^DeAndereKrant

Voor gedupeerden Jannig Steur (77) en Jan Schilder (80) uit Volendam kwamen zandzakken te laat, toen het water 30 december over de kade kwam. Zij zitten met overstromingsschade, die ze zelf niet kunnen bekostigen. “We wonen hier al dertig jaar”, aldus mevrouw Steur. “Dit is nog nooit gebeurd. Alles is nu droog, maar we zitten met de spullen op tafel.” De schade kunnen ze nergens verhalen. Niet bij hun verzekering en ook niet bij Rijkswaterstaat. Zo zijn er tientallen gedupeerden, waaronder het nautisch bedrijf Waterland Yacht uit Monnickendam.

Volgens Waterland Yacht heeft Rijkswaterstaat verzuimd om het water in het IJsselmeer en Markermeer na de zomer terug te brengen naar het zogeheten winterpeil. Normaal gesproken verlaagt Rijkswaterstaat het waterpeil na de zomer om overstromingsrisico te verminderen en wordt het peil in maart verhoogd om eventuele droogte tegen te gaan. Waterland Yacht stuurde op 6 januari een brief aan zijn ligplaatshouders over de hoogwaterstand. Daarbij stelde het bedrijf dat het in november een stand van +10 cm NAP had geconstateerd en dat “het wachten was op een overstroming”. Winterpeil voor dit gebied zou rond de -30 cm NAP zijn, stelde Waterland Yacht, “en wordt doorgaans eind van de zomer ingezet. Afgelopen najaar is dit niet gebeurd”.

Heeft Rijkswaterstaat het winterpeil losgelaten? Het is een vraag die leeft. Niet alleen bij het nautisch jachthavenbedrijf in Monnickendam, ook bij visser Patrick Schilder en schipper Henk Boonstra. Schilder heeft veertig jaar ervaring op en rond het Markermeer, Boonstra dertig jaar als binnenvaartschipper op de Rijn. Hij weet alles te vertellen over de standen van de rivieren, de zee en de invloed van de genoemde omstandigheden door Rijkswaterstaat. “Hier klopt niks van. Ik heb ze gebeld en hiermee geconfronteerd. De mevrouw die ik sprak, had geen weerwoord en hing gewoon de telefoon op”, aldus de schipper.

Beiden beweren dat Rijkswaterstaat steken heeft laten vallen. Volgens Schilder is het duidelijk: “Ze hebben verzuimd te spuien”. Hij denkt ook wel te weten waarom. Hij vertelt: “Volgens mij heeft het te maken met de diepgang van de werkschepen die aan de Markermeerdijken werken. Als Rijkswaterstaat het water laat zakken, kunnen die schepen niet dicht genoeg bij de dijk komen en komt dat werk stil te liggen”. Hij denkt niet dat er opzet in het spel is, maar meent dat het een menselijke inschattingsfout is geweest.

Boonstra houdt als binnenvaartschipper de waterstanden en weersomstandigheden nauwlettend in de gaten. Hij laat een plaatje zien met een grafiek waarop waterstanden staan. “Rijkswaterstaat beweert dat het water bij Den Oever te hoog was om te kunnen spuien. Ik heb het opgezocht. Er was inderdaad een piek, maar niet voor lange tijd, zoals Rijkswaterstaat beweert. Op 22 december zie je een korte piek van een halve dag. Dat is een tij. Voor de rest is alles beneden normaal gebleven. In de Waddenzee was het zelfs lager.” Hij vervolgt: “Rijkswaterstaat zegt in eigen berichten altijd dat ze spuien, wanneer het kan en pompen wanneer het nodig is. Nu is er met het Markermeer wat bijzonders aan de hand: De Noordoostpolder is lager gelegen dan Noord-Holland. Hoe kan het dat de mensen in de Noordoostpolder droge voeten houden en Noord-Holland onder water loopt? Zeker bij een westerstorm als de druk vol ligt op Lemmer, waar de polder achter ligt.”

Boonstra die op X verkondigde dat er “vieze spelletjes gespeeld worden”, meent dat er opzet in het spel is. Hij zegt: “Nederland is koploper in de wereld op het gebied van watermanagement. Lemmer heeft een gemaal, Urk heeft een gemaal en in de polder zijn overal sluizen. Dat is allemaal gereguleerd. Ze kunnen niet spuien, omdat alles lager ligt. Dan moet je pompen. Het is dan gek dat Flevoland het land droog kan pompen, terwijl Noord-Holland verzuipt. Dat kan alleen maar als er in Enkhuizen iets verkeerd staat of in Lelystad. De verhoogde IJsselmeerpiek kon alleen ontstaan, omdat er water is vast gehouden. Dat vervolgens het Markermeer overstroomt kan alleen als de boel vanuit Enkhuizen of Lelystad richting het Markermeer is opengezet. Er moet wat open hebben gestaan. Anders kan ik het ook niet verklaren.” Hij benadrukt dat het kanaalpeil van het Amsterdam-Rijnkanaal en Noordzeekanaal altijd tussen de -40 en -50 cm NAP is. “Elke centimeter boven deze waterstand op het Markermeer kan dan zonder problemen afgevoerd worden richting IJmuiden.”

Dat het water in het IJsselmeer en het Markermeer momenteel niet verder zakt, daar begrijpen betrokkenen niks van. “Een volgende overstroming is in de maak”, zegt Boonstra. Hij ziet met lede ogen aan hoe het water in De Rijn, de Moezel, Neckar en Main nu voor de zoveelste dag stijgt. “Dat water komt onze richting op. Dan gaat het vanaf de grens stijgen. De waterstanden op het IJsselmeer en Markermeer zijn nog niet voldoende gezakt. Iedere druppel regen of water die vanuit de IJssel komt, kan momenteel een probleem worden. Het is onzin dat er nu niet gespuid zou kunnen worden. Het Noordzeekanaal wordt altijd op -45 cm NAP gehouden vanwege de gegarandeerde brughoogte op het Amsterdam-Rijnkanaal voor de commerciële binnenvaart. Alles wat hoger staat dan -45 cm NAP, in dit geval het Markermeer, kan eruit. Dat is actueel 28 cm om op het gewenste winterpeil te komen. Spuien is geen probleem.” Hij verwijst naar de website van Rijkswaterstaat, waar alle informatie over waterstanden terug te vinden is en kan hieruit maar één conclusie trekken: “Rijkswaterstaat heeft zichzelf in de voet geschoten. Het water is niet op het winterpeil gezet”.

Rijkswaterstaat stelt in een reactie dat zorgen over een op handen zijnde overstroming onterecht zijn. De meerpeilen zijn voldoende gezakt, zegt een woordvoerder. “We verwachten niet dat het meerpeil voor het Markermeer gaat stijgen. Het IJsselmeer een beetje. We kunnen misschien niet direct spuien op een bepaald moment van het Markermeer naar het IJsselmeer. Maar dat is geen probleem, want het peil is voldoende gedaald en het water wat er nu aankomt, de verhoging, dat is de aanvoer via de Rijn (Duitsland) naar Nederland. Daar wordt wel een verhoogde waterstand verwacht. Maar die komt op 13 meter. De laatste keer dat die verhoging er zat en we problemen kregen met wateroverlast, zat die op 14,5 meter.”

Water uit het Markermeer kan volgens Rijkswaterstaat met name worden gespuid via het IJsselmeer. “Dit kan alleen als het IJsselmeer lager staat dan het Markermeer. Spuien vanuit het IJsselmeer doen we bij de Afsluitdijk. Dit kan alleen als het peil aan de Waddenzeekant lager staat. De komende dagen wordt het vanwege de wind iets ongunstiger om te spuien. Daarnaast komt er vanuit de rivieren nieuwe wateraanvoer richting de meren.”

Afvoer van water via het Noordzeekanaal richting IJmuiden, gebeurt soms wel, maar kan niet altijd. Het vergt afstemming met Amsterdam, zegt de woordvoerder. “Water dat gespuid wordt bij een groot niveauverschil komt met grote kracht door de sluis. Dat kan schade veroorzaken aan de oevers van het Noordzeekanaal en het kan zorgen voor gevaarlijke situaties voor de binnenvaart. Ons beleid is echt: we zullen altijd spuien wanneer we kunnen.”

Dat er beperkt gespuid kon worden in december lag volgens Rijkswaterstaat aan de (weers)omstandigheden en een Waddenzee die te hoog stond. Verder heeft Rijkswaterstaat naar eigen zeggen het water in het IJsselmeer wel degelijk op het afgesproken peil van -30 cm gebracht na de zomer. Dat het NAP in november op +10 kwam te staan, zoals Waterland Yacht constateerde, werd volgens Rijkswaterstaat veroorzaakt door wind, regen en de hoogwaterstanden op de grote rivieren.

Hoe het dan kan dat mensen in het hoger gelegen Noord-Holland wel natte voeten kregen, maar in de lager gelegen Noordoostpolder niet, weet de woordvoerder wel te verklaren: “Gedurende de hele hoogwaterperiode is er geen sprake geweest van overstromingsdreiging. Alleen bij buitendijkse en lokale gebieden was er sprake van wateroverlast. Het deel van Volendam dat te maken kreeg met het hoge water lag buitendijks. Dat is iets anders dan de polder die binnendijks ligt, want dat wordt beschermd door dijken. Daarnaast voeren alle waterbeheerders in de regio Noord-Nederland hun water op de meren in het IJsselmeergebied buitendijks, om wateroverlast binnendijks te voorkomen of te beperken”.