^DeAndereKrant

De gevestigde media vergeleken hem met Donald Trump en Viktor Orban. Diverse alternatieve media daarentegen stelden dat de nieuwe president van Argentinië een marionet is van het World Economic Forum. Zij verwezen daarbij naar een profiel van Milei op de website van de club van Klaus Schwab. Sommige publicaties voerden aan dat Milei’s ‘libertarische’ of ‘anarcho-kapitalistische’ economische ideeën overeen zouden komen met die van de ultrarijken uit Davos.

Het tekent de verwarring die is ontstaan na de sensationele zege van Milei bij de Argentijnse presidentsverkiezingen van afgelopen zondag, waarin de brutale uitdager van het establishment 56 procent van de stemmen haalde. Wat weten we over Milei? Zijn zege is zeker een unicum in het door linkse regeringen gedomineerde Latijns-Amerika. Met wereldwijde implicaties, want als iemand met zulke radicale ideeën als Milei – die de centrale bank wil opheffen, belasting een vorm van diefstal noemt en zichzelf afficheert als ‘anarcho-kapitalist’ – president kan worden van een groot land als Argentinië, dan kan dat in principe overal.

De omstandigheden moeten er wel rijp voor zijn. Dat waren ze in Argentinië. Ooit een van de meest welvarende landen ter wereld, met enorme natuurlijke rijkdommen en een goed opgeleide bevolking, is het land afgegleden tot een armenhuis. De inflatie bedraagt meer dan 110 procent op jaarbasis, de waarde van de peso is met meer dan 90 procent gedaald ten opzichte van de dollar sinds Alberto Fernández president werd in 2019, en 40 procent van de bevolking leeft in armoede.

Milei schrijft dit toe aan de knellende greep van de staat op de Argentijnse economie. Fernández en zijn voorgangers, met name Cristina Fernández de Kirchner, president van 2007-2015 en haar man Nestor Kirchner (2003-2007) zijn exponenten van wat in Latijns-Amerika bekendstaat als het ‘socialisme van de 21e eeuw’. Onder hun bewind groeiden de overheidsuitgaven en staatsinterventies gestaag. Ook de gematigd rechtse president Mauricio Macri, die van 2015 tot 2019 het land leidde, slaagde er niet in deze trend te beteugelen.

Onder Fernández heeft de Argentijnse centrale bank enorme hoeveelheden geld bijgedrukt. De geldhoeveelheid steeg met 117 procent in de laatste twee jaar en 172 procent over de laatste drie jaar. De belastingen worden ook steeds verder opgeschroefd. Mkb-bedrijven zouden nu officieel 106 procent belasting moeten betalen op hun winst, bleek uit een recent rapport.

Om de afbraak van de peso tegen te gaan, voerde de regering allerlei maatregelen in. Zo werden exportsectoren gedwongen hun buitenlandse valuta (voornamelijk dollars) te converteren in peso’s tegen een voorgeschreven, veel te lage koers, waardoor de export forse klappen kreeg. De meest recente innovatie van de regering is de zogenoemde ‘sojaboon-dollar’, een kunstmatige wisselkoers die speciaal is ingesteld voor landbouwbedrijven. Er zijn nu meer dan tien ‘officiële’ wisselkoersen in Argentinië, allemaal opgelegd door de overheid.

Het voorstel van Milei om de peso te verruilen voor de Amerikaanse dollar en de Argentijnse centrale bank op te blazen (letterlijk, zo heeft hij gesuggereerd) is dus zo vreemd nog niet. Landen als Ecuador, Panama en El Salvador stapten al eerder over op de dollar. Hoe wist hij de Argentijnen te overtuigen?

Milei heeft niet alleen zijn ‘anarcho-kapitalisme’ – een politieke stroming die de complete afschaffing van de staat propageert – maar ook zijn populistische verkiezingsstrategie geleerd van de Amerikaanse libertarische econoom Murray Rothbard, naar wie hij één van zijn geliefde honden heeft vernoemd. Rothbard (1926-1995), die bekend stond als Mr. Libertarianism en zich enthousiast bezighield met politieke campagnes in de VS – wierp in een essay uit 1992 de vraag op hoe een ‘rechtse (vrije-markt) revolutie’ zou kunnen slagen. Hij onderscheidde drie mogelijkheden. Je kon proberen academici en politici te overtuigen, maar die hebben geen belang bij meer vrijheid en minder overheid, dus die weg is kansloos. Je kunt ook proberen om binnen te dringen in de instituties, maar die zijn gericht op het uitbreiden van hun macht, niet op het inperken ervan, en zullen dus niet zo snel om te turnen zijn.

De derde strategie was volgens Rothbard daarom het meest kansrijk, en dat was je wenden tot het volk. Keihard populisme. “We hebben charismatische leiders nodig die in staat zijn om de media-elite te omzeilen en de massa in beweging te krijgen”, schreef Rothbard. Het is de methode waarmee Trump succes had in de VS en Milei nu ook in Argentinië. Hij was veelvuldig te zien in televisiedebatten waarin hij hard uithaalde naar zijn opponenten. Hij nam geen enkel blad voor de mond. “Politici zijn parasieten en we hebben ze nergens voor nodig”, was een van zijn uitspraken. En: “De centrale bank is een van de grootste dieven in de geschiedenis van de mensheid.”

Hij heeft zich ook niet onbetuigd gelaten in de culturele strijd tegen ‘links’. Hij keerde zich tegen quota voor vrouwen en tegen het transgenderisme – een groot contrast met de huidige president, wiens zoon landelijke bekendheid geniet als travestiet onder de artiestennaam Kind Dyhzy. De katholiek Milei is ook fel tegen abortus en hekelt de progressieve paus Franciscus, van Argentijnse afkomst. Hij gelooft niet in door menselijk handelen veroorzaakte klimaatverandering en is voor vrijer wapenbezit.

Daarbij kenmerkt zijn stijl zich door een harde confrontatie met ‘links’. Onlangs zei hij op televisie: “Als je anders denkt dan zij, vermoorden ze je. Je moet geen duimbreed toegeven aan deze shit-linkse lui. Als je ze een centimeter geeft, vernietigen ze je. Wij zijn niet alleen beter op economisch gebied, we zijn ook moreel beter, we zijn esthetisch beter, we zijn in alles beter. En dat haten ze. En aangezien ze ons niet kunnen verslaan met echte argumenten, gebruiken ze de repressie van de staat, betaald met belastinggeld, om ons de mond te snoeren. En toch verliezen ze. Voor het eerst zitten ze in de verdediging.”

Zal Milei in staat zijn om zijn radicale economische ideeën in de praktijk te brengen? De voormalige rockzanger en voetballer heeft ondanks zijn populistische stijl wel degelijk een serieuze economische achtergrond. Hij doceerde economie aan de universiteit en is overtuigd aanhanger van de ‘Oostenrijkse’ Economische School – een economische stroming met exponenten als Carl Menger, Ludwig Mises en Friedrich Hayek die de vrije markt verdedigt en het onder economen veel populairdere Keynesiaanse interventionisme verfoeit. Milei schreef eerder dit jaar nog een hoofdstuk in een Engelstalig economieboek opgedragen aan de Spaanse econoom Jesús Huerta de Soto, op dit moment een van de bekendste economen van de ‘Oostenrijkse’ school. De nieuwe Argentijnse president levert in dit artikel een technische kritiek op de neoklassieke economische theorie en beargumenteert dat er geen economische redenen zijn voor overheidsinterventie in de economie. Het is niet iets wat een Donald Trump hem snel zal nadoen.

Milei lijkt zich er ook van bewust te zijn dat hij de economie niet van de ene op de andere dag kan omturnen. Hoewel hij na zijn verkiezingsoverwinning zei dat er “geen ruimte is voor halfslachtige maatregelen”, is zijn partijprogramma minder radicaal. Milei, die samenwerkt met een conservatieve partij, heeft gezegd dat hij de economie geleidelijk wil hervormen en de overheidsuitgaven langzaam afbouwen. Hij wil de sociale zekerheid ‘optimaliseren’ en overheidsdiensten decentraliseren of privatiseren. Hij heeft aangegeven dat het 35 jaar kan duren voordat alle ‘ziekten’ uit het systeem zijn verdwenen. Van een ‘anarcho-kapitalistische’ revolutie lijkt nog geen sprake.

Dat Milei aan de leiband gaat lopen van Klaus Schwab, lijkt vooralsnog ook niet erg aannemelijk. Het globalistische Davos-kapitalisme, dat innige samenwerking predikt tussen overheden en grote concerns, is een heel ander beestje dan het nationalistische libertarisme van Milei. Zijn buitenlandse politiek – hij is pro-Israël, anti-China en wil anders dan zijn voorganger niet toetreden tot de BRICS-alliantie van onder meer Brazilië, China en Rusland – zal in Davos wellicht meer in de smaak vallen.

Hoe het ook afloopt, de echte overwinning van Milei, schrijft een libertarische commentator, “is dat hij de Argentijnen heeft doen beseffen dat ze vrijheid nodig hebben en ernaar verlangen.”

Op de website van het Amerikaanse Mises Institute (mises.org) is de afgelopen maanden een groot aantal artikelen verschenen van Argentijnse en Spaanstalige auteurs over de economische ideeën van Milei en zijn verkiezingscampagne. Murray Rothbards artikel, A strategy for the right, uit 1992, is ook op deze site te vinden: dakl.nl/liberary-strategy

Voor een compilatie van Milei’s tv-optredens zie: