^DeAndereKrant

Het Nederlandse pensioenstelsel, dat bekendstaat als het meest vermogende ter wereld, verkeert al jaren in zwaar weer. De pensioenen zijn in veel branches al vijftien jaar niet geïndexeerd, in de laatste vier jaar zijn de premies verhoogd, de uitkeringen verlaagd, de pensioen­ingangsdatum is met jaren vertraagd en de premiebetalingstermijn met jaren verlengd. Daarnaast is het opbouwpercentage per jaar in een aantal gevallen bijna gehalveerd.

Hoe is dit mogelijk? Betalen we met z’n allen te weinig premie? Moeten we bezuinigen, omdat we gemiddeld ouder worden en de bevolking vergrijst?

Het tegendeel is waar, stelt onafhankelijk financieel expert Ab Flipse, die zich als voorzitter van de Vereniging Woekerpolis sinds 2012 inzet voor gedupeerden van de destijds verkochte spaarpolissen, die veel te hoge kosten met zich meebrachten. Flipse heeft zich ook op het pensioendossier gestort. Hij is verbijsterd over wat hij heeft aangetroffen. “De deskundigen met wie ik heb gesproken, die op de achtergrond willen blijven, hebben mij ervan overtuigd dat het ontzettend fout zit met de pensioenfondsen. Net als bij de woekerpolissen zijn de kosten bizar hoog. Alleen hier is het nog veel meer versluierd. En veel immenser. We praten over 10 miljoen pensioenpolishouders. Rutte zegt dat we het rijkste pensioenstelsel ter wereld hebben, maar het is ook het stelsel waar de mensen het minst van profiteren.”

Flipse baseert zich op gegevens die hem zijn verstrekt door pensioenexperts. Die hebben berekend wat werknemers aan premies hebben betaald, en daar de rendementen bij opgeteld die de pensioenfondsen zelf hebben gerapporteerd. “Als je dat uitrekent, kom je tot de conclusie dat je een veel hoger pensioen zou moeten kunnen uitkeren – en/of een lagere premie zou kunnen vragen. Actuariële berekeningen laten percentages zien van minimaal 20 tot wel 40, aan te lage uitkeringen of te hoog betaalde premies.” Flipse rekende uit voor zijn dochter, die in het onderwijs werkt, wat zij aan premie betaalt bij het ABP en wat ze er uiteindelijk voor terugkrijgt. “Als ik dat zie, dan denk ik, hoe is dit in godsnaam mogelijk? Waar blijft al dat geld? Als dit echt bekend wordt bij het grote publiek, dan breekt de pleuris uit.”

In het politieke debat over de pensioenen wordt aangenomen dat er op dit moment zo’n 1500 miljard euro in de Nederlandse pensioenpotten zit. Het is een bedrag dat ooit door Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt is genoemd en dat nu als leidraad wordt aangehouden. Maar op basis van het door het CBS verklaarde pensioenvermogen van 2018 (1800 miljard euro) en de gemaakte rendementen van meer dan 10 procent over 2019, 2020 en 2021, en de uitkeringen in de daaropvolgende jaren zoals die door de pensioenfondsen zelf zijn gerapporteerd, zou eind 2021 de uitkomst 2500 miljard euro moeten zijn, stelt Flipse. “Er is dus alleen al in die paar jaar tijd tussen de 1000 en 1500 miljard euro verdwenen. Schokkend maar waar.”

Waar is dat geld gebleven? Flipse: “Het is op de een of andere manier blijven hangen bij de pensioenuitvoerders, de pensioenfondsen, de vermogensbeheerders. De uitvoeringskosten zijn onnodig hoog.”

De onafhankelijke pensioenexperts waar Flipse mee samenwerkt hebben een nieuwe, veel efficiëntere wijze van administreren ontwikkeld, zegt hij. Zij hebben voor enkele beroepsgroepen, zoals een deel van de uitzendbranche in dienst bij toonaangevende bedrijven in Nederland, al veel gunstigere nieuwe regelingen weten te ontwerpen. Voor drie andere opdrachtgevers, waaronder een klein pensioenfonds en een vakorganisatie, hebben ze proofs of concept ontwikkeld, die laten zien dat het anders kan. “Wat wij graag zouden willen zien, is dat deze nieuwe manier van werken wordt overgenomen als het nieuwe pensioenstelsel wordt ingevoerd. Dat kan. We zijn hierover in gesprek met belangrijke partijen als de Pensioenfederatie, politieke partijen, het ministerie van Financiën.”

Dat betekent wel, zegt Flipse, dat de hervormingen die nu door de regering zijn voorgesteld, moeten worden aangepast. Hij voorziet een drama als de hervorming doorgaat zoals die nu is voorzien. “Dat zal gepaard gaan met nog veel hogere uitvoeringskosten dan nu. Wie worden hier beter van? Alleen de adviseurs en uitvoerders in de sector zelf. De rest van Nederland niet. Het is onbegrijpelijk dat de politiek dit niet ziet.”

Een bestuurder van een bedrijfstakpensioenfonds die anoniem wil blijven, nuanceert de boodschap van Flipse. Hij stelt dat de rendementen deels zijn gebruikt om de regelingen op een aantal punten te verbeteren. Hij is het er wel mee eens dat de kosten “met 10 tot 20 procent” omlaag kunnen. Hij bevestigt dat het praktisch onmogelijk is om voor elke polishouder een beginwaarde uit te rekenen, “als je dat op de cent nauwkeurig wil doen”. Maar hij denkt dat de fondsen er wel “een slag naar kunnen slaan. De pensioenfederatie zou met steekproeven controle kunnen uitoefenen”.

De bestuurder maakt zich wel zorgen over het nieuwe stelsel. “De bedoeling is dat de individuele potjes veel meer gaan meebewegen met de markt. Dat zal leiden tot fluctuerende uitkeringen, dus veel meer onzekerheid. Je wilt toch ook geen salaris dat meebeweegt met de markt?” De polishouders krijgen bovendien geen zeggenschap over hun potje. Dat wordt nog steeds beheerd door de pensioenfondsen. “Die zullen ook weer maatregelen gaan nemen om de fluctuaties tegen te gaan, bijvoorbeeld reserves aanhouden. Dat gaat uiteindelijk ook bakken met geld kosten.”

Een voormalig bestuurslid van een grote pensioenverzekeraar, met tientallen jaren ervaring in de pensioensector bij diverse pen­sioenfondsen, stelt eveneens dat de beweringen van Flipse “te kort door de bocht zijn. Hij heeft wel een punt, maar dit is echt een overstatement”. Hij gelooft ook niet in de oplossing die Flipse voorstelt om in het nieuwe stelsel uit te gaan van het Uniform Pensioenoverzicht (UPO) en daar 7 procent bovenop te doen. “Wie moet dat gaan betalen?”

Deze expert is uiterst kritisch over het nieuwe pensioenstelsel waar de regering op aanstuurt. “Dat wordt een complete ramp. Het is bedacht door mensen die totaal geen verstand van zaken hebben. Dat De Nederlandsche Bank en toezichthouder AFM hierin meegaan, is mij een compleet raadsel.”