^DeAndereKrant

“Niemand gelooft meer in onze overwinning dan ik”, verklaarde Voldymyr Zelensky in een spraakmakend interview met het Amerikaanse tijdschrift Time, dat afgelopen week verscheen. Het artikel van verslaggever Simon Shuster schetste een ontluisterend portret van de situatie waarin de Oekraïense leider zich bevindt. Shuster sprak met Zelensky en leden van zijn team in Kiev, meteen na hun bezoek aan Washington in september. De ontmoetingen met Amerikaanse politici hadden hem uitgeput, zo vertelde hij Shuster. Al zijn energie was opgegaan aan pogingen hen ervan te overtuigen dat de oorlog gewonnen kon worden, mits het Westen Oekraïne bleef steunen.

Een niet nader genoemd lid van Zelensky’s team vertrouwde de verslaggever toe dat de president zich verraden voelde door de VS en de EU, omdat ze hem niet de middelen zouden hebben gegeven om de oorlog te winnen – alleen de middelen om de oorlog gaande te houden. “Hij houdt zichzelf voor de gek,” vertelde een ander lid van Zelensky’s team de journalist. “We zijn uitgespeeld. We winnen niet. Maar probeer hem dat hem maar eens duidelijk te maken.”

Shuster tekende verder op dat het dodental onder Oekraïense militairen zijn tol begint te eisen. “Zelfs als de VS en bondgenoten alle wapens leveren die ze ons beloofd hebben, dan hebben we niet de manschappen om ze te bedienen”, vertrouwde een functionaris hem toe. Om de tekorten aan soldaten op te vullen, wordt niet langer gerekruteerd onder jonge dienstplichtigen. Sinds enige tijd worden ook ouderen opgeroepen. De gemiddelde leeftijd van ­Oekraïense mannen in actieve dienst ligt inmiddels op 43 jaar. “Zij hebben om te beginnen hun gezondheid meestal niet mee. Dit is Oekraïne. Niet Scandinavië.”

Het feit dat dit artikel nu verschijnt, in een blad dat meestal de lijn van de Amerikaanse regering volgt – en dat eerder Zelensky nog uitriep tot Man van het Jaar – is veelzeggend. Het lijkt erop dat de Amerikanen voorbereidingen treffen om Zelensky ‘voor de bus’ (under the bus) te gooien. Buiten de Oekraïense president is er vrijwel niemand die nog gelooft in een ­Oekraïense overwinning. Vriend en vijand zijn het erover eens dat het zomeroffensief van de Oekraïners op niets is uitgelopen. Er is geen of nauwelijks terreinwinst geboekt. 20 procent van het Oekraïense grondgebied is in handen gebleven van de Russen. De Amerikaanse omroep NBC News meldde vorige week, op gezag van niet nader genoemde functionarissen in Washington, dat de Amerikanen en Europeanen met Kiev in gesprek zijn gegaan over een beëindiging van de oorlog via vredesonderhandelingen.

“Functionarissen van de Biden-regering zijn bezorgd dat Oekraïne bijna geen troepen meer heeft, terwijl Rusland over een schijnbaar eindeloze voorraad beschikt”, aldus de zender. Dat zou een fundamentele wending zijn in de oorlog, maar Zelensky verklaarde desgevraagd niets te willen weten van vredesonderhandelingen. De tijd zou daar volgens hem nog niet rijp voor zijn. Hij zei ook dat de VS en de EU geen enkele druk op hem hebben uitgeoefend om met Moskou in gesprek te treden.

Toch zijn er ook andere signalen dat het tij begint te keren in Europa. “We zijn oorlogsmoe”, liet de Italiaanse premier Giorgia Meloni zich in een onbewaakt moment ontvallen in een telefoongesprek met de Russische grappenmaker Lexus, die zich had uitgegeven voor een functionaris van de Afrikaanse Unie. De oorlogsmoeheid wordt volgens Meloni breed gedeeld in Europa. “We naderen het moment dat iedereen begrijpt dat er een uitweg gevonden moet worden.”

Ondanks de afnemende hoop op een Oekraïense overwinning, krijgt Kiev nog steeds nieuwe wapensteun toegezegd. Bij een tweedaags bezoek begin deze maand aan Kiev zegde de demissionaire minister van Defensie Kajsa Ollongren de Oekraïners 500 miljoen euro aan munitie toe. Het gaat om “forse bedragen” om Oekraïne te steunen in de oorlog tegen Rusland, zei de bewindsvrouw. “Want je kunt het gevecht alleen maar volhouden als ze weten dat wij dit soort dingen blijven sturen.” De eerste Nederlandse F-16’s arriveren deze maand in Roemenië, zodat Oekraïense piloten daar aan hun training kunnen beginnen.

Vanuit de EU komen gemengde signalen. In mei van dit jaar trok de Europese Unie nog twee miljard euro uit om Oekraïne voor maart 2024 aan een miljoen stuks ammunitie te helpen. In augustus was nog geen kwart daarvan geleverd. Het grootste deel kwam uit Europese voorraden. Alles moet sindsdien geproduceerd worden. De verwachting is dat de deadline niet gehaald wordt, omdat de Europese wapenproducenten aan hun taks zitten. De winnende partijen van de Poolse en Slowaakse verkiezingen hebben expliciet duidelijk gemaakt geen enkele wapensteun meer te zullen bieden.

De Oekraïense krijgsmacht moest het tot nu toe vooral hebben van Noord-Amerikaanse steun. Deze begint nu zienderogen af te brokkelen. Het nieuwe militaire steunpakket dat de Amerikaanse president Joe Biden zijn Oekraïense ambtsgenoot wilde aanbieden, stuitte in september op verzet vanuit het Congres. Biden probeerde daaraan een mouw te passen door de steun aan Kiev tot onderdeel te maken van een breder pakket aan maatregelen die financiering behoeven, waaronder bewaking van de grens met Mexico en steun aan Israël. Die poging liep stuk op Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden, voor wie steun aan Israël en de grensbewaking meer prioriteit hebben dan steun aan Oekraïne.

Op 1 november verscheen in het Britse weekblad The Economist een ander onthullend interview, met de Oekraïense opperbevelhebber Valery Zaluzhny. Die zei daarin zich te hebben vergist in de volharding van de Russen. Hij had gedacht de oorlog te kunnen winnen door de tegenstander uit te putten. “Rusland telt zeker 150.000 doden. In elk ander land met zo’n slachtofferaantal zou dat een einde hebben gemaakt aan de oorlog.” De strijdende partijen zijn volgens hem in een ‘patstelling’ beland, die vergelijkbaar is met de loopgravenstrijd van de Eerste Wereldoorlog.

Ondertussen heeft Brussel voor ­Oekraïne nog wel een troostprijs in de aanbieding. EU-voorzitter Ursula von der Leyen meldde afgelopen week dat de EU vasthoudt aan haar voornemen om Oekraïne op te nemen in de EU. Volgens haar heeft het land significante vooruitgang geboekt in de strijd tegen de corruptie. Komende maand komen de 27 EU-leiders bijeen om, naar verwachting, groen licht te geven voor toetredings­onderhandelingen.