^DeAndereKrant

“Ik vind het tijd dat we in Nederland weer naar elkaar groeien in plaats van uit elkaar. De versplintering in de politiek moet worden tegengegaan”, zo stelt Frans Timmermans op de website van de PvdA, waarbij hij zich voorstelt als kandidaat voor het lijsttrekkerschap van PvdA-Groen Links bij de komende Kamerverkiezingen. De leden van PvdA en Groen Links mogen van 14 tot en met 22 augustus stemmen, maar veel keuze hebben ze niet: Timmermans is de enige kandidaat.

Als voormalig minister van Buitenlandse Zaken en vicevoorzitter van de Europese Commissie is Timmermans een zwaargewicht, waar linkse kiezers blij mee zullen zijn. Hij is met afstand de meest ervaren politicus die aan de verkiezingen meedoet en is, als een van de weinigen in de Nederlandse politiek, in staat vergezichten te schetsen die kiezers kunnen aanspreken. Tegelijkertijd wekt hij bij veel mensen grote weerstand op. Hoewel Timmermans voortdurend benadrukt dat hij de polarisatie in de samenleving wil doorbreken, is het effect van zijn optreden juist het tegenovergestelde. Dat is geen toeval: hij verbindt zijn oproepen tot verbinding namelijk met felle aanvallen op zijn politieke tegenstanders.

In een toespraak op 21 januari 2019, in de aanloop naar de verkiezingen voor het Europese Parlement, zegt hij: “Als er iets is dat onze samenlevingen bedreigt, dan is het die politiek die gebaseerd is op het uitsluiten van de anderen. Om te zeggen: ‘Mijn politieke tegenstander is niet meer mijn tegenstander, maar mijn vijand! Daar praat ik niet meer mee…’ terwijl wij weten als sociaaldemocraten dat een samenleving die zo divers is als de onze, alleen maar vooruitkomt op basis van compromissen.”

Dat klinkt heel redelijk, maar vervolgens zegt hij over de ‘nationalisten’ in Polen, Hongarije, Italië en elders: “Wat kunnen deze nationalisten ontzettend goed? Dingen kapot maken! Dat kunnen ze ontzettend goed. Als een losgeslagen kleuter, speelgoed kapot maken. Wat ze niet kunnen, is dingen maken, dingen voor elkaar krijgen. En vroeg of laat, zal de bevolking dat ook zien. En wat is dan de methode? Dan is de methode: ‘Ja, dat ligt niet aan ons. Dat ligt aan Brussel, of dat ligt aan de moslims, of dat ligt aan de joden, of het ligt aan de homo’s’. Ze vinden altijd wel iemand die ze de schuld kunnen geven.”

Volgens Timmermans willen de ‘nationalisten’ ons terugvoeren naar “een verleden waarbij de witte man nog gewoon de baas was, de vrouw gewoon nog achter de aanrecht stond en de hele wereld zich (voegde naar) de wensen van een kleine Europese groep.” Vrouwen “mogen misschien nog net hun stemrecht houden, maar dan houdt het ook wel op.”

Hij roept vervolgens op tot “een dringend actieplan om geweld tegen vrouwen te bestrijden. Er is ontzettend veel geweld tegen vrouwen.” Dat ‘de nationalisten’ die hij bestrijdt, zich druk maken over de manier waarop radicale moslims vrouwen behandelen, zegt hij er niet bij.

Hij aarzelt ook niet om de Nazi-kaart te trekken. Hij legt een link tussen critici van het Europese immigratiebeleid en de Jodenvervolging. “Ik ga volgende week naar Auschwitz. En dan ga ik de plek zoeken waarin de agenten van een zeer ontwikkeld volk er geen enkel probleem mee hadden om medemensen, op industriële wijze uit te roeien. Dat ontstaat niet van vandaag op morgen. Er is een heel proces aan vooraf gegaan. Een proces dat iedere keer een beetje menselijkheid van een ander mens afpakt….” Om hier in één adem aan toe te voegen: “Ik heb ook in de afgelopen jaren in de Europese Commissie in het afhandelen van de vluchtelingencrisis gemerkt dat als wij Europeanen het zicht houden op de medemenselijkheid van de vluchtelingen en de migranten, ook als die niet recht hebben op asiel, dan vinden we een oplossing voor dit probleem. Nemen wij echter, uit angst voor onze eigen toekomst … iedere keer een klein beetje menselijkheid van de medemens af, dan vroeg of laat kan hun lot ons niets meer interesseren.”

Eenzelfde ambivalente houding spreidt hij tentoon als het gaat om de vrijheid van meningsuiting van andersdenkenden. In een toespraak op 5 mei 2019, bezweert hij dat hij “tot mijn laatste adem zal verdedigen dat iedereen – binnen de grenzen van de wet – mag zeggen wat hij of zij denkt”. Tegelijkertijd suggereert hij dat ‘populisten’ en ‘nationalisten’, leugens verkondigen, en daarmee haat oproepen, wat een gevaar oplevert voor de samenleving: “Onverschilligheid is koren op de molen van nationalisten en populisten. De mensen die op luide toon het recht opeisen alles te mogen zeggen en op dezelfde luide toon stellen dat je daar niks tegenin mag brengen, want dan demoniseer je hen. Men doet alsof wetenschap en een mening dezelfde waarde hebben. ‘Het is tijd dat we gewoon kunnen zeggen wat we vinden. Weg met politieke correctheid.’ Maar als emoties regeren en feiten er niet toe doen, hoe herken je dan nog leugens? Hoe bestrijd je dan onwaarheid?”

Voor veel mensen is het politiek-correcte ‘wokisme’ een bedreiging van de vrijheid van meningsuiting en leidt het tot polarisatie, maar Timmermans ziet dat anders. In maart 2023 schrijft hij op Facebook: “Wokisme en complottheorieën zijn niet even bedreigend voor onze open en vrije samenleving… Zien we dan niet dat de roep om hypercorrectheid een reactie is op de (vreemdelingen)haat, het racisme, de misogynie, het antisemitisme en alle andere moerasgassen die we onder het mom van ‘alles moet gezegd kunnen worden’ de vrije loop hebben gelaten? Ik voel mij absoluut niet thuis bij de overgevoeligheid die met ‘woke’ wordt omschreven, maar zie donders goed in dat hierin geen gevaar voor onze vrijheid schuilt. Terwijl onze vrijheid rechtstreeks bedreigd wordt door de heruitvinders van de omvolkingstheorie, het gifmengsel dat Europa ook honderd jaar geleden op weg hielp naar grenzeloos leed.”

In de coronatijd had hij geen goed woord over voor de mensen die het niet eens waren met de overheidsmaatregelen. Op 17 mei 2020 schrijft hij op Facebook: “Om verspreiding van een zeer besmettelijk virus tegen te gaan, is afstand houden van andere mensen, het meest effectieve middel. Om een vaccin een geneesmiddel te vinden, is essentieel.” Toch zijn er mensen, schrijft hij, die dit weigeren in te zien. “Weigeren om afstand te houden, niet samenwerken om een geneesmiddel te vinden … dat gaat in tegen het meest fundamentele begrip van ons persoonlijke en collectieve belang.” Deze weigeraars geven volgens Timmermans blijk van een “reactionaire politiek” die “mensen uitsluit die anders zijn”.

‘Klimaatpaus’ Timmermans realiseert zich terdege dat PvdA en GroenLinks al lang niet meer worden gezien als verbindende vertegenwoordigers van de grote massa, maar juist als de belangenbehartigers van een bevoorrechte elite. Hij legt dan ook veel nadruk op sociaal beleid: “de noodzaak tot herverdeling, op basis van solidariteit”. “Progressieve partijen kunnen solidariteit opnieuw formuleren. Hoop en perspectief bieden aan de middenklassen is hét medicijn tegen onderlinge haat en ongelijkheid”, zegt hij in een toespraak op 5 mei 2019. En op 11 mei 2019: “Samen kunnen we ervoor zorgen dat grote bedrijven weer eerlijk belasting betalen, dat we destructieve loonconcurrentie tegengaan met een menswaardig minimumloon in ieder land van de EU.”

Maar over de enorme kosten en lastenverzwaringen die zijn kindje, de Europese Green Deal, met zich meebrengt, heeft hij het nergens. Om zijn klimaatbeleid te verdedigen, schrikt Timmermans niet terug voor een stevige dosis populisme. In maart 2023 schrijft hij op Facebook: “Onze koopkracht wordt ondermijnd door gigantisch gestegen prijzen voor vooral energie en voedsel. Hoofdzakelijk veroorzaakt door Poetins barbaarse veroveringszucht. Het is ironisch dat het vooral Poetins (voormalige) bewonderaars zijn die dit in de schoenen van asielzoekers willen schuiven.”

Hij schildert de effecten van klimaatverandering zo zwart mogelijk af, door ze, volkomen onwetenschappelijk, op één hoop te gooien met alle vormen van vervuiling: “De effecten van klimaatverandering zijn inmiddels overal om ons heen zichtbaar”, schrijft hij op 16 oktober 2019. “Niet alleen maar steeds extremer weer en massale sterfte van dieren en organismen, maar ook giftige lucht, water, en plastic overal, zelfs in ongeboren kinderen.”

Hoe polariserend de kandidatuur van Timmermans wellicht zal gaan uitpakken bij de verkiezingen, valt af te leiden uit een recent artikel op de radicaal-linkse website Joop van BNNVara. Daarin werpt historicus Han van der Horst de vraag op, waarom Frans Timmermans zo wordt gehaat en aangevallen. Volgens Van der Horst heeft “het allemaal te maken met het grote verhaal dat Frans Timmermans vertelt. Dat kunnen ze niet verdragen – de Wildersen, de Dukken, de Baudetten, de GeenStijlers, de ONmensen” – en het andere “fascistoïde geteisem”. Van der Horst voorspelt dat we afstevenen op “de smerigste verkiezingsstrijd uit de Nederlandse geschiedenis”.