^DeAndereKrant

Jetten wil dat overheden en netbeheerders op afstand via de slimme meter het energiegebruik van burgers kunnen reguleren. Dat schrijft hij in zijn Actieagenda Netcongestie, die hij op 16 januari naar de Tweede Kamer stuurde. Hij heeft oud Groenlinks-wethouder ‘duurzame ontwikkeling’ uit Delft, Stephan Brandligt, aangesteld als ‘onafhankelijk coördinator’ van zijn Actieagenda. Brandligt is ook voorzitter van de door de overheid gefinancierde lobbygroep Klimaatverbond, bekend van de campagne Warmetruiendag, die ieder jaar op of rond 16 februari wordt georganiseerd. Brandligt gaat samenwerken met de provincies via het Interprovinciaal Overleg (IPO), met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en met de netbeheerders.

Brandligt wil de privacywetgeving aanpassen, zodat overheden en netbeheerders het verbruik van huishoudens in realtime kunnen aflezen, schrijft hij in het blad Binnenlands Bestuur. Hij stelt ook verplichte registratie voor, voor alle energie-intensieve apparaten, zoals de hybride-warmptepomp, zonnepanelen, koelinstallaties en elektrische laadapparatuur. Op die verplichte registratie moet dan de mogelijkheid volgen die apparaten op afstand aan te sturen. Zoals Brandligt schrijft: “Het is van belang dat al die apparaten en systemen met communicatieprotocollen op afstand aanstuurbaar gemaakt worden. In de nieuwe Renewable Energy Directive van de Europese Unie wordt al verplicht dat nieuwe niet-publieke laadpalen ‘slim’ kunnen laden.” Het aansturen zal dan via de slimme meter plaatsvinden door de netbeheerder.

‘Slim’ laden, betekent dat de netbeheerder het laadvermogen van je laadpaal afknijpt, wanneer het weinig waait en er plots een gat valt aan de leveringskant. Of wanneer er juist overbelasting van het stroomnet dreigt door exploderende stroomvraag. Netbeheerders moeten namelijk vraag en aanbod op het stroomnet precies in balans houden. Anders slaan de stoppen door, en komen er black-outs. Dit risico op black-outs is dankzij de energietransitie afgelopen jaren sterk toegenomen.

Er kwamen sinds het Klimaatakkoord (2018) 170 duizend warmtepompen bij, twee miljoen zonnepanelen en vele gigawatts windvermogen. De regering bereidt wetgeving voor om per 2026 de aanschaf van nieuwe cv-ketels te verbieden en hybride warmtepompen (die deels op gas en deels op elektriciteit werken) te verplichten. Die ‘groene’ energiebronnen leveren hun stroom weersafhankelijk aan het net, en zonnestroom valt ’s nachts plots weg. Daardoor, en door de groei in laadpalen met elektrische auto’s, wordt het net steeds instabieler. Nu grijpt de overheid deze door klimaatbeleid veroorzaakte crisis aan om de functie van slimme meters uit te breiden.

Zoals Netbeheer Nederland, de belangenclub van netbeheerders, afgelopen jaar al stelde moet met het ingrijpen in de energievraag van burgers een ‘aanbodgestuurd energiesysteem’ ontstaan. Anders kan het stroomnet de grilliger levering van ‘aanbodstroom’ uit wind- en zonne-energie niet aan.

De Europese Commissie startte de uitrol van ‘smart meters’ in 2001. Critici zeiden toen al dat deze meters controle van energiegebruik op afstand mogelijk zouden maken. Daarin blijken ze nu gelijk te krijgen. Zoals weigeraar Pieter desgevraagd stelt: “Onze Ferraris-meter is van 1999 en draait fijn achteruit als de zon schijnt. We hebben een slimme meter altijd geweigerd, juist met het argument dat de stroomleverancier bij ons kan ingrijpen via de meter als er ergens anders veel stroom nodig is. We werden in onze gezichten uitgelachen.”

Bij installatie van zonnepanelen werd per 2023 de slimme meter verplicht gesteld. Wijken die werden aangesloten op stadsverwarming krijgen ook verplicht een slimme meter voor elk huishouden. Afgelopen jaren kregen gebruikers van oude meters van netbeheerders als Liander en Enexis brieven waarin zij werden gemaand hun meter te vervangen door een ‘slimme meter’. Vooralsnog is die omslag niet wettelijk verplicht.

De Actieagenda van Jetten beveelt ook aan dat de salderingsregeling bij zonnepanelen verdwijnt. Wie nu bij overschotten zonnestroom aan het net teruglevert, krijgt korting op de energierekening in de vorm van geleverde kilowatturen zonnestroom. Voor 2030 moeten netbeheerders je op afstand kunnen afschakelen bij zonne-overschotten, wanneer netopstopping dreigt.

De Vereniging Nederlandse Gemeenten stelde op 16 januari nog een andere oplossing voor de netproblemen voor, speciaal voor bedrijventerrein. De VNG wil vanaf 2030 ‘groepscapaciteitsovereenkomsten’ kunnen afdwingen. Dit betekent, dat bedrijven onderling hun energiegebruik moeten afregelen in een vorm van energiecollectivisme. Raakt het stroomnet verstopt, dan moeten bedrijven onderling afspreken wie op dat moment het meest urgent de energie nodig heeft.