^DeAndereKrant

Afgelopen zondag was het weer raak in Donetsk, de stad in het door Rusland geannexeerde oosten van Oekraïne. Zo’n 27 mensen, onder wie ten minste twee kinderen, kwamen om het leven tijdens een Oekraïense artilleriebeschieting van een groente- en fruitmarkt. Al tien jaar, dus sinds de opstand daar tegen de coup­regering in Kiev, regent het bommen en granaten op de stad. Daaraan komt waarschijnlijk snel een einde. Het Russische leger lijkt namelijk belangrijke successen te boeken rond het nabijgelegen Adveevka. Die stad dient al jaren als belangrijkste uitvalsbasis voor de Oekraïners voor hun beschietingen van Donetsk. Adveevka was al die tijd een van de best verdedigde bolwerken. De Russische legerleiding gaf beelden vrij van Oekraïense verdedigers van de stad die ze gevangen hadden genomen. Ook publiceerden zij afgeluisterde telefoongesprekken waarin wanhoop doorklonk over de eigen verliezen.

Uit onder meer beelden die gemaakt zijn door een Oekraïense drone blijkt dat de Russen inmiddels posities hebben ingenomen in het zuidelijke deel van de stad. Er worden verder Russische vorderingen gemeld rond Bakhmut en in de grensstreek van de provincies Donetsk en Zaporizhia. Commandant van de Oekraïense landmacht kolonel-generaal Alexander Syskyi omschreef eerder deze maand tegenover het Britse persbureau Reuters de staat waarin zijn troepen verkeerden als “actieve defensie”.

De verschuivingen aan het duizend kilometer lange front lijken een keerpunt te markeren in de oorlog die bijna twee jaar geleden begon. De Russen hebben het afgelopen jaar steeds een verdedigende positie ingenomen. Vriend en vijand waren het erover eens dat de Oekraïense poging om door de vijandelijke linies te breken, is uitgelopen op een mislukking. Het vers aangevoerde westerse materieel bracht de Oekraïners niet het succes waarop president Zelensky had gehoopt. In de woorden van het Amerikaanse weekblad Newsweek: “Navo-wonderwapens zoals de HIMARS en de Leopard-tanks zijn er niet in geslaagd te zorgen voor een succesvol Oekraïens tegenoffensief.”

De aanvallen die de Russen nu uitvoeren, komen tegen de achtergrond van sombere berichten voor de Oekraïense oorlogsmachine. Oekraïne heeft een half miljoen soldaten verloren, gemiddeld 30.000 per maand. Ze zijn dood of zwaargewond, vertelde deze maand voormalig Oekraïens minister van Binnenlandse Zaken en officier van Justitie Yuriy Lutsenko in een interview op het Youtube-kanaal Телеканал Прямий (TV Kanaal Direct). Lutsenko vocht zelf aan het front en heeft het zien gebeuren.

De gemiddelde leeftijd van de Oekraïense soldaat ligt inmiddels ver boven de 40 jaar, verklaarde bataljonscommandant van de vijfde Aparte Aanvalsbrigade, Oleksiy Tarasenko deze maand tegenover de Oekraïense internet-tv-zender Espresso. Vaak zijn ze allesbehalve fit. De aanlevering van verse, jonge troepen zou gefrustreerd worden doordat er zoveel dienstweigeraars zijn, en corrupte ambtenaren die ze een handje helpen. Zelensky verklaarde vorige maand 450.000 tot 500.000 nieuwe rekruten nodig te hebben om stand te houden. Waar die vandaan moeten komen is een raadsel. Volgens het Europese bureau voor de statistiek Eurostat zijn 650.000 mannen in de dienstplichtige leeftijd Oekraïne ontvlucht sinds daar de oorlog uitbrak. Het zal niet gemakkelijk zijn ze terug te krijgen en hen alsnog in het uniform te hijsen. Een wetsvoorstel van Zelensky’s regering dat aanstuurde op strengere straffen voor dienstweigeraars en het oproepen van vrouwen voor de dienstplicht, sneuvelde deze maand in de Rada, het Oekraïense parlement. Het Estse Europarlementslid Jaak Madison dacht daaraan wel een mouw te kunnen passen. Hij pleitte deze maand in Brussel voor het oppakken en terugsturen van de ‘800.000 lafaards’ die hun land ontvlucht waren. Daarvoor kreeg hij echter de handen niet op elkaar in het Europarlement.

Dan is er nog steeds het probleem van de oprakende voorraad aan ammunitie en raketten, waarover Zelensky zich al langer beklaagt. Dat komt doordat in de VS het geld op is voor nieuwe wapenleveranties, zo verklaarde deze week topambtenaar van het Pentagon Celeste Wallander tegenover de Amerikaanse website Politico. De Republikeinen in het Congres gaan niet akkoord met meer geld voor Oekraïne zolang president Joe Biden niet tegemoetkomt aan hun eis om serieus werk te maken van de bewaking van de grens met Mexico. Wapens sturen uit de eigen voorraad was niet langer mogelijk, liet majoor-generaal Pat Ryder Politico weten, “gezien de gevolgen die dit anders zou hebben voor onze eigen gevechtsklaarheid”.

Voor de Europeanen geldt in grote lijnen hetzelfde. De Duitse minister van Defensie Boris Pistorius verklaarde vorige week in een interview met de krant Tagesspiegel dat Duitsland niet meer kan sturen aan Oekraïne dan het al gedaan heeft en ook doet, omdat anders de eigen defensie in gevaar zou komen. Daarnaast blokkeert de Hongaarse premier Vikor Orban een EU-wapenpakket voor Oekraïne van 50 miljard euro. De Navo maakte deze week bekend dat het voor 1,1 miljard aan artillerie geschut heeft aangekocht bij een Duitse en Franse fabrikant om aan de Oekraïners te geven. Het duurt echter twee tot drie jaar voordat die geleverd kunnen worden.

Grootste zorg voor de Oekraïners in 2024 is de verdediging van het luchtruim, zo maakte de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Koleba vorige week duidelijk tijdens zijn bezoek aan het World Economic Forum (WEF) in het Zwitserse Davos. “Degene die het luchtruim beheerst, bepaalt wanneer en hoe de oorlog eindigt.” De Russen hebben de afgelopen weken het aantal luchtaanvallen flink opgevoerd, met raketten en drones. Volgens sommige militair analisten is dat met het doel de Oekraïense lucht­afweer uit te putten. Met resultaat. Er zouden al Russische gevechtsvliegtuigen te zien zijn geweest op plekken waar ze zich eerder niet waagden, waaronder Adveevka.

Hoe nu verder? Zeker is dat de Navo de oorlog misbruikt om zijn eigen positie te versterken op kosten van de Europese belastingbetaler. Het ontbrak de afgelopen weken niet aan angstverhalen over boze Russen die ons onder de voet lopen als we niet snel overschakelen op een oorlogs­economie. Intussen blijft Zelensky aansturen op ingrijpen van de Navo. Tijdens zijn redevoering bij het WEF in Davos riep hij Europese landen op troepen te leveren voor de verdediging van Oekraïne. De Navo houdt van 31 januari tot in mei de grootste militaire oefening sinds het einde van de Koude Oorlog, Steadfast Defender 24. Waarschijnlijk vindt deze plaats in de Baltische Staten, Polen en Duitsland. Wat als zich op dat moment een incident voordoet?

Er gaan geruchten dat Zelensky opperbevelhebber Valerii Zaluzhny wil vervangen voor Kyrylo Budanov, het hoofd van de militaire inlichtingendienst. Die laatste is geen militair strateeg. Wel heeft hij ervaring met het uitvoeren van aanslagen, zowel in het door Rusland bezette deel van Oekraïne als in Rusland zelf. Hij was ook de man die vorig jaar beweerde dat de Russen van plan waren een nucleair incident te veroorzaken bij de kerncentrale van Zaporizja. Voorts is hij een vertrouweling van de CIA, die al sinds 2014 nauw samenwerkt met de Oekraïense inlichtingendiensten.

Wat dus als hij echt de rechterhand wordt van Zelensky? Welk idee zou daarachter zitten? De invloedrijke Duits-Finse Twitteraar Kim Dotcom vreest dat de vervanging van ­Zaluzhny onderdeel uitmaakt van een plan om de Navo alsnog in een gewapend conflict met Rusland te betrekken. Dat zou dan bijvoorbeeld kunnen gebeuren door een kerncentrale op te blazen of iets anders wat een schokgolf teweegbrengt, om vervolgens te wijzen naar Rusland. Budanov zou de aangewezen persoon zijn om een dergelijke valsevlag-operatie op te zetten.

Met Navo-troepen die net naast de deur met een oefening bezig zijn, zou de vlam weleens in de pan kunnen slaan. De Britse jurist Alexander Mercouris, die via zijn kanaal The Duran het Oekraïne-conflict steeds op de voet heeft gevolgd, geeft een minder angstaanjagende verklaring voor de vervanging van Zaluzhny. De Amerikanen zouden inzien dat het Oekraïense leger verslagen is en de oorlog op een andere manier moet worden voortgezet. Budanov is voor hen de aangewezen persoon om een ondergrondse verzetsbeweging op te zetten. Met hier en daar een terreuraanslag zou voorkomen kunnen worden dat de Russen de volledige controle krijgen over de door hen veroverde gebieden.