^DeAndereKrant

Vertegenwoordigers van het Viroscience Laboratorium van het Erasmus MC, de Rotterdamse GGD en de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond kwamen op 24 juni 2021 op verzoek van raadslid Ellen Verkoelen (50+), uitleg geven in de Rotterdamse raadscommissie Veiligheid en Bestuur over de veiligheid van het lab. Aanleiding voor het initiatief van Verkoelen was een artikel op de alternatieve website saltmines.nl: ‘’Frankenstein in de polder. Het killervirus van Rotterdam’’. https://saltmines.nl/2021/05/30/de-verzwegen-vogelgriepcrisis-van-2012/ Verkoelen werkte zelf jarenlang in een Laboratorium van TNO en is een tegenstander van gain of function studies in Rotterdam of elders in Nederland.

In dit artikel betogen auteurs Boet Schouwink en Maaike van Charante dat gain-of-function onderzoek uitermate risicovol is. Bij dit soort onderzoek worden bestaande virussen veranderd om ze virulenter en/of besmettelijker te maken. Veel virussen die gevaarlijk zijn voor de mens, kunnen niet makkelijk tussen mensen worden overgedragen. Dat is bijvoorbeeld ook het geval met vogelgriep. Via ‘gain of function’ onderzoeken kunnen dit soort virussen zo bewerkt worden dat ze wel gemakkelijk overdraagbaar worden tussen mensen.

Schouwink en Van Charante wijzen erop dat er veel incidenten plaatsvinden bij biolabs. Ze schrijven ook dat de regering in een Kamerbrief van 7 maart 2012 aangaf dat de beveiliging van biolabs op korte termijn “kritisch” zou moeten worden bekeken. Het toezicht is nu versnipperd en verdeeld over zeker zes ministeries. Vergunningverlening vindt plaats op lokaal niveau – er is geen nationale regelgeving voor. In Rotterdam heeft de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond in 2015 een toetsingskader opgesteld om de veiligheid van biolabs te beoordelen. Viroscience heeft in 2018 een nieuw biolab geopend, met veiligheidsniveau BSL-3, een internationale classificatie voor virussen die niet bijzonder dodelijk zijn en waarvoor bescherming (zoals vaccinatie) bestaat.

In zijn toelichting aan de Rotterdamse raadscommissie erkende professor Ron Fouchier, plaatsvervangend hoofd van Viroscience, dat zijn lab zich bezighoudt met ‘gain of function’ onderzoeken. Hoofd van Viroscience is Prof. Marion Koopmans. Daarnaast zijn er een aantal door de coronacrisis bekende Nederlanders verbonden aan het Erasmus-laboratorium: ex-hoofd Viroscience Ab Osterhaus, intensivist Diederik Gommers en de huidige minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers, die voorzitter was van de Raad van Bestuur van het Erasmus MC. Volgens Fouchier is gain-of-function onderzoek nuttig omdat onderzoekers zo kunnen anticiperen op het ontstaan van gevaarlijke virussen en daarvoor nu al voorzorgsmaatregelen kunnen treffen of vaccinaties kunnen ontwikkelen. Critici wijzen echter vooral op de risico’s van de ontwikkeling van nieuwe virussen.

In 2011 veroorzaakte Fouchier ophef toen hij verklaarde dat hij een H5N1 vogelgriep-virusstam genetisch had veranderd en daardoor “waarschijnlijk een van de gevaarlijkste virussen die er te maken zijn” had gecreëerd. Hij deed dit via de zogeheten ‘animal passage’ techniek, waarbij hij fretten infecteerde met H5N1 en na het overlijden een nieuwe fret besmette met het virus, een proces dat hij een aantal malen herhaalde. Een jaar voor zijn ontdekking werd hij onderscheiden door de Amerikaanse National Institutes of Health (NIH) en het instituut NIAID, dat onderdeel is van NIH. NIAID houdt zich specifiek bezig met allergieën en infectieziekten en staat sinds jaar en dag onder leiding van de bekende Amerikaanse topadviseur Anthony Fauci. Het Viroscience laboratorium in Rotterdam is een NIAID Center of Excellence. Het gain-of-function onderzoek in Rotterdam wordt door NIH betaald.

Fouchier vertelde tijdens de vergadering dat onder president Obama het gevaarlijke virusonderzoek in – of gefinancierd door – de Verenigde Staten is stilgelegd. Hier viel ook het onderzoek bij Viroscience onder. In 2018 kreeg het onderzoek onder president Trump echter opnieuw groen licht en sindsdien vindt in Rotterdam wederom gain-of-function onderzoek plaats.

Volgens Fouchier kan dat prima op basis van een BSL (Bias Safety Level) 3 veiligheidsniveau. Het BSL4 veiligheidsniveau is wat hem betreft niet nodig, omdat dit geldt voor bijzonder besmettelijke en dodelijke virussen, zoals ebola. Het Wuhan-virus in China heeft BSL-4 veiligheidsniveau. Fouchier stelde dat in Viroscience 95% van het onderzoek plaatsvindt met dood virus, 5% met levend virus, waarbij slechts 0,1% van het totale onderzoek in Rotterdam gain-of-function betreft.

Immunoloog Prof. Pierre Capel wijst er desgevraagd op dat het sleutelen aan virologisch materiaal, zeer zorgvuldig en binnen streng bewaakte vraagstellingen, nut kan hebben, maar ook gevaarlijk kan zijn. “Breed samengestelde commissies zijn hierbij nodig die dat zorgvuldig moeten beoordelen‘’, stelt hij. “Ik ben niet tegen fundamenteel onderzoek, inclusief het manipuleren van virussen, maar veiligheidsnormen zijn daarin van groot belang. Ik ben tegen het bewust virulenter maken van pathogene virussen.”

Prof. Theo Schetters (immunologie en vaccinonderzoek) verwijst naar de beoordelende instantie Cogem. Hij stelt verder dat men per geval beter moet definiëren wat gain of function precies inhoudt, maar is ‘’faliekant tegen het gevaarlijker maken van virussen’’ en stelt dat geavanceerd onderzoek ook heel goed zonder dat fenomeen kan.

Fouchier vertelde tijdens de vergadering dat er één of twee ‘incidenten’ per jaar plaatsvinden in het lab, maar dit zijn kleine indicenten die niet leiden tot ontsnapping van een virus. Volgens hem is de kans dat ontsnapping van een gevaarlijk virus plaatsvindt in Rotterdam “één op de miljard”.

Er bestaat internationaal debat over de origine van het SARS-CoV-2 virus. Volgens een kring van virologen rond Anthony Fauci en Marion Koopmans zou het SARS-CoV-2 virus in of nabij Wuhan via zoönose van een vleermuis zijn overgesprongen naar de mens. Kritische virologen stellen echter dat het mogelijk is dat het SARS-CoV-2 virus is ontsnapt uit het BSL-4 laboratorium van het Wuhan Institute of Virology. Zij wijzen erop dat hier sprake was van geavanceerd SARS-CoV onderzoek. Hoewel de Chinese onderzoeksleider Shi Zengli ontkende dat er bij dat onderzoek iets is misgegaan stellen meerdere topwetenschappers dat het SARS-CoV-2 virus in een Laboratorium is gemodificeerd. Een van deze wetenschappers was de onlangs overleden Prof. Luc Montagnier, ontdekker van het hiv-virus. Dr Alina Chan, een onderzoeker bij de topuniversiteit MIT in de Verenigde Staten, stelde na diepgaand onderzoek dat een labfout zeker mogelijk is. Ze schreef hierover het boek “Viral – The Search for the Origin of Covid-19.”

Fouchier verwierp echter de suggestie van een labfout tijdens de raadscommissievergadering: ‘’Het [SARS-CoV-2-]virus komt bij de mens via vleermuizen en niet via een labfout. Daar is geen enkele indicatie voor”, zei hij.