^DeAndereKrant

Ellsberg, ex-marinier, was de man die in 1971, toen hij op het Amerikaanse ministerie van Defensie werkte, de zogeheten Pentagon Papers naar de New York Times lekte. Hierdoor werd voor het eerst bekend dat de Verenigde Staten zich jarenlang schuldig hadden gemaakt aan massale gruwelijke bombardementen in Cambodja en Laos. (In die tijd, als je zoiets lekte, was je nog een held.)

In 2017 verschenen Ellsbergs memoires: The Doomsday Machine, Confessions of a Nuclear War Planner. Daarin vertelt hij over dat memo dat hij onder ogen kreeg, die dag in de lente van 1961. Op dat blaadje papier stond het antwoord op een vraag die door de staf van de president was gesteld aan de Joint Chiefs of Staff, het hoogste militaire orgaan in de VS. Die vraag luidde: “Als jullie plannen voor een algemene kernoorlog worden uitgevoerd zoals gepland, hoeveel mensen zullen er dan worden gedood in de Sovjet-Unie en China?” Het antwoord was vervat in een kille grafiek: 270 miljoen, oplopend tot 325 miljoen in de volgende maanden.

Diezelfde ochtend besloot Ellsberg, namens de president, een vervolgvraag te stellen aan de Chefs van Staven. “Als jullie plannen voor een algemene kernoorlog zouden worden uitgevoerd, hoeveel doden zouden er dan in de hele wereld vallen?” Ook hier kwam, een week later, een keurig bureaucratisch antwoord op, dit keer in de vorm van een tabel met voetnoten. Bovenop de 275-325 miljoen doden in de Sovjet-Unie en China: 100 miljoen in Oost-Europa, 100 miljoen in West-Europa (een beetje afhankelijk van de wind), en 100 miljoen in andere landen grenzend aan de Sovjet-Unie en China.

In totaal, schrijft Ellsberg, “600 miljoen. Honderd holocausts.”

Ellsberg herinnert zich wat er door hem heen ging toen hij dit papier onder ogen kreeg: “Dit stuk papier zou niet moeten bestaan. Het zou nooit hebben moeten bestaan. Niet in Amerika. Niet ergens anders, ooit. Het beschreef een kwaad zoals nog nooit was voorgekomen in een menselijk project. Er zou niets moeten bestaan op aarde, niets in de werkelijkheid, waar het naar verwees.”

Toch verwees het papier wel degelijk naar de werkelijkheid. Ellsberg beschrijft in huiveringwekkend detail de stappen die de VS vastbesloten waren te zetten, niet eens als antwoord op een nucleaire aanval van de Sovjet-Unie, maar zelfs als de Russen bijvoorbeeld West-Berlijn zouden binnenvallen. Daarop zou onmiddellijk de vernietiging volgen van alle grote steden in Rusland én China (ook al hadden de Chinezen er niks mee te maken).

Nog beangstigender: de beslissingsbevoegdheid voor deze mega-multi-holocaust bleek door president Eisenhower te zijn gedelegeerd aan de regionale commandanten van de Amerikaanse strijdkrachten in Azië, Europa en andere werelddelen. Die hadden op hun beurt hun bevoegdheid weer gedelegeerd aan lagere commandanten. Dit voor het geval de verbindingslijnen zouden zijn verbroken, wat volgens Ellsberg in de praktijk gemiddeld één keer per dag gebeurde. “That put many fingers on the button”, noteert hij droog.

Die vingers op de knop zijn natuurlijk beeldspraak? Nou nee. Als de fatale order zou zijn gegeven, schrijft Ellsberg, zou met onvoorstelbare snelheid en precisie, letterlijk met drukken op de knop, de vernietigingsmachine in werking zijn gezet. Tien minuten. Meer hadden de VS niet nodig voor de vernietiging van de halve wereld.

Hoe zouden de plannen eruit zien die nu klaar liggen op de burelen in Washington, in Moskou, in Beijing? Wat zou er voor nodig zijn om ze in werking te zetten? En hoe lang zouden we nog leven, wij, in de verkeerde helft van de wereld, als de knop zou worden ingedrukt? Hoeveel minuten?