^DeAndereKrant

Afgelopen week gebeurde wat er al heel lang zat aan te komen: na vele jaren van dreigend grommen naar de gestaag oprukkende Navo bijt de Russische beer van zich af. Moskou heeft de aanval geopend op Oekraïne dat een lidmaatschap van het militaire bondgenootschap in het vooruitzicht was gesteld. Aan de aanval ging de bekendmaking vooraf dat Rusland de twee pro-Russische gebieden erkende die zich in 2014 hadden afgescheiden van Oekraïne. Tot grote opluchting van de bevolking daar, die jarenlang heeft gevreesd voor herovering door de anti-Russische regeringstroepen van Kiev.

De twee zelfverklaarde volksrepublieken DNR en LNR eisen de hele Donbas-regio op. Die behelst de Oekraïense provincies Donetsk en Loehansk, ‘oblasts’ genoemd. Ongeveer een derde daarvan staat onder controle van de separatisten. Moskou lijkt de separatisten te steunen in hun Donbas-claim. “We hebben al hun basisdocumenten erkend - inclusief hun grondwetten, die hun grenzen beschrijven als die van de oblasten Luhansk en Donetsk toen ze nog deel uitmaakten van Oekraïne”, zei de Russische president Vladimir Poetin op 22 februari. Dit is dus uitgelopen op een militaire confrontatie met Oekraïne, waarbij Rusland het deel van de Donbas dat nog niet onder controle staat van de separatisten alsnog onder hun controle lijkt terug te willen brengen.

De aanval van Rusland op de militaire infrastructuur van Oekraïne lijkt voor Rusland nog de enig overgebleven optie om te voorkomen dat het land zich aansluit bij de Navo. Poetin heeft in december vorig jaar de Navo opgeroepen Oekraïne uit te sluiten van het lidmaatschap. Dit heeft niet geleid tot het gewenste resultaat. Ook Oekraïne gaf zijn ambitie niet op. “De strategische koers van Oekraïne om lid te worden van de Navo blijft ongewijzigd”, twitterde de Oekraïense minister van buitenlandse zaken Dmytro Kuleba op 14 februari.

Westerse commentatoren, ook die in Nederland, meldden eensgezind dat Poetin een ‘wrokkige indruk’ maakte tijdens diens historische televisietoespraak van 21 februari, waarin hij voor het oog van de natie de twee volksrepublieken erkende. Dit zou geen verbazing moeten hebben gewekt. Op de Navo-top van 2008 in de Roemeense hoofdstad Boekarest heeft Poetin een rode lijn getrokken: hij sprak zich fel uit ­tegen de zoveelste uitbreidingsgolf van het bondgenootschap. Behalve Kroatië en Albanië werden namelijk ook Ruslands buurlanden Oekraïne en Georgië het lidmaatschap in het vooruitzicht gesteld. Hoewel de Navo de gedane belofte niet meteen gestand deed, startten de VS in 2014 wel met het bewapenen en trainen van de Oekraïense strijdkrachten. Oekraïne heeft op zijn beurt in de afgelopen jaren deelgenomen aan activiteiten van de zogeheten ‘snelle reactie-eenheid’ van de Navo. Ook heeft het land deelgenomen aan de bezettingsmacht in Afghanistan. Verder zijn er Navo-oefeningen gehouden op Oekraïens grondgebied. Als dankzegging hiervoor verleende de Navo Oekraïne de status van ‘enhanced opportunities partner’. In de afgelopen weken hebben de Amerikanen en Britten extra militair materieel geleverd aan Kiev. Ook Nederland leverde wapens, de belofte van premier Mark Rutte ten spijt dat het associatieakkoord met Oekraïne dat hij in 2015 getekend had nooit zou leiden tot militaire samenwerking met het land.

In zijn televisietoespraak herinnerde Poetin aan de belofte die de VS in 1990 hadden gedaan aan Sovjet-leider Michael Gorbatsjov dat de Navo niet oostwaarts zou uitbreiden, het deksel dat Rusland op de neus kreeg van de VS toen het in 2000 interesse toonde voor een Navo-lidmaatschap, de steun van de VS aan moslimfundamentalisten in de noordelijke Kaukasus en de Amerikaanse opzegging van het ABN-kernwapenverdrag in 2002. Dit had voor hem duidelijk gemaakt, zo zei hij, dat de VS en bondgenoten de Russen “niet als vrienden of bondgenoten” wilden zien. Het had bij hem tegelijk de vraag opgeroepen waarom ze Rusland tot “vijand” maakten. Volgens Poetin kan daarop maar één antwoord zijn: “Ze willen gewoon geen groot en onafhankelijk land als Rusland hebben. Eén blik op de kaart volstaat om te zien in hoeverre de westerse landen hun belofte hebben gehouden af te zien van de uitbreiding van de Navo naar het oosten. Hun militaire infrastructuur heeft de grenzen van Rusland bereikt.”

Volgens Poetin zet de Navo Rusland “het mes op de keel”. Hij noemde in dit verband onder meer de raketsystemen die VS hebben opgesteld in Polen en Roemenië. Deze kunnen worden uitgerust met Tomahawk-kruisraketten. De mogelijkheid dat de VS die zullen gebruiken voor een aanval op Rusland kan niet worden uitgesloten zei hij, omdat in documenten van de Amerikaanse overheid wordt gesproken over de mogelijkheid van “een preventieve aanval op vijandelijke raketsystemen”. Naast Polen en Oekraïne zou ook Oekraïne als bruggenhoofd kunnen gaan dienen voor een dergelijke aanval. “Als ballistische raketten in Oekraïne worden ingezet, kunnen die doelen raken in het hele Europese deel van Rusland.”

De zorgen die de Russen in de loop der jaren hadden geuit over hun veiligheid zouden hooghartig zijn weggewuifd. Poetin zegt dit niet langer te zullen accepteren en zich zeker niet te laten “chanteren” door de economische sancties waar het Westen steeds mee dreigt. Extra sancties zouden er sowieso zijn gekomen, volgens hem. “Hun enige doel is de ontwikkeling van Rusland tegen te houden. En ze zullen dit blijven doen, alleen maar omdat we bestaan en nooit onze soevereiniteit, nationale belangen of waarden in de waagschaal zullen stellen.”