^DeAndereKrant

Woods interesse ontstond in 2015, na een gesprek met een nabestaande van een orgaandonor. Deze vertelde dat haar 18-jarige dochter na overlijden haar nieren had afgestaan. “Dit maakte mij nieuwsgierig naar hoe orgaandonatie eigenlijk in zijn werk gaat.” Inmiddels vormt zij met zeven anderen het Comité Orgaandonatie Alert, dat zich verdiept in dit onderwerp en pleit voor betere voorlichting. Ze benadrukt dat ze niet principieel tegen orgaandonatie is. “Maar nu ik erachter ben gekomen hoe lek de protocollen zijn en dat je zeer waarschijnlijk als donor de hele operatie bewust meemaakt en voelt, heb ik mijn ‘ja’ in een ‘nee’ veranderd.”

Een donor kan geopereerd worden indien hij of zij hersendood of hartdood is. Bij de hersendood moet er sprake zijn van onomkeerbaar functieverlies van de gehele hersenen, inclusief de hersenstam en verlengde merg. Bij de hartdood heeft de bloedcirculatie van de patiënt minstens vijf minuten stil gelegen. De hersendood mag worden vastgesteld door het Hersendoodprotocol te doorlopen, waarbij verschillende tests worden uitgevoerd om reflexen en zelfstandige ademhaling te meten.

Wood geeft aan dat dit protocol ‘aan alle kanten rammelt’. “Het protocol mag bijvoorbeeld worden toegepast op onderkoelde lichamen, zodra deze boven de 32 graden Celsius zijn. De WHO geeft echter aan dat een lichaam dan nog steeds onderkoeld is, tot deze 35 graden Celsius is. Deze paar graden verschil kunnen gevaarlijk zijn, omdat de patiënt dan schijndood kan zijn door de lage lichaamstemperatuur”. Toch wordt dit rammelende protocol juist gebruikt om orgaandonatie mogelijk te maken. “De patiënt overlijdt door de uitnameoperatie, waardoor de arts kan worden vervolgd voor moord. Door hem of haar vooraf dood te verklaren, wordt dit ondervangen, maar in de praktijk is er sprake van een levend lijk!” Volgens de Nederlandse Transplantatie Stichting zijn donoren wel degelijk overleden. “Het hersendoodprotocol wordt zorgvuldig uitgevoerd en de patiënt is dan – ook voor de wet - officieel overleden”, aldus een woordvoerder. Een YouTube video op hun kanaal over de hersendood bevestigt wel dat een hersendode donor beademd blijft worden om de organen goed te houden.

Hoewel de hersendood volgens de NTS onomkeerbaar is, heeft Wood al veel verhalen voorbij horen komen waarbij dat niet zo bleek te zijn. “Ik weet van een donor dat ze in het ziekenhuis hersendood werd verklaard, maar dat haar zusje niet geloofde dat ze echt dood was. Ze is niet geopereerd en daarna volledig hersteld. Ook weet ik van een man dat hij hersendood was verklaard en de arts naast zijn bed heeft horen zeggen dat ‘deze toch wel dood is’. Nu is hij getrouwd en heeft hij twee kinderen.”

De Amerikaan Zack Dunlap is ook zo’n geval. In 2007 kreeg hij een ongeluk en werd hij hersendood verklaard. De neef van Zack, Dan Coffin, vertelt hierover in een interview met een Amerikaanse arts, ruim tien jaar na deze gebeurtenis: “Het protocol werd in mijn bijzijn doorlopen en ik zag dat Zack niet reageerde”, aldus Coffin. “Maar ik ben christen en ik had het idee dat God mij overtuigde dat zijn tijd nog niet gekomen was.” Toen Coffin vervolgens onder de nagel van Zack prikte, duwde deze zijn hand weg. De operatie werd gecanceld en Zack kan het tot op de dag van vandaag navertellen: “Ik hoorde en voelde alles. Ik wilde schreeuwen en bewegen, maar ik kon geen teken van leven geven. Ik was zo boos.”

Na het vaststellen van de hersendood, volgt de uitnameoperatie, ook wel “het oogsten van de organen” genoemd. “Eerst wordt er per orgaan een ontvanger gezocht. Vervolgens moet het uitnameteam ter plaatse zijn, er moet een OK beschikbaar zijn en de organen moeten meteen worden vervoerd”, aldus Wood. “De donor krijgt spierverslappers om spierreflexen tegen te gaan, wordt opengesneden en de organen worden één voor één verwijderd, terwijl het hart blijft kloppen. De operatie duurt drie tot zes uur en dan overlijdt de donor. Een hartdode donor ondergaat een soortgelijke operatie, maar bij deze wordt als eerste stap in de OK de bloedcirculatie weer hersteld.” De NTS ontkent dat laatste. “Een hartdode donor wordt meteen, zonder bloedcirculatie, geopereerd en veel organen zijn dan nog geschikt voor transplantatie”, aldus de woordvoerder. Als reactie op deze uitspraak, laat Wood het Kidney Report zien van nierdonor Sophie Kroone. “Sophie was een hartdode donor die in 2011 door een scooterongeluk in het ziekenhuis belandde. In dit rapport is te lezen dat ze om 22.14 uur dood werd verklaard, maar om 23.00 uur – tijdens de operatie – een hartslag had van 130. Hoezo hartdood?”

“Bij hersendode donoren is de hersenstam onherstelbaar verwoest. Iets voelen is dan onmogelijk. Hartdode donoren hebben geen bloedcirculatie, dus voor hen geldt hetzelfde”, zegt de NTS-woordvoerder. Wood is het daar niet mee eens. “Wij hebben geconcludeerd dat de donor zeer waarschijnlijk de operatie wel bewust meemaakt en zelfs helse pijn kan lijden. Er stroomt zuurstofrijk bloed door de hersenen, dus dat is een enorm risico. Er zijn gevallen bekend dat donoren op de operatietafel tekenen van leven vertoonden en we weten via artsen en betrokkenen dat tijdens de operatie bij de donor vaak de adrenaline stijgt of de hartslag toeneemt. Bij een normale operatie weet de anesthesist dan dat er meer verdoving toegediend moet worden.”

Wood zou daarom willen dat alle uitnameoperaties met verplichte, volledige narcose plaatsvinden. Ze vindt ook dat de overheid eerlijker en transparanter moet zijn in haar voorlichting, zodat iedereen een weloverwogen keuze kan maken. “Dit is niet alleen voor jezelf belangrijk, maar ook als je voor iemand anders moet beslissen.”

In november 2016 kreeg het Comité Orgaandonatie Alert daarin gelijk van de Reclame Code Commissie, in een zaak tegen het Ministerie van VWS. Het Comité stelde dat er op de website Orgaandonatie.nu en in reclamespotjes ten onrechte werd gesuggereerd dat iemand zijn organen “na overlijden” afstaat. De commissie gaf toe dat “deze uiting niet voldoende duidelijk is en het vertrouwen schaadt dat de burger moet kunnen hebben in de uitingen van de overheid”. De website van de NTS heeft het echter nog steeds over “orgaandonatie na overlijden”. De reden? Wood: “Een arts heeft aan een moeder van een donor toegegeven dat niemand dit mag weten, omdat anders te weinig mensen nog donor zouden willen zijn.”