Overheid: groot deel mkb mag failliet gaan
Peter Hilz | ANP | Hollandse hoogte
💨
Bankroet door hoge energieprijs is “gezonde marktdynamiek”
Bankroet door hoge energieprijs is “gezonde marktdynamiek”
Datum: 1 oktober 2022
Economie
Karel Beckman
Topfunctionarissen van het ministerie van Financiën en De Nederlandsche Bank vinden het niet bezwaarlijk als een flink deel van het mkb failliet gaat. Zij stellen dat faillissementen van energie-intensieve bedrijven “duurzaamheid aanjagen” en “geen maatschappelijk ontwrichtende werking hebben”. Mkb-experts noemen de uitspraken schandalig en waarschuwen dat delen van het mkb op omvallen staan.
“Mkb-ondernemers dreigen de nieuwe werkende armen te worden”, zegt Lex van Teeffelen, lector aan de Hogeschool Utrecht, die vier keer per jaar onderzoek doet onder 12.000 ondernemers. Volgens Van Teeffelen zit 40 procent van de ondernemers onder bijstandsniveau en dit zal fors oplopen als de energieprijzen zo hoog blijven. “Dit gaat een veel bredere groep ondernemers treffen dan het coronabeleid deed. Velen zullen hun huis moeten verkopen.” De Nederlandsche Bank stelt in een recent rapport dat producenten van meel, karton, papier, ijzer, staal, stalen buizen, keramische producten, zuivelproducten, chemische producten, zeep, was- en reinigingsmiddelen en verwerkers van aardappelen, groente en fruit “hard geraakt” worden door de hoge energieprijzen. Volgens DNB zal 55 tot 90 procent van deze bedrijven in de rode cijfers terechtkomen als er geen oplossing komt. Maar DNB ziet daarin geen reden voor steun: “Steun houdt niet-levensvatbare en niet-toekomstbestendige bedrijven in stand”. Het gaat “vaak om bedrijven die toch al toe zijn aan een strategische her-oriëntatie vanwege hun bijdrage aan de klimaatverandering”. Steun zou “verduurzamingsprocessen kunnen vertragen”, aldus DNB.
Ambtenaren van het ministerie van Financiën sluiten zich hierbij aan. In een advies aan minister Kaag voor Prinsjesdag, stellen zij dat faillissementen onderdeel zijn van een “gezonde marktdynamiek”. Dit “jaagt verduurzaming en innovatie aan”. De ambtenaren erkennen dat andere Europese landen wel “directe steun bieden aan energie-intensieve bedrijven”, maar raden dit Kaag af, want “op deze manier wordt de prikkel tot energiebesparing ondergraven”. De regering kondigde op Prinsjesdag wel steun aan voor huishoudens vanwege de dure energie maar niet voor het bedrijfsleven. Ton van der Schelde, partner bij mkb-adviseurs BSCO in Hellevoetsluis, noemt de uitspraken “schandalig”. “70 procent van de werkgelegenheid komt van het mkb. Dit is de ruggengraat van onze samenleving.” Pancras Pouw, voorman van BeUnited, een mkb-belangenorganisatie met 40.000 leden, stelt dat ook horeca, retail, kappers, slagers, transportbedrijven en de glastuinbouw met hun rug tegen de muur staan. “Het gaat om 450.000 bv’s en 1,5 miljoen zzp’ers met 6 tot 7 miljoen medewerkers. Het zijn deze bedrijven en hun medewerkers die belasting betalen, niet de multinationals.” Van der Schelde en Pouw vinden dat de regering het gasveld in Groningen weer moet opstarten om de energiecrisis te lijf te gaan.
Mkb dreigt te worden weggevaagd door overheidsbeleid
Verschillende experts luiden de noodklok voor het midden- en kleinbedrijf (mkb) in Nederland. Door de hoge energieprijzen dreigen complete sectoren te worden weggevaagd, stellen zij. De Nederlandse overheid weigert echter hulp die in de ons omringende landen wel wordt gegeven. Het ministerie van Financiën vindt dat “faillissementen van energie-intensieve bedrijven geen maatschappelijk ontwrichtende werking hebben”.
“Mkb-ondernemers dreigen de nieuwe werkende armen te worden.” Dit zegt Lex van Teeffelen, lector financieel-economische innovatie aan de Hogeschool Utrecht, tegenover De Andere Krant. Van Teeffelen, een van de drijvende krachten achter de Kleinbedrijf Index, een onderzoek onder een panel van 12.000 ondernemers dat vier keer per jaar wordt uitgevoerd door de Hogeschool Utrecht, verwijst hiermee naar de sterk gestegen energieprijzen waar veel bedrijfssectoren door worden getroffen.
De hoge energieprijzen gaan “een veel bredere groep ondernemers treffen dan het coronabeleid heeft gedaan”, stelt Van Teeffelen. “Ondernemerslonen waren al erg laag. Veertig procent zit onder bijstandsniveau. Wij verwachten dat dit op kan lopen tot zeker 60 procent als de energierekeningen zo blijven.”
Het ministerie van Financiën verklaarde vorige week in een advies aan minister van Financiën Sigrid Kaag dat er “geen economische redenen zijn om het mkb te steunen”. Volgens de ambtenaren, die Kaag adviseerden voorafgaand aan de algemene beschouwingen, “heeft het energie-intensieve mkb de mogelijkheid om haar prijzen te verhogen omdat ze in mindere mate onderhevig zijn aan internationale concurrentie en omdat het koopkrachtpakket de vraag van consumenten zal verhogen. Faillissementen zijn onderdeel van een gezonde marktdynamiek”.
Van Teeffelen noemt deze redenatie “flauwekul”. “Hoe komen ze erbij dat deze bedrijven hun kosten kunnen doorberekenen? We weten uit cijfers van CBS dat 60 procent dat niet kan. Ik verwacht dat dit percentage nu zal oplopen tot 80 à 90 procent. Ze begrijpen blijkbaar niet hoe het mkb werkt.” Van Teeffelen verwacht dat vele bakkerijen, slagerijen, horecagelegenheden, hotels, de glastuinbouw, kleinere transportbedrijven en andere bedrijven het niet gaan redden als de energieprijzen blijven zoals ze nu zijn.
Hij wijst erop dat bedrijven in Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk wel financiële steun krijgen van de overheid ter compensatie van de hoge energieprijzen. “Het concurrentievermogen van het Nederlandse bedrijfsleven wordt hierdoor ondermijnd.” Hij verwacht dat het ondernemersvertrouwen in de zomer verder zal zijn gedaald. Dat betekent dat de investeringen ook zullen dalen en de bedrijfssluitingen zullen toenemen. Hij vindt het onbestaanbaar dat het ministerie van Financiën er vanuit gaat dat dit geen “ontwrichtende werking” zal hebben. “Veel kleine ondernemers zullen extra hard worden getroffen, omdat hun eigen huis in hun onderneming zit. Het gaat leiden tot veel persoonlijke faillissementen van ondernemers, die hun huis uit zullen moeten.”
Ton van der Schelde, partner bij BSCO (Business Support Corporation) in Hellevoetsluis, dat mkb-bedrijven ondersteunt en financieel adviseert, noemt de uitspraken van het ministerie van Financiën “schandalig”. “Zeventig procent van de werkgelegenheid in Nederland komt van het mkb. Het zijn ondernemers die hun ziel en zaligheid in hun bedrijf stoppen. Ze vormen de samenhang, de ruggengraat van onze samenleving.” Hij stelt net als Van Teeffelen dat het onzin is dat de getroffen bedrijven hun hogere energiekosten zomaar kunnen doorberekenen. Ze worden bovendien geconfronteerd met stijgende loonkosten. “Een horecabedrijf kan niet zomaar een biertje een euro duurder maken. Dat gaan mensen niet meer betalen.”
Volgens Van der Schelde, die naast zijn werk bij BSCO verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van een bedrijvenpark nabij de Rotterdamse haven en partner is in een beleggingsinstelling, het Zilver Wonen Fonds, is het misplaatst om te spreken van een “gezonde marktdynamiek”. “Ik ben het er helemaal mee eens dat ongezonde bedrijven niet met subsidies in leven moeten worden gehouden. Maar in de energiesector is geen sprake van een gezonde marktdynamiek. Er is in de wereld geen tekort aan energie. Er is meer dan genoeg gas. Wij produceren zelf nog steeds 20 miljard kuub van de 40 miljard die we gebruiken, maar we exporteren daarvan 18 miljard kuub naar het buitenland. En het Groningen-veld houden we dicht.” Van der Schelde vermoedt dat de overheid het beleid doordrukt “omdat ze ons van de fossiele brandstoffen af willen krijgen”. Hij pleit voor een referendum over de heropening van ‘Groningen’.
Van der Schelde wijst erop dat veel Nederlandse mkb-bedrijven op dit moment worden opgekocht door buitenlandse concerns en investeerders. “Mijn eigen podoloog is overgenomen door een Amerikaanse hedge fund en is nou onderdeel van een keten. Ik vind dat een verschraling van onze maatschappij. Straks loopt alles via de Unilevers en Amazons van deze wereld, en Amerikaanse en Duitse hedge funds. Dat moeten we niet willen.”
Hij wil niet spreken van bewust beleid om het mkb te ondermijnen, maar denkt wel dat de overheid weinig op heeft met het mkb. “Grote bedrijven kun je makkelijker aansturen dan het mkb. Over kleine bedrijven heb je minder controle.”
Pancras Pouw, oprichter en voorman van beUnited, een mkb-belangenbehartigingsorganisatie met rond de 40.000 leden, noemt de adviezen van het ministerie van Financiën “typerend voor hoe de overheid naar het mkb kijkt. Ze hebben blijkbaar geen idee van de omvang van het mkb voor wat betreft de werkgelegenheid. Het gaat om 450.000 bv’s en 1,5 miljoen zzp’ers met in totaal zo’n 6 tot 7 miljoen medewerkers. En het zijn juist deze bedrijven en hun medewerkers die belasting betalen, niet de multinationals.”
Volgens Pouw is het doorberekenen van de hoge energielasten en de stijging van personeelslasten voor de meeste bedrijven onmogelijk. “Dan prijs je jezelf uit de markt.” Vooral sectoren als horeca, retail, kappers, bakkerijen, slagers, sauna’s, worden zwaar getroffen. “Ze worden nu in de steek gelaten. We zitten op de grootste gasvoorraad van Europa, maar we betalen de hoogste gasprijzen.”
Volgens Pouw wordt de onverschilligheid vanuit de overheid naar het mkb deels veroorzaakt door de structuur van de belangenbehartiging. Lobbygroep MKB-Nederland is onderdeel van het werkbedrijf van VNO-NCW, dat de belangen van een paar duizend grote concerns behartigt. “Maar de belangen van de gemiddelde mkb’er zijn tegenstrijdig met die van multinationals.”
Daarnaast is het mkb voor de overheid een “lastige groep”. “Het grootbedrijf is lekker overzichtelijk. Bewust of niet, maar het mkb wordt door het beleid steeds meer uitgehold.” Volgens Pouw moet de oplossing niet worden gezocht in meer regelingen, maar in meer onafhankelijkheid. “Onze grootste uitdaging is: hoe worden we minder afhankelijk van de overheid?” Dat begint volgens hem bij “bewustwording”. De eerste praktische stap: “Beëindig je lidmaatschap van je branche-organisatie. Ze zitten daar niet voor jou. Ze zijn ingekapseld in het systeem en met hele andere dingen bezig.”
Wil je meer weten?
Wil je meer weten?
Koop de nieuwste editie bij jou in de buurt, of bestel deze editie.