens het CBS zijn er in Nederland ongeveer 2,2 miljoen bedrijven. Zo’n 652 duizend, ongeveer een derde, vroeg coronasteun aan. Zo’n 64 duizend bedrijven blijken niet in staat om het geleende bedrag nu al terug te betalen, maar de Belastingdienst zegt in opdracht van de overheid per 1 juni druk te gaan zetten met vorderen van het geleende geld. Daardoor, zo voorspelt ook Allianz, dreigt een faillissement voor veel van dit soort mkb’ers. Belastingadviseur Pim van Rijswijk spreekt schande van de werkwijze van de overheid. “Eerst dwingt de overheid de bedrijven dicht te gaan, zonder rekening te houden met de onvermijdelijke economische schade. Ondernemers hadden geen keuze, want indien ze niet meewerkten, kregen ze handhavers op hun dak. Met de kennis van nu, bleek een lockdown niet eens nodig te zijn geweest. Ze zouden deze ondernemers dus schadeloos moeten stellen, want de onverantwoordelijkheid van de overheid heeft voor de problemen gezorgd. Maar in plaats daarvan, zetten ze de noodlijdende mkb’er onder druk, met een mogelijk bankroet tot gevolg. Ik vind dat crimineel.”