^DeAndereKrant

Het stond al jarenlang in de planning en nu komt het er dan uiteindelijk van: de Amerikanen vervangen hun kernwapens in Europa door modernere exemplaren. Aanvankelijk was het de bedoeling dit in het voorjaar van 2023 te doen, maar de kernkoppen zullen al in december van dit jaar worden geleverd, meldt de Amerikaanse krant Politico. Het medium baseert zich daarbij op de inhoud van een diplomatiek ambtsbericht dat journalisten van de krant hebben ingezien en twee niet nader genoemde ingewijden. Amerikaanse ambtenaren zouden deze maand op het Navo-hoofdkwartier in Brussel vertegenwoordigers van de betrokken Europese Navo-lidstaten hebben ingelicht over de vervroegde levering van de kernkoppen.

Er liggen Amerikaanse B61-kernkoppen opgeslagen op Navo-bases in Nederland, België, Duitsland, Italië en Turkije. Dit is het slechtst bewaarde geheim van Europa. De VS, de Navo en ook de landen waar de wapens liggen opgeslagen doen er geen mededelingen over, maar zeker is dat ze er zijn. Het staat te lezen in een vertrouwelijk Amerikaans ambtsbericht dat in 2010 verscheen op de website van Wikileaks en ook in een Navo-rapport dat in 2019 per ongeluk werd vrijgegeven. Twee Nederlandse oud-premiers Dries van Agt en Ruud Lubbers hebben de aanwezigheid van kernwapens op Nederlands grondgebied bevestigd. “Ik heb nooit gedacht dat die malle dingen daar nog steeds zouden liggen”, aldus Lubbers in een documentaire van National Geographic die in 2013 werd uitgezonden. “Volgens mij absoluut zinloos, onderdeel van een traditie van militair denken.” Het zou volgens hem gaan om 22 kernkoppen die opgeborgen liggen in elf kluizen, onder bunkers voor F16-straaljagers op de Noord-Brabantse vliegbasis Volkel. Hij zei de kernkoppen zelf te hebben gezien als dienstplichtig militair in 1963. Van Agt viel hem een paar dagen later bij. “Ze liggen daar en het is van de zotte dat ze er nog altijd liggen”, aldus van Agt in een interview met het radioprogramma Dit is de dag. “Het is een staatsgeheim, maar de facto is het publiek geheim geworden.”

De aanvoer van nieuwe kernwapens naar Europa komt op een moment dat de Navo-landen en Rusland een oorlog met elkaar uitvechten in Oekraïne en ook nucleaire dreigementen uitwisselen. Volgens een door Politico geïnterviewde woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van oorlog, generaal Patrick Ryder, is er echter geen verband met “actuele gebeurtenissen in Oekraïne”. Hij benadrukt dat de modernisering van het Amerikaanse kernwapenarsenaal in Europa al jarenlang in de pijplijn zat.

De B61-kernkoppen in Europa zijn niet bedoeld voor het gebruik in combinatie met raketten, zoals de kruisraketten waar in het begin van de jaren ’80 tegen gedemonstreerd werd in Nederland. Die raketten zijn er uiteindelijk niet gekomen. Het is de bedoeling dat, in geval van oorlog, de kernkoppen worden afgeworpen door bommenwerpers of straaljagers, zoals de F16 of de in 2013 door Nederland aangeschafte F35, beter bekend onder de naam Joint Strike Fighter (JSF). Belangrijkste verschil met zijn voorgangers, waaronder de B61-11, is dat de ‘nieuwe’ B61-12 is uitgerust met een nieuw staartstuk van vliegtuigfabrikant Boeing. De B61-12 zou hierdoor ongeveer driemaal zo nauwkeurig een doelwit kunnen raken dan zijn voorganger de B61-11. De B61-12 is daarmee de eerste gestuurde vrijevalbom in het kernwapenarsenaal van de VS. Belangrijk verschil is ook dat de B61-12 kan worden afgeworpen door alle of vrijwel alle gevechtsvliegtuigen en bommenwerpers die de Navo-partners tot hun beschikking hebben. Daarnaast onderscheidt de nieuwe bom zich van zijn voorgangers in explosieve kracht. Die bedraagt maximaal 50 kiloton. Dat is ruim viermaal de kracht van de atoombom waarmee de Amerikanen in 1945 de Japanse stad Hiroshima vernietigden, waarbij naar schatting 78.000 burgers omkwamen. 50 kiloton lijkt veel, maar is weinig in vergelijking met eerdere versies van de B61. Zo heeft de B61-11 een kracht van 400 kiloton.

De nieuwste versie van de B61-12-kernkoppen die op Volkel en elders in Europa geplaatst worden, hebben dus een veel lagere explosieve kracht en een grotere precisie om militaire doelen te raken. Zijn ze daarmee minder gevaarlijk dan wat er nu aan atoombommen in Europa aanwezig is? Het tegenovergestelde is het geval. Het gezaghebbende Amerikaanse maandblad National Interest noemt de B61-12 “het gevaarlijkste nucleaire wapen uit het Amerikaanse arsenaal”, juist vanwege de precisie en lagere explosieve kracht van dit wapen. Deze verlagen de drempel om ze in te zetten. “Het maakt de inzet van nucleaire wapens denkbaar voor het eerst sinds de jaren ’70”, schrijft auteur Zachary Keck. De Amerikaanse kernwapen­expert Hans Kristensen, die verbonden is aan de Federation of American Scientists in Washington, bevestigt dit. De B61-12 is volgens hem dan ook geen modernisering van de B61-11. “Het is een nieuw wapen”, zei hij in 2015 in een interview met Reveal, het nieuwskanaal van het Amerikaanse Center for Investigative Reporting. De ontwikkeling van de B61-12 was volgens Kristensen dan ook in strijd met de verkiezingsbelofte van toenmalig president Barack Obama. Die had in 2010 beloofd dat er onder zijn bewind geen kernwapens zouden worden ontwikkeld met nieuwe militaire toepassingen. “Stel je voor dat de Russen een geleide nucleaire bom zouden plaatsen op een stealth fighter die door de luchtverdediging kan glippen”, zegt Kristensen. “Zou dat bij ons de indruk wekken dat ze de drempel verlagen voor de inzet van kernwapens? Absoluut.”

De Russische ambassadeur in de VS Anatoly Antonov heeft de Amerikanen opgeroepen al hun kernwapens in Europa op te ruimen, in reactie op het bericht op Politico over de aanvoer van B61-12-kernkoppen. “Vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering refereren gewoonlijk aan deze wapens als zijnde tactisch. Ook stellen zij dat het Russische arsenaal van soortgelijke wapens vele malen groter is dan dat van de VS. Ze laten daarbij onvermeld dat al onze tactische nucleaire wapens opgeslagen liggen op Russisch grondgebied en deze geen enkel gevaar vormen voor de VS.”

De Nederlandse krijgsmacht valt als Navo-partner onder Amerikaans opperbevel. Dit betekent dat, als de VS een nucleaire aanval inzetten op Rusland, Commandant der Strijdkrachten Onno Eichelsheim met geen mogelijkheid kan voorkomen dat Nederlandse piloten hierbij worden betrokken. Anders dan Moskou, sluit Washington het eerste gebruik van nucleaire wapens niet uit. De Amerikaanse president Joe Biden had beloofd hier verandering in te brengen. Op 27 oktober werd echter bekend dat hij deze belofte niet is nagekomen. Op die dag verscheen de nieuwste versie van de zogeheten Nuclear Posture Review, het document waarin de Amerikaanse regering zijn nucleaire beleid beschrijft. Daarin wordt geen afstand genomen van de mogelijkheid als eerste kernwapens in te zetten.