^DeAndereKrant

Een coalitie van meer dan tachtig landen, waaronder de VS en de landen van de EU, probeerde op de VN-klimaatconferentie in Dubai de wereld ervan te overtuigen dat er in 2050 een definitief einde moet zijn gekomen aan het gebruik van olie, kolen en gas. Deze ‘fossiele brandstoffen’, zoals ze worden genoemd, zouden verantwoordelijk zijn voor de opwarming van de aarde. Het probleem is alleen dat 82 procent van de energievoorziening in de wereld ervan afhankelijk is – en dat is al heel lang het geval, ondanks alle pogingen om het aandeel ‘duurzame energie’ op te schroeven. Veel energiespecialisten vinden het streven naar ‘net zero’ (nul CO2-uitstoot door fossiele brandstoffen) dan ook volkomen onrealistisch, zelfs suïcidaal.

Ondernemer en onafhankelijk energie-expert ir. Theo Wolters gaf onlangs twee presentaties waarin hij liet zien waarom het streven naar ‘net zero’ een illusie is. Hij verwees als onderbouwing van zijn stelling onder meer naar een recent rapport van het wereldwijd opererende Noorse ingenieursbureau DNV. Dit gespecialiseerde adviesbedrijf richt zich vrijwel volledig op duurzame energie. “Bijna met tranen in de ogen presenteerden ze de resultaten over hoe ver we in 2050 kunnen komen als we echt alles op alles zetten om mondiaal te vergroenen”, zegt Wolters. “Maar zelfs in het meest optimistische scenario, en uitgaande van een wereldwijd dalend energieverbruik, zijn we in 2050 nog voor 50 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen.” Duurzame energie, voornamelijk uit zon en wind, verzorgt in dit super-optimistische scenario in 2050 niet meer dan een derde van de energievoorziening.

Volgens Wolters wordt zijn bevinding, dat ‘net zero’ in 2050 totaal onhaalbaar is, bevestigd door iedere energie-expert die hij ooit heeft gesproken. “Vervolgens durft niemand van deze deskundigen hardop te zeggen dat het complete onzin is. Politiek en de media denken nog steeds dat het haalbaar is. Op een of andere manier praten de experts dus niet met de politiek en dat zou anders moeten.”

Let wel: in het aangehaalde scenario van DNV, gaat men uit van een daling van het energiegebruik vanaf 2030. “Maar hoe kun je dat doen, als je kijkt naar de historische ontwikkeling van het wereldwijde energieverbruik? We zien sinds 1950 een jaarlijkse groei van ongeveer 1,5 procent. Een daling na 2030 is in de verste verte niet realistisch. De armere landen willen immers hun welvaart vergroten en dat betekent nu eenmaal meer energie verbruiken.”

Tot voor kort kwamen het Internationale Energie-Agentschap (IEA) en grote bedrijven als Shell en BP ook ieder jaar met een vergelijkbaar toekomstscenario. Daarbij werd onder meer gekeken naar hoeveel gas- en kolencentrales er wereldwijd in aanbouw waren. “Inmiddels durft niemand deze analyses meer te publiceren, omdat ze teveel ingaan tegen het gewenste verhaal”, stelt Wolters. “Voorheen gingen deze prognoses ook uit van 1,5 procent mondiale energiegroei per jaar. Weliswaar voorzag men een grote toename van duurzame energiebronnen, maar deze groei was niet eens genoeg om de groei van het energieverbruik te compenseren. De realiteit is dus dat we in 2050 niet op net zero zullen zitten maar dat we meer fossiele brandstoffen zullen verstoken dan nu.”

Wolters verdiepte zich ook in de kosten van het streven naar ‘net zero’ in 2050. “Zuid- en Oost-Europa gaan hier niet voor betalen”, verwacht hij. “Dus moeten Brussel en Amerika het doen. Heel behoudend kom ik dan op 900.000 euro per Nederlands gezin tot 2050. Dat lijkt misschien overdreven hoog, maar de Amerikaanse milieueconoom en Nobelprijswinnaar William Nordhaus komt nog veel hoger uit. Ik ga er bij mijn berekening van uit dat ongeveer de helft van de Amerikanen en Europeanen hiervoor willen en zullen betalen – ongeveer 400 miljoen mensen, want meer zijn er volgens mij niet.”

De energietransitie gaat volgens Wolters hoe dan ook, in het Westen, tot welvaartsverlies leiden. “Dat kan ook niet anders als je een zeer belangrijke factor (energie) van je economie duurder maakt, wat nu al gebeurt. Er is lang geprobeerd duurzame energie te stimuleren, maar dat werkt niet echt. De laatste tijd is in Europa duidelijk voor een nieuwe strategie gekozen: we gaan fossiele brandstoffen duurder maken. En als je fossiel maar duur genoeg maakt, dan lijkt ‘duurzaam’ vanzelf goedkoop. Kijk naar Nederland. We hebben van alle landen in Europa veruit de hoogste gasprijs. De belasting op aardgas is in Nederland sinds 2018 met 77 procent gestegen.” Met ingang van 2024 wordt de belasting op aardgas opnieuw verhoogd.

De politiek wil veel te snel, stelt Wolters. “Het doel 2050 leidt tot allerlei paniekmaatregelen. Een transitie moet juist gevoed worden door een welvaartstijging. Alle gelukte transities in het verleden zijn daardoor gedreven. Dus het is veel verstandiger, in te zetten op innovatie. Denk aan het Nederlandse bedrijf Thorizon, dat werkt aan de ontwikkeling van een sterk verbeterde kerncentrale. Er gaat nu echter geen cent subsidie naar deze start-up.”

Wolters heeft zich ook verdiept in de specifieke Nederlands situatie. In het algemeen stelt hij dat het elimineren van fossiele brandstoffen in ons land op zijn minst tweemaal zo lang zal duren (en voor de hele wereld schat hij minstens driemaal zo lang). Maar hij maakte desondanks een scenario waarbij we in Nederland in 2050 een kwart van onze energie uit kernenergie halen, 25 procent uit zon en 50 procent uit wind. Waterstof zorgt daarbij voor een deel voor de opslag van energie.

De directe productiekosten voor kernenergie en wind/zon zijn op dit moment vergelijkbaar, maar als je de systeemkosten meeneemt, komt kernenergie er veel beter uit. Dat komt voornamelijk doordat er bij zon en wind altijd back-up moet zijn, voor als de zon niet schijnt en/of het niet waait. Daarnaast zorgen de onvermijdelijke pieken in het aanbod van wind- en zonne-energie, dat er een veel grotere capaciteit van het stroomnet is vereist.

De opgestelde back-upcapaciteit moet in het scenario van Wolters verviervoudigen ten opzichte van nu. Dat is heel duur, omdat deze centrales lang niet altijd draaien. “Mijn grove schatting is dat dit honderden miljarden euro’s gaat kosten.”

Een ander probleem bij zon en wind is de benodigde verzwaring van het stroomnet. “Dat gebrek aan capaciteit beginnen we nu al te merken”, zegt Wolters. Hij berekende dat de capaciteit van het regionale stroomnet acht keer groter moet worden in zijn scenario. Bij een energievoorziening die volledig steunt op zon en wind, is dat zelfs zestien keer. “Ook hier lopen de kosten weer in de honderden miljarden euro’s.”

Ten slotte wordt de algehele stabiliteit van het stroomnet een groter probleem, naarmate het aandeel van zon en wind hoger wordt. Black-outs worden dus waarschijnlijker.