^DeAndereKrant

De manier waarop beleidsmakers de ­afgelopen twee jaar hebben ingegrepen in de vrijheid om een nieuwe ziekte­verwekker te bestrijden is een unicum in de westerse geschiedenis. Geleid door ­gebrekkige epidemiologische modellen, kozen zij voor een serie beleidsmaat­regelen die we nu kennen als ‘lockdowns’. Deze houden onder meer in het verplicht sluiten van openbare gelegenheden en bedrijven, schoolsluitingen, het beperken van sociale contacten, tot zelfs een verbod het eigen huis te verlaten.

De vraag is, hebben de lockdowns levens gered en de verspreiding van het virus gestopt, zoals de beleidsmakers steeds beweerden? Er bestaan tal van studies die aantonen dat lockdowns geen effect hebben gehad, maar wel veel secundaire schade hebben aangericht. Maar een overzicht ontbrak tot dusver. Jonas Herby van het Centrum voor Politieke Studies in Kopenhagen, Lars Jonung van de Lund Universiteit en Steve Hanke van de Johns Hopkins Universiteit hebben onlangs een uitvoerige meta-studie gepubliceerd in het tijdschrift Studies in Applied Economics naar het effect van lockdowns in de periode tot en met juni 2020.

Zij screenden meer dan 18.000 onder­zoeken, waarbij er uiteindelijk 34 goede overbleven, onderverdeeld in drie segmenten: algemene mortaliteitseffecten gerelateerd aan de stringentie van het Covid-beleid, Shelter-in-Place-onderzoeken (gedwongen thuisblijven), en studies gericht op niet-farmaceutische interventies (NPI’s), zoals mondkapjes en afstand houden. De conclusies zijn ontluisterend. Sommige onderzoeken laten een positieve correlatie zien tussen maatregelen en Covid-sterfte. Bij de studies met statistisch significante ‘negatieve’ resultaten (negatief effect op de mortaliteit) zijn de effecten bijzonder klein: vaak enkelcijferige percentages, met sommige onderzoeksresultaten rond het nulpunt.

De resultaten van de zogeheten stringentiestudies schommelen rond de nul, met slechts één studie die een impact van lockdowns op de Covid-19-­mortaliteit lijkt aan te tonen. Het gemiddelde ­effect van lockdowns op Covid-19-sterfte bleek -0,2 procent te zijn. De auteurs ­concluderen: “Op basis van de onderzoeken naar de stringentie-index vinden we weinig tot geen bewijs dat verplichte lockdowns in Europa en de Verenigde Staten een merkbaar effect hebben ­gehad op de sterftecijfers van Covid-19.”

De Shelter-in-Place studies doen het niet veel beter. Hoewel het uiteindelijke cijfer iets gunstiger is (-2,9 procent), tonen de meeste onderzoeken opnieuw effecten van rond de nul of lage, enkelcijferige percentages: “Er is geen duidelijk bewijs dat Shelter-in-Place maatregelen een merkbare impact hebben gehad op de sterfte door Covid-19. Sommige onderzoeken vinden een grote negatieve relatie tussen lockdowns en Covid-19-sterfte, maar dit lijkt te worden veroorzaakt door korte datareeksen die geen volledige Covid-19-golf beslaan. Verschillende onderzoeken vinden een kleine positieve relatie tussen lockdowns en ­Covid-19-sterfte. Dit kan het gevolg zijn van infectie door mensen die thuis zijn geïsoleerd en familieleden infecteren.”

Ook de niet-farmaceutische interventies (NPI’s) leveren flinterdunne resultaten op. In onderzoeken hiernaar worden verschillende soorten interventies (scholen, grenssluitingen, bijeenkomsten, maskers) samen genomen, wat het moeilijk maakt de effecten te isoleren. Toch schrijven Herby, Jonung en ­Hanke: “Er is geen bewijs van een merkbare ­relatie tussen de meest gebruikte NPI’s en ­Covid-19. Over het algemeen lijken lockdowns en het beperken van bijeenkomsten de sterfte aan Covid-19 te verhogen, hoewel het effect bescheiden is (respectievelijk 0,6 en 1,6 procent). Grenssluitingen hebben weinig tot geen effect op de sterfte aan Covid-19.” In één studie bleek het sluiten van cafés een resultaat van 10,6 procent minder sterfgevallen te geven.

De auteurs concluderen dat lockdowns “weinig tot geen effect” hebben gehad op de sterftecijfers. En: hoe nauwkeuriger de schatting en hoe zuiverder en uitgebreider het onderzoek, hoe dichter bij nul het effect van lockdowns op Covid-19 komt. Hoewel lockdowns dus weinig of geen sterfgevallen hebben voorkomen, hebben ze ons wel veel gekost.

De onderzoekers constateren dat de lockdowns zeker in de beginfase van de pandemie ‘rampzalige’ effecten hebben gehad. “Ze hebben bijgedragen aan economische teruggang, hogere werkloosheid, minder onderwijs, politieke onrust, huiselijk geweld, en het ondermijnen van de liberale democratie. Deze kosten moeten worden vergeleken met de voordelen van lockdowns, die volgens onze meta-analyse op zijn best marginaal zijn.”

Dat heeft verregaande implicaties voor de toekomst: “Een dergelijke standaard kosten-baten analyse leidt tot een stevige conclusie: lockdowns moeten zonder meer worden afgewezen als een beleidsinstrument in een pandemie.”