^DeAndereKrant

“De wereld is gewaarschuwd, dus de wereld kan en moet in actie komen,” verklaarde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky onlangs. “Straling kent geen staatsgrenzen. En wie het zal raken, wordt alleen bepaald door de richting van de wind.” De Russen beramen volgens hem een aanslag op de kerncentrale van Zaporizja, die sinds vorig jaar in Russische handen is.

Aan de beschuldiging van Zelensky ging op 20 juni een verklaring vooraf van het hoofd van de Oekraïense militaire inlichtingendienst, Kyrylo Budanov. Die beweerde op de Oekraïense tv dat Russische troepen mijnen hadden geplaatst bij de koelvijver van de kerncentrale. Bewijzen hiervoor gaf hij niet.

Het Internationaal Atoomagentschap IAEA, dat waakt over de veiligheid van de centrale, verklaarde op 21 juni dat het geen mijnen had aangetroffen bij de koelvijver.

“Het IAEA is echter op de hoogte van eerdere plaatsing van mijnen buiten het fabrieksterrein, waarover het Agentschap eerder heeft gerapporteerd, en ook op bepaalde plaatsen daarbinnen – waarvan het beveiligingspersoneel van de fabriek verklaarde dat deze voor defensieve doeleinden waren. Onze beoordeling van die specifieke plaatsingen was dat, hoewel de aanwezigheid van explosieven niet in overeenstemming is met de veiligheidsnormen, de belangrijkste veiligheidsfuncties van de faciliteit niet significant zouden worden aangetast.”

Met de koeling van de centrale was verder alles in orde, gaf de atoomwaakhond verder nog te kennen. Toen op 6 juni de stuwdam Nova Kachovka vernietigd werd, ontstond er zorg dat de watertoevoer in gevaar zou komen en daarmee de koeling. Het dreigende watertekort is ondervangen onder meer door het oppompen van grondwater.

Waarom zouden volgens de Oekraïners de Russen een aanslag willen plegen op een kerncentrale die ze gewapenderhand verdedigen? Budanov zei in een interview met het Britse weekblad The New Statesman dat een nucleair incident in het voordeel zou zijn van de Russen, omdat ze daarmee het Oekraïense offensief zouden kunnen stuiten. Die aantijging gaat ervan uit dat Rusland problemen heeft het offensief het hoofd te bieden, maar daar zijn weinig aanwijzingen voor. Zelfs de Amerikaanse media melden dat de resultaten van het offensief tegenvallen. Onafhankelijke waarnemers stellen dat het feitelijk al is mislukt.

Moskou heeft alle beschuldigingen van de hand gewezen. “Dit is de zoveelste poging om Rusland in diskrediet te brengen, door ons de intentie toe te schrijven die we niet hebben, en te proberen hun eigen criminele – en in feite terroristische – plannen in de doofpot te stoppen, om een noodsituatie te creëren die het leven en de gezondheid van de lokale bevolking en inwoners van Europese landen in gevaar zou brengen”, aldus woordvoerster Maria Zakharova van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken.

Talkshowtafelgast en directeur Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) Rob de Wijk liet weten juist veel waarde te hechten aan de waarschuwing van de Oekraïners. “Het zou kunnen dat Rusland iets van plan is met de kerncentrale”, tweette hij. “Als het gebied ontoegankelijk wordt, kunnen meer troepen elders worden geconcentreerd.”

Hij riep daarmee een storm van kritiek over zich af. Een aantal twitteraars herinnerde hem aan zijn televisieoptreden bij Op1, toen hij Rusland aanwees als belangrijkste verdachte voor het opblazen van de Nord Stream-pijpleidingen. Hoewel nog steeds niet duidelijk is wie verantwoordelijk is voor deze aanslag, is iedereen het erover eens dat het in ieder geval niet Rusland was. “Je blijft proberen ons ervan te overtuigen dat de Russen in hun eigen voet schieten.” Anderen beschuldigden hem van het uitdragen van overheidspropaganda vanwege de overheidsfinanciering van HCSS. “Robje is gewoon een spreekbuis van het regime.”

Weer anderen beschuldigden hem van complotdenken. Ze wijzen erop dat de Oekraïners de kerncentrale voortdurend in gevaar hebben gebracht met hun beschietingen – of stelden dat niet Moskou maar Kiev belang heeft bij een nucleair incident. “Het zou kunnen dat alle berichtgeving hieromtrent als voorbereiding dient voor een falseflagoperatie, met als doel de Navo direct in dit conflict te betrekken”, tweette ene Robert Everts. “Het zou zelfs heel goed kunnen.”

De Amerikaanse senatoren Lindsey Graham en Richard Blumenthal presenteerden op 23 juni een resolutie waarin ze oproepen het gebruik van nucleaire wapens of de destructie van de kerncentrale bij Zaporizja door de Russen te beschouwen als een aanval op de Navo. “Onze boodschap aan degenen rond Poetin is dat als je dit doet, als je zijn bevel opvolgt, je een krachtige respons kunt verwachten van de Navo en je in oorlog zult zijn met de Navo”, aldus Graham. Blumenthal voegde daaraan toe: “Deze resolutie is bedoeld als boodschap aan Vladimir Poetin en eigenlijk nog meer gericht aan zijn strijdkrachten, dat ze zullen worden vernietigd als ze tactische nucleaire wapens inzetten of een kerncentrale vernietigen”.

Het voedde de gedachte dat de ­Oekraïense autoriteiten en mogelijk ook bepaalde elementen in het Westen uit zijn op een nucleair incident. Renat Karchaa, adviseur van de CEO van het Russische staatskernenergiebedrijf Rosenergoatom, wees in dit verband op het vastgelopen voorjaarsoffensief van de Oekraïners. “Het tegenoffensief is tot stilstand gekomen”, verklaarde hij afgelopen week tegenover het Russische persbureau Tass. “Agressieve politici in het Westen zijn nu tot vrijwel alles bereid om de situatie te redden. Het organiseren van een speciale operatie bij de kerncentrale die een nucleaire ramp teweeg kan brengen, kan een ‘legale sluisdeur’ creëren om de formele deelname van de Navo aan het conflict te legitimeren. Ze zijn al begonnen de wereldwijde gemeenschap voor te bereiden, door met de vinger naar de schuldige te wijzen voordat er ook maar iets heeft plaatsgevonden.”

De Italiaanse website itamilradar.com, die militaire vluchten monitort, meldde dat op 1 juli een Amerikaans toestel is geland op een militaire basis op het Griekse eiland Kreta, dat speciaal is uitgerust met een instrumentarium waarmee nucleaire straling kan worden gemeten. Het betreft een zogeheten WC-135, beter bekend als Constant Phoenix. Niet bekend is of de Amerikanen het toestel naar Europa hebben gestuurd in verband met de oplopende spanningen rond de kerncentrale van Zaporizja.

Vorig jaar oktober beschuldigde Moskou Kiev ervan een incident te willen veroorzaken met een zogeheten ‘vuile bom’, een bom waarbij de explosie niet veroorzaakt wordt door een kernreactie, maar door TNT of een ander conventioneel explosief en die omhuld is met radioactief materiaal. Daar werd in het Westen met ongeloof op gereageerd. De Franse, Amerikaanse en Britse ministers van Buitenlandse Zaken brachten een gezamenlijke verklaring uit, waarin ze spraken van ‘doorzichtige valse beschuldigingen’. “De wereld doorziet iedere poging om deze aantijging te gebruiken als een aanleiding om te escaleren.”