^DeAndereKrant

“Ze halen je van het gas af met zo’n kleuterbriefje.” Roely (61), inwoonster van De Maten, vond in haar brievenbus een folder met een theezakje. “Alstublieft, een lekker warm kopje thee voor u. U ontvangt dit cadeautje om te vieren dat we van start gaan met de overgang van aardgas naar duurzame warmte in De Maten”, stond er in de folder. Met haar vriend, hond en kippen woont Roely sinds 2019 in een koopwoning in de Apeldoornse wijk. “Ik woon comfortabel en warm. Van het gas af gaan levert me geen enkel voordeel op. Mensen worden op kosten gejaagd door nepproblemen als te veel CO2-uitstoot en klimaatopwarming, die zijn gecreëerd door de overheid”, stelt ze. “Bewoners krijgen een warm­houdertje voorgeschoteld: energie én geld besparen. Maar in feite word je overgeleverd aan één soort energiebron – elektriciteit – en dat maakt je ook nog eens afhankelijk van de overheid.”

Sinds de aankondiging wordt de gemeente overstelpt met vragen van stadsgenoten. “Er is weerstand en mensen weten niet waar ze aan toe zijn”, zegt energieadviseur Aladin Berkovic van de gemeente Apeldoorn. “Als zij naar ons toe komen, geven we uitleg over duurzame warmte en welke subsidies en leningen mogelijk zijn, vormen ze zich toch een andere mening. Het is belangrijk dat ze gehoord worden. Alleen, wij zijn er voor de praktische en technische ondersteuning, niet voor discussies over CO2 en de invloed daarvan op klimaatverandering. Die discussie kunnen we tot 2050 voeren.”

De overheid spendeert miljarden aan de deze overgang naar ‘duurzame’ warmte. Er zijn 66 proeftuinen die 435 miljoen euro krijgen van het Rijk om van het aardgas af te gaan. Gemeenten en provincies ontvangen tot 2030 5,6 miljard euro voor het uitvoeren en ondersteunen van het klimaat- en energiebeleid, zoals de uitrol van warmtenetten – een verwarmingssysteem waarbij gebouwen worden verwarmd via een ondergronds netwerk van warmwaterleidingen. Het gebruik van aardgas leidt tot uitstoot van CO2 en de overheid wil die uitstoot naar nul terugbrengen in 2050. Dus moet koken en stoken op gas in de ban. In 2030 moeten al 1,5 miljoen woningen aardgasvrij zijn, staat in het Klimaatakkoord uit 2019. Die woningen zullen op andere manieren moeten worden verwarmd, bijvoorbeeld met een elektrische warmtepomp of via een warmtenet. Nieuwbouwwoningen worden al verplicht gasloos gebouwd, wat is vastgelegd in de Wet Voortgang Energietransitie van 2018.

Op dit moment moeten zeven van de tien inwoners van een wijk of blok instemmen voordat de gemeente ze van het gasnet mag halen, tot ergernis van de regering. “We kunnen niet wachten op één huizenblok dat zich als een Gallisch dorpje verzet”, aldus Hugo de Jonge, minister Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening in maart 2022 op een congres over het Programma Aardgasvrije Wijken in Nieuwegein. Vanaf 2024 gaat dit waarschijnlijk veranderen. Als de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie van Hugo de Jonge en Rob Jetten (minister van Klimaat en Energie) wordt aangenomen, mogen gemeenten hun inwoners van het gas afsluiten, ongeacht hoe de bewoners daarover denken.

Gemeentes mogen zelf bepalen hoe ze de ‘warmtetransitie’ vormgeven. In de Apeldoornse folder worden warmtenetten en warmtepompen als mogelijkheden genoemd, maar er staat ook in dat de gemeente hierover pas eind 2024 een beslissing neemt. Volgens Berkovic zijn bewoners niet verplicht zich aan te sluiten op het warmtenet. Gas blijven gebruiken is ook geen optie. Een rapport uit 2021 van het Programma Aardgasvrije Wijken stelt dat het doel uiteraard is dat iedereen vrijwillig meewerkt, maar “er zal een kleine groep overblijven waarvoor dwang nodig is”.

Mag de gemeente Apeldoorn bewoners wel tot deze transitie dwingen als het erop aankomt? Advocate Vera Platteeuw: “Zodra dit wetsvoorstel wordt aangenomen, hebben gemeenten een aanwijsbevoegdheid. Binnen hun gemeentegrenzen kunnen ze dan gebieden aanwijzen die moeten overgaan op duurzame energievoorziening. Voor die wijken bepaalt de gemeenteraad via het omgevingsplan dat fossiele brandstoffen niet langer gebruikt mogen worden en dat het aardgastransport (door de netbeheerder) wordt beëindigd. Je kunt je afvragen of bij de uitvoering van deze bevoegdheid aan de voorwaarden wordt voldaan.”

Want aan die uitvoering zijn wel voorwaarden verbonden. Platteeuw: “In de Grondwet wordt het eigendomsrecht beschermd, het recht op ongestoord genot van het eigendom. Het eigendomsrecht kan alleen maar worden beperkt als wetenschappers het grotendeels eens zijn over de link tussen CO2 en klimaatverandering, een aanname achter de klimaatplannen van de overheid. De enige conclusie die ik kan trekken, is dat het beperken van het eigendomsrecht niet in het algemeen belang ‘noodzakelijk’ is, met een redelijke balans tussen het algemeen belang en de belangen van de eigenaar en dat het middel niet in verhouding staat tot het beoogde doel van het ‘tegengaan van klimaatverandering’ als niet vaststaat dat CO2 klimaatverandering beïnvloedt.”

“Het eigendomsrecht wordt in feite beperkt door een theorie op basis van veronderstellingen, omdat er nog discussie is over de link tussen CO2 en klimaatverandering”, concludeert Platteeuw. Wie bepaalt die veronderstellingen? De wetenschappers die de overheid uitkiest om het narratief te onderschrijven? We leven in een samenleving waarin het niet meer gaat om de werkelijkheid en om de feiten, maar om een papieren, geschetste werkelijkheid op basis van theorieën en modellen.”

De vraag is of mensen erop zitten te wachten van het gas af te gaan. Uit een peiling in 2021 van de onafhankelijke Stichting Clintel, die kritisch is op het klimaatbeleid, gaven 365 van 3.000 ondervraagden aan het een slecht idee te vinden om huizen verplicht van het gas af te halen. “De beslissing huizen (verplicht) van het gas af te gaan halen, lijkt overhaast genomen en is onverantwoord omdat er nog geen passend en betaalbaar alternatief is”, aldus Clintel.

“Ik hoor nooit dat wijkbewoners problemen hebben met aardgas of de manier van verwarmen van hun woning”, vertelt Roely. “De verandering komt dus niet vanuit de mensen. Dat klopt niet.” Ze gaat een Woo-verzoek indienen om meer informatie over het besluit tot een aardgasloze wijk in te zien. Ook zoekt ze medestanders in haar wijk. “We moeten het zelf doen als bewoners.”

Advocate Platteeuw verwacht dat de meest kansrijke route om tegengas te geven via de gemeenteraad is. “Gemeenten hoeven de bevoegdheden die de nieuwe wet hen biedt – het aanwijzen van gebieden die overgaan op een duurzame energievoorziening ter vervanging van aardgas – niet te gebruiken. Een gemeenteraad stelt een omgevingsplan vast waarin deze bevoegdheid wordt vastgelegd. Het is dus raadzaam massaal, in grote groepen gemeenteraadsleden te benaderen en voor te lichten. Zij kunnen besluiten geen gebruik te willen maken van deze bevoegdheid. En als ze wel akkoord gaan, is het raadzaam in beroep te gaan. Als het erop aankomt, kun je zomaar jaren aan het procederen zijn.”

stedendriehoekvoorvrijheid.nl of