^DeAndereKrant

In Nederland staan drie Russen en een Oekraïner terecht op beschuldiging van moord zonder dat zij ervan worden verdacht deze zelf te hebben gepleegd. Zij hadden ook geen motief voor de moord in kwestie. Hun betrokkenheid bij de dood van de 298 inzittenden van vlucht MH17, die op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne werd neergeschoten, zou hebben bestaan uit: het aanvragen van een luchtafweersysteem met bemanning, het aanwijzen van een geschikte lanceerplaats voor dat systeem, alsmede het vervoeren en bewaken ervan. De echte moordenaars zijn nog steeds op vrije voeten. Het is onduidelijk wie zij zijn en waarom zij de fatale raket hebben gelanceerd. Het Openbaar Ministerie (OM) verdenkt echter de 53ste luchtafweerbrigade van het Russische leger in Koersk. Een Buk-Telar van deze brigade zou op de aanhanger van een Volvo-truck het rebellengebied zijn binnengereden en MH17 hebben neergeschoten vanaf een landbouwveld ten zuiden van Snizhne. Het OM weet echter niet wie ‘op de knop’ heeft gedrukt, waarom hij of zij dit heeft gedaan en wie het bevel voerde over de Telar-bemanning.

Zeven losliggende onderdelen van een Bukraket die in de omgeving zijn aangetroffen door een Nederlands bergingsteam bleken van nul en generlei waarde. Tijdens de rechtszitting van 8 juni 2020 maakte het OM al bekend dat forensisch onderzoekers niet hebben kunnen vaststellen dat deze onderdelen afkomstig zijn van de raket die MH17 heeft neergehaald. De raketonderdelen, waaronder een motormantel, uitlaat, stabilisatievleugel, datakabel en drie scherven, kunnen voor of na 17 juli in het rampgebied zijn beland. Het lijkt er bovendien op dat de motormantel en de uitlaat van een ander type Bukraket zijn dan de andere onderdelen. Dit is althans wat de Nederlandse advocaten van de enige van de vier verdachten die zich in de MH17-strafzaak laat verdedigen, Oleg Pulatov, afgelopen week aannemelijk hebben gemaakt. Ook maakten zij bekend dat de Oekraïense luchtafweer, die over precies dezelfde Bukraketten beschikt als de Russen, in februari 2015 twee Buks heeft gelanceerd op schootsafstand van het rampgebied. Dat was twee maanden voordat het bergingsteam de motormantel en de drie scherven aantrof. Een aantal onderdelen kan dus hiervan afkomstig zijn. Maar evengoed zeggen de advocaten niet uit te sluiten dat de onderdelen zijn neergelegd om gevonden te worden, met het doel dus de indruk te wekken dat MH17 met een Bukraket is neergehaald.

In het lichaam van de piloot zijn zo’n honderd metaaldelen aangetroffen waaronder een vlindervormig deeltje. Ook in isolatiemateriaal van het vliegtuig is zo’n vlinderdeeltje gevonden. Het OM ziet dit als bewijs voor een Bukraket, omdat een 9N314M-springkop van deze raket 1870 deeltjes met zo’n vorm bevat. Dit heeft eerder al de vraag opgeroepen waar dan de overige 1868 deeltjes zijn gebleven. Het OM zegt hierover dat lang niet alle deeltjes het vliegtuig geraakt hebben, dat ze er tijdens het neerstorten uit zijn gevallen of zo vervormd zijn geraakt dat ze niet meer herkenbaar waren als vlinderdeeltjes. De advocaten gaan hier maar ten dele in mee. Zij wijzen er op dat uit experimenten van de Russische Buk-fabrikant Almaz Antey is gebleken dat zeker 40 procent van de fragmenten zijn vorm behoudt. Uit diezelfde experimenten is bovendien gebleken dat de vlindervormige fragmenten vlindervormige inslaggaten maken in de vliegtuighuid. Gaten met een dergelijke vorm zijn niet te vinden in de wrakstukken van MH17. Hoe kan het dan dat er wel twee vlindervormige deeltjes zijn aangetroffen? De advocaten zeggen hierover dat niet vast staat dat deze deeltjes oorspronkelijk vlindervormig waren. Mogelijk waren ze vierkant en zijn ze door de detonatie van de springkop van de raket vervormd geraakt.

Verder is er een groene metalen prop aangetroffen die vastgeklemd zat in het linker raamkozijn van de cockpit. Volgens het OM is dit de bodemplaat van een Bukraket. De advocaten hebben hier tegenin gebracht dat het ook een onderdeel kan zijn van een ander type raket. Het OM heeft namelijk geen onderzoek laten uitvoeren naar onderdelen van andere soorten raketten die Oekraïne of Rusland in gebruik hadden.

Explosievenonderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) heeft uitgewezen dat sommige delen van het wrak sporen vertonen van het explosief PETN. Deze komen echter niet voor in de kop van Bukraketten. Die bevatten alleen de explosieven TNT en RDX. Dit is dus vreemd, ook al sluit het NFI niet uit dat de PETN-sporen afkomstig zijn van de lont of de booster van de springkop van de raket.

Als het geen Bukraket was, wat was het dan wel? De advocaten wijzen op “kogeltjes”, bolvormige voorwerpen, die zijn aangetroffen tussen de wrakstukken. Volgens het OM zijn het lagers, afkomstig van het vliegtuig. Maar de advocaten wijzen er op dat de springkop van een ­SA-5-raket precies zulke deeltjes bevat. Met een dergelijke raket heeft de Oekraïense luchtmacht tijdens een oefening in 2001 per ongeluk een Russisch verkeersvliegtuig neergeschoten

De rechtbank doet dit najaar uitspraak. Mochten de rechters concluderen dat een Bukraket het moordwapen moet zijn geweest, dan zijn daarmee de daders nog niet bekend. Het kunnen Russen of Oekraïners zijn geweest. Bekend zijn de foto’s en video’s van een Russische Buk-installatie in het oosten van Oekraïne, die gepromoot zijn door de Oekraïense autoriteiten en het onderzoekscollectief Bellingcat. Maar het bijzondere is dat geen enkele westerse militaire inlichtingendienst deze Buk-installatie heeft gezien. Wel hebben de diensten Oekraïense Buk-installaties gesignaleerd rond het conflictgebied, zoals blijkt uit een rapport van de Nederlandse Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD), dat tijdens de MH17-rechtszaak besproken is.

De advocaten van Pulatov houden deze hele maand nog pleidooi. Zij hebben aangekondigd dat zij zullen bestrijden dat er een raket is gelanceerd op de plek waarvan het OM zegt dat deze is afgeschoten, en ook zullen zij tegenwerpen dat hun cliënt iets te maken heeft gehad met de ramp.