^DeAndereKrant

Westerse beleggers halen kapitaal uit opkomende markten, de Chinese vastgoedsector loopt vast en ook westerse bedrijven komen steeds moeilijker aan kapitaal. Zal de inflatie afnemen als gevolg van een afkoelende economie, of gooit de geopolitieke crisis roet in het eten?

De wereldeconomie wordt geplaagd door problemen met aanvoerlijnen als gevolg van aanhoudende lockdowns en door een energiecrisis als gevolg van de geopolitieke strijd in Oekraïne. Het effect van deze crisis aan de aanbodzijde van de economie is aanhoudend hoge prijsinflatie. Centrale banken zijn overgegaan tot het verhogen van de korte rente om hun geloofwaardigheid niet te verliezen. Dat doen ze in een tijd waarin de economie al afkoelt. De internationale kapitaalmarkt reageert nerveus en op diverse plekken zijn al problemen ontstaan.

De geopolitieke factor zal alleen maar zwaarder gaan wegen, aldus gezaghebbend analist Zoltan Pozsar van de Zwitserse bank Credit Suisse. Hij stelt dat de mondiale economie nu over zal gaan naar een “oorlogs­economie”. Geopolitiek heeft op een directe manier invloed op de energiecrisis. Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) in Parijs heeft gewaarschuwd voor een mondiale energiecrisis. Nog nooit zag de wereld zo’n diepe en complexe crisis, aldus de baas van het IEA, Fatih Birol.

Komende winter zullen er tekorten zijn die de prijzen van gas, olie en steenkool exponentieel kunnen doen stijgen, waarschuwt het IEA. Dat, terwijl de energieprijzen nu al ongekend hoog zijn. Het zal markten kunnen destabiliseren en voor grote economische problemen zorgen. Meer indirect heeft de geopolitiek invloed op het functioneren van de internationale kapitaalmarkt. De nervositeit daar zorgt ervoor dat westerse beleggers kapitaal weghalen uit opkomende markten. Voor landen en bedrijven die veel dollars hebben geleend, wordt het steeds moeilijker hun schulden af te lossen. De kapitaalvlucht uit opkomende landen is dit jaar het grootst in zeventien jaar. De uitstroom is nu zelfs groter dan tijdens de kredietcrisis.

Veel ‘opkomende’ economieën zitten daardoor zwaar in de problemen. De rentes stijgen én de dollar wordt duurder. Ondanks de aanhoudend hoge prijsinflatie dalen de prijzen van de belangrijkste grondstoffen, grondstoffen die deze opkomende landen produceren en exporteren. Het doorrollen van hun leningen wordt dus duurder, terwijl ze minder verdienen aan export en hun importprijzen voor voedsel en energie omhoogschieten.

In opkomende landen besteden mensen een veel groter deel van hun inkomen aan voedsel en energie dan in de rijke landen. Voedselcrises en volksopstanden dienen zich dan ook aan. In Sri Lanka is de president door een woedende menigte al verjaagd. Ook andere landen hebben het zwaar. Een derde van de opkomende economieën heeft schulden die zijn genoteerd in buitenlandse valuta (de meeste in dollar, de rest in euro en yen). Daarop betalen ze ook rente in buitenlandse valuta, rentes die in sommige gevallen zijn gestegen tot boven de 10 procent. Het IMF en de Wereldbank waarschuwen al voor een crisis in opkomende markten vergelijkbaar met de schuldencrisis van begin jaren ’80.

Een ander probleem dat door stress in de kapitaalmarkt wordt veroorzaakt, is een wereldwijd afkoelende vastgoedmarkt. Overal in de wereld stagneren de vastgoedprijzen. In China zijn de problemen nijpend. Het is daar de praktijk dat woningen worden verkocht voordat ze zijn gebouwd. Dit gebeurt op basis van hypotheekleningen bij lokale banken. De grote projectontwikkelaars halen vervolgens veel geld op in de lokale markt en in de mondiale kapitaalmarkt om projecten te financieren. Omdat de huizenprijzen in China nu al negen maanden dalen, zijn er op meerdere onderdelen in de vastgoedwereld problemen ontstaan. Verschillende projectontwikkelaars staan op omvallen omdat ze hun leningen niet kunnen doorrollen. Met name de internationale kapitaalmarkt is voor hen bijna onbereikbaar geworden.

Chinese huizenkopers vrezen nu dat projectontwikkelaars niet aan hun verplichting kunnen voldoen om reeds verkochte huizen af te bouwen. Sinds afgelopen weekend is er sprake van een olievlek van mensen die weigeren aan hun hypotheekverplichtingen te voldoen. Hierdoor lopen al meer dan driehonderd projecten in honderd steden gevaar. Dat raakt ook de lokale Chinese banken. Sommige van die banken zijn verder in de problemen geraakt omdat Chinese klanten vrezen voor het omvallen van hun bank. Het ontaardde op verschillende plekken al in bank runs. De opstand van huizenbezitters is een gevaar voor de stabiliteit van de Chinese vastgoedmarkt en de banksector. Als gevolg hiervan vertoont de Chinese economie tekenen van stagnatie. China is dus niet meer de motor van de wereldeconomie. Dat zal ook in het Westen worden gevoeld.

De combinatie van geopolitieke crises en opstapelende problemen in de internationale kapitaalmarkt versterken elkaar. Pozsar stelt dat inflatie hoog zal blijven en dat de economische problemen zullen aanhouden. Dat komt doordat hij de oorzaak van de hoge inflatie anders beoordeelt: “Waar de inflatie nu naartoe gaat, is vooral een kwestie van perspectief. Of je denkt dat de inflatie cyclisch is, het resultaat van een rommelige heropening na de pandemie en opgedreven door fiscale en monetaire stimulering die de vraag heeft doen toenemen tegen een achtergrond van tijdelijke aanbodbeperkingen, of je denkt dat zij structureel is, wat een rommelige overgang naar een multipolaire wereldorde betekent, waarin twee grote mogendheden de macht en hegemonie van de VS uitdagen”.

Een dag nadat Pozsar zijn analyse had gepubliceerd volgde de geopolitieke escalatie tussen China en de VS rondom de positie van Taiwan. Of het zal ontaarden in militaire acties over en weer is nog niet zeker. China blokkeerde al snel de Zeestraat van Taiwan. Ook volgden onmiddellijk economische sancties. China kondigde een importverbod aan van 2000 producten uit Taiwan. Economische oorlogvoering zal een nieuwe klap zijn voor globalisering. Dit zal ook worden gevoeld in de internationale kapitaalmarkt, waardoor financiële problemen zich zullen verdiepen. Dit kan leiden tot een nieuwe mondiale schuldencrisis.