^DeAndereKrant

Premier Mark Rutte maakte afgelopen zondag bekend dat Oekraïne F-16’s van Nederland krijgt. Hij deed dit tijdens een persconferentie op vliegveld Eindhoven in het bijzijn van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Dezelfde dag ontving de Tweede Kamer een brief van minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken waarin staat: “Het kabinet heeft de intentie uitgesproken om F-16’s op termijn te leveren. Daadwerkelijke levering vergt een specifiek besluit, wanneer aan alle voorwaarden is voldaan. Het initiatief zal de komende tijd in nauw overleg met de VS en met andere betrokken partners worden uitgewerkt.” Kort daarvoor werd bekend dat de Verenigde Staten groen licht hadden gegeven voor de levering van de Amerikaanse toestellen. Ook Denemarken zal F-16’s aan Oekraïne verstrekken. Nederland heeft 42 F-16’s. Nog onduidelijk is hoeveel daarvan zullen worden afgestaan en wanneer.

Het riep nogal wat reacties op, onder meer in de Tweede Kamer. “Levering van F-16’s aan Oekraïne is een ingrijpend besluit dat eerst met de Tweede Kamer moet worden besproken,” twitterde SP-kamerlid Jasper van Dijk. “Zeker als een regering demissionair is.” FVD’er Ralf Dekker schreef: “Nederland verleent hiermee militaire steun aan een niet-Navo-land in een oorlog tegen Rusland.”

Op sociale media viel op dat veel Nederlandse, Oekraïense, Britse, Amerikaanse en andere accounts een verband legden met de MH17-ramp. “Wraak is een gerecht dat je het best koud opdient”, twitterde journalist James Bickerton van het Amerikaanse weekblad Newsweek. De voormalig BBC-reporter John Sweeney, in een videoboodschap vanuit Oekraïne: “Ik was in 2014 op de MH17-rampplek. Sol niet met de Nederlanders. Het zwaard der gerechtigheid zal toeslaan.” De Deense zakenman Thomas Sillesen: “De Nederlanders doen het uit wraak. Wij Denen omdat we het gewoon leuk vinden om Russen te grazen te nemen.”

Vanuit Rusland bleef het opvallend stil. Er was alleen reactie van de Russische vicevoorzitter van de Veiligheidsraad Dmitry Medvedev. Die plaatste op de socialenetwerksite VKontakte een foto van een neergeschoten Duits hakenkruistoestel uit de Tweede Wereldoorlog, met de begeleidende tekst: “Kinderen, laat je niet te veel meevoeren met je speelgoedvliegtuigjes in de zandbak.”

Het is de vraag wat het demissionaire kabinet denkt te bereiken met het leveren van F-16’s. Officieel is dat Oekraïne helpen een einde te maken aan de Russische bezetting. Maar is dat ook de werkelijke reden? Hoe realistisch is dat? Er zijn geen Oekraïense piloten die er mee kunnen vliegen, er is geen onderhoudspersoneel en er zijn geen geschikte start- en landingsbanen. Het kost veel tijd om daar verandering in te brengen. De Oekraïense minister van defensie Oleksiy Reznikov maakte op 20 augustus in een interview met de Oekraïense zender Kanaal 24 bekend dat de eerste piloten deze maand aan een training zijn begonnen en dat ze deze over zes maanden voltooid zullen hebben. Minister Kajsa Ollongren van Defensie verklaarde eerder dat het zes tot acht maanden duurt voordat de Oekraïners een F-16 kunnen besturen en ook kunnen onderhouden.

Mogelijk is dat te optimistisch ingeschat. The Washington Post schreef eerder deze maand dat begonnen zou worden met de training van slechts zes piloten en dat deze niet voor de zomer van 2024 voltooid zou zijn. Dat zou komen doordat slechts acht van de 32 piloten die Oekraïne had voorgedragen de Engelse taal voldoende machtig waren om in die taal getraind te worden. Zelfs de acht piloten die het Engels voldoende beheersten moesten eerst vier maanden op cursus om de Engelstalige terminologie te leren die verband houdt met de gevechtstoestellen. Pas in januari zou dan begonnen kunnen worden aan een zes maanden durende gevechtstraining. De Amerikaanse krant baseerde deze bewering op gesprekken met twee hooggeplaatste Oekraïense functionarissen.

Het begin van de training van de eerste piloten door Nederland en Denemarken komt op een moment dat vriend en vijand het erover eens zijn dat het langverwachte Oekraïense voorjaarsoffensief is stukgelopen op de Russische verdedigingslinies. De verliezen aan Oekraïense zijde zijn immens. Ook de materiële verliezen zijn enorm. Het wapentuig dat de Navo-landen via Polen de grens over sturen is meestal al vernietigd door de Russen voordat het het slagveld heeft bereikt.

Hoe zal dit verlopen met de levering van de F-16’s en met de werkzaamheden om vliegvelden in Oekraïne aan te leggen of geschikt te maken voor de Amerikaanse toestellen? Gaat er ook luchtafweer mee om die vliegvelden te beveiligen om Russische bombardementen af te kunnen weren? En zo ja, wanneer wordt die luchtafweer dan geplaatst om te voorkomen dat de Russen de vliegvelden al vernietigd hebben voordat er een F-16 geland is? Dit is tot op heden allemaal onduidelijk. De inzet van de F-16’s met Oekraïense piloten vanuit een Navo-buurland als Roemenië of Polen lijkt onwaarschijnlijk omdat de Navo dan direct betrokken zou raken bij de oorlog. Dit is vooralsnog een brug te ver voor Washington.

Daar komt nog bij dat de F-16’s geen partij zijn voor de Sukhoi Su-35 waar de Russen mee vliegen. “In een één op één gevecht is de Su-35 superieur aan de F-16, vanwege zijn langeafstandsradar en langeafstandsraketten,” verklaarde defensiespecialist Peter Wijninga van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies in een interview met radiozender BNR.

De vraag is verder in welke staat de F-16’s die Oekraïne krijgt verkeren; waarschijnlijk in een niet al te beste. Twaalf zouden er aanvankelijk worden verkocht aan het Amerikaanse bedrijf Draken dat de toestellen wilde inzetten als oefenvijand voor het Amerikaanse leger. Daar is niets van terecht gekomen omdat er onenigheid ontstond over de staat van het onderhoud van de toestellen. Nederland is bezig met een overstap naar een nieuwe generatie straaljagers, de F-35, beter bekend onder de naam Joint Strike Fighter. De eerste toestellen zijn al geleverd.

Als het demissionaire kabinet beseft dat de levering van de F-16’s aan Kiev naar alle waarschijnlijkheid de Oekraïners op geen enkele manier zal helpen in hun vrijheidsstrijd, waarom heeft het dan tot deze stap besloten? Was het inderdaad uit wraak voor MH17, zoals sommige commentatoren beweren? Of was het om een wit voetje te halen bij Washington? Zeker is dat de levering van de afgedankte toestellen niet ten koste zal gaan van de staatsfinanciën.

Maar ook staat vast dat Rutte Nederland inmiddels bij de Russen op de kaart heeft gezet als een van meest anti-Russisch gezinde landen ter wereld. Als het tot een nucleaire uitwisseling komt, zullen de Russen het torentje in Den Haag weten te vinden. In het geval dat het komt tot een conventioneel einde van de oorlog, zal het moeilijk worden de relatie te herstellen. De neergeschoten Nederlandse en Deense F-16’s zullen de Russen zich tot in lengte van dagen herinneren als de met hakenkruizen beschilderde vliegtuigwrakken van toen. In Moskou is een tentoonstelling geopend van buitgemaakt militair materieel uit Navo-landen. Daaronder bevindt zich al tenminste één met kogels doorboord YPR-pantservoertuig uit Nederland.