^DeAndereKrant

Volgens de Gedragscode die in de Tweede Kamer wordt gehanteerd, moeten Kamerleden hun nevenfuncties opgeven in het register van de Kamer. De meeste Kamerleden ­blijken er onbezoldigde nevenfuncties op na te houden bij allerlei organisaties, variërend van tennisclubs tot maatschappelijke organisaties en partijgebonden stichtingen als de Haya van Somerenstichting van de VVD en de stichting Animal Politics Foundation van de Partij voor de Dieren.

Dat lijkt onschuldig genoeg. Maar wie gaat kijken naar de uitgaven van de Rijksoverheid, ontdekt dat veel van deze organisaties ruim worden bedeeld met subsidies. Hoewel de nevenfuncties vaak onbetaald zijn, zweemt het toch naar belangenverstrengeling.

Deze Andere krant onderzocht een aantal van deze gevallen. Daarbij hebben we gebruikgemaakt van de gegevens uit het register van de Tweede Kamer (dakl.nl/tweedekamer-openbare-registers), gecombineerd met informatie over de uitgebreide subsidiestromen van het Rijk, die te vinden zijn op de website dakl.nl/wie-ontvingen.

De Tweede Kamer telt drie parlementariërs die onbezoldigde bestuursfuncties bekleden bij de stichting Atlantische Commissie: Derk Boswijk (CDA), Ruben Brekelmans (VVD) en Salima Belhaj (D66). De Atlantische Commissie, een propaganda-­organisatie van de Navo, ontving de afgelopen drie jaar ruim 2 miljoen euro subsidie van de overheid – in 2020 1,11 miljoen euro, in 2021 563.000 euro, in 2022 575.000 euro. (zie kader.)

Belhaj is ook bestuurslid van de stichting Arminius, een congres- en debatpodium in Rotterdam dat in 2022 12.000 euro subsidie kreeg van het Rijk, en in 2021 14.000 euro.

VVD-kamerleden Harry Bevers en Zohair El Yassini zijn ‘trainer’ bij de Haya van Somerenstichting. Zij ontvangen daarvoor een onkosten- en reiskostenvergoeding. VVD-kamerlid Ingrid Michon-­Derkzen is onbezoldigd bestuurslid bij de Haya van Somerenstichting. Dit opleidingsinstituut van de VVD ontving in 2021 445.000 euro subsidie en vorig jaar 457.000 euro, dus bijna een half miljoen euro per jaar. In 2020 kreeg deze club zelfs 948.000 euro. De Haya van Somerenstichting “zet zich al ruim veertig jaar in als opleidings- en trainingsinstituut van de VVD”, staat er op de website. “De Haya-trainers bieden (potentiële) VVD-vertegenwoordigers kennis en vaardigheden om zo als VVD’er nog beter naar buiten te kunnen treden.” De stichting publiceert geen jaarrekening bij de Kamer van Koophandel.

Michon-Derkzen is ook onbezoldigd bestuurslid van stichting De Ooievaart in Den Haag. Deze grachtenrondvaartdienst kreeg in 2021 106 duizend en in 2022 28 duizend euro subsidie van het Rijk. In 2023 inde de organisatie ook nog eens 50.000 euro van de provincie Zuid-Holland voor het project ‘De Groene Ooievaart, energietransitie van de Haagse rondvaart’. De vloot van De Ooievaart is ermee “klimaat-robuuster” gemaakt, meldt het Zoetermeers Dagblad (zie kader).

Eva van Esch (Partij voor de Dieren) is onbezoldigd bestuurslid van de stichting Animal Politics Foundation. Deze stichting ontving in 2022 161.000 euro aan subsidie, het jaar daarvoor 141.000 euro. De stichting Animal Politics Foundation (APF) “is opgericht in 2012 en is gericht op de verdere internationalisering van de Partij voor de Dieren”, vermeldt de website. “De instelling coördineert en organiseert activiteiten en ­congressen van verschillende dierenpartijen over de hele wereld.” Op de internationale site APF houdt Marianne Thieme een wekelijks weblog bij in elf talen.

Rob Jetten (D66), die inmiddels niet meer in de Tweede Kamer zit, gaf als onbezoldigde nevenfunctie onder meer zijn lidmaatschap op van de Trilateral Commission van de David Rockefeller Fellows. Deze commissie ontving geen subsidie van de Nederlandse overheid.

Wel opvallend is dat het liefdadigheidsfonds Rockefeller Philanthropy Advisors in 2021 werd bedeeld met 94.000 euro. Deze wereldwijde opererende filantropische organisatie is onderdeel van de Rockefeller Foundation en krijgt ook geld van de Bill & Melinda Gates Foundation.

Marijke Beukering-Huijbregts (D66), die midden 2023 haar kamerzetel inruilde voor het burgemeesterschap van Nieuwegein, is fervent tennister. Sinds 1 november 2017 is zij onbezoldigd voorzitster van IJTC Groenvliet in IJsselstein. Deze tennisclub kreeg in 2020 ­ 18.000 euro subsidie van het Rijk en in 2021 33 duizend euro.

Kamervoorzitter Vera Bergkamp (D66) is sinds april 2021 onbezoldigd Lid van de Raad van Advies van de Carnegie-Stichting Het Vredespaleis. In het Vredespaleis zetelen onder meer het Internationaal Gerechtshof, het Permanente Hof van Arbitrage, het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties en de Haagsche Academie voor Internationaal Recht. De stichting erachter int al jaren miljoenensubsidies van de overheid, in 2021 ruim 7 miljoen, in 2022 werd dit verdubbeld naar meer dan 14 miljoen euro. Er is al lange tijd ­gedoe over deze subsidiestromen, die niet transparant zouden zijn. De vorige directeur, Erik de Baedts is opgestapt onder meer vanwege onenigheid met het ministerie van Buitenlandse Zaken over de subsidies. Minister van Staat Piet Hein Donner, de huidige voorzitter van het bestuur, vindt de Rijksbijdrage veel te laag, omdat het immense pand veel onderhoud nodig heeft en ook de beveiliging veel geld kost.

Lisa van Ginneken is sinds 2021 Tweede Kamerlid namens D66. Zij was van 1 januari 2017 tot en met 31 maart 2021 onbezoldigd voorzitster van de Stichting Transvisie, een belangenbehartiger voor transgender personen met negentig vrijwilligers. Deze stichting kreeg in 2022 53.000 euro aan subsidie. Vlak voor haar beëdiging in de Tweede Kamer, nam Van Ginneken afscheid van Transvisie met een video voor haar achterban. “Ik heb mij de afgelopen vijf jaar knalhard ingezet om de wereld van transgenders beter te maken. (…) Ik ga daar vanuit de Kamer mijn bijdrage aan leveren. Vanuit Transvisie mogen anderen dat nu doen.”

Roelof Bisschop (SGP) is lid van de Raad van Toezicht (RvT) van de Christelijke Hogeschool Ede (CHE). CHE kreeg, overigens net als veel andere onderwijsinstellingen, vele miljoenen uit de subsidiepot van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Bisschop reageert als een van de weinige politici wel op vragen van De Andere Krant.

“Voor een volksvertegenwoordiger is het belangrijk om te weten wat de effecten van beleid zijn. Daarvoor moeten ze onder meer veel op werkbezoek. Een efficiënte manier is ook om het als lid van een RvT te volgen. Belangenverstrengeling is daarbij niet aan de orde. Wel de controlerende taak van een volksvertegenwoordiger”, aldus Bisschop.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van vele nevenfuncties die door Kamerleden worden bekleed bij instellingen die subsidie ontvangen. Lang niet alle Kamerleden geven nevenfuncties op. FVD-Kamerleden Thierry Baudet, Freek Jansen en Gideon van Meijeren stellen zich op het principiële standpunt dat de Gedragscode van de Kamer geen wettelijke basis heeft. Zij vinden dat ze “alleen verantwoording verschuldigd zijn aan de kiezer, niet aan de leden van het partijkartel”. Het presidium van de Kamer heeft onlangs aan de Kamer voorgesteld om de drie FVD’ers een week te schorsen, vanaf 12 december. Volgens FVD-Kamerlid Pepijn van Houwelingen is die actie puur bedoeld om FVD voorafgaande aan de verkiezingen te beschadigen.

VVD-Kamerlid Ingrid Michon-­Derkzen is sinds 2018 onbezoldigd lid van het bestuur van Stichting De Ooievaart. Ambtenaren en politici laten zich graag rondvaren in de Hofstad met rondvaartboten van De Ooievaart. Van het ministerie van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken, Justitie tot aan Volksgezondheid toe, alle ambtenaren lijken inmiddels een boottripje bij De Ooievaart te hebben gemaakt. Het leverde het bedrijf tonnen aan inkomsten op.

De Ooievaart is niet de enige organisator van rondvaarttochten in Den Haag. Er zijn er acht. Jim den Heijer van Bootje Den Haag stelt op eigen kracht het hoofd boven water te moeten houden. “De Ooievaart krijgt veel subsidie, beheert het havenkantoor op de Bierkade – een van de mooiste grachten in het centrum van Den Haag – en heeft veel zeggenschap over de kades. Wij moeten zelf deals zien te sluiten met horecagelegenheden om aan onze extra inkomsten te komen. Zij hebben het geweldig voor elkaar, maar daarbij is zeker sprake van oneerlijke concurrentie”, stelt hij. “Daarover is ook veel gesteggel onder de bootvaartbedrijven.”

Een andere bootvaarteigenaar die anoniem wil blijven, stelt dat de eigenaar van De Ooievaart verdacht “korte lijntjes met politiek Den Haag heeft en zoveel gedaan krijgt”. Hij spreekt zelfs van “een griezelverhaal en een wespennest waaraan bijna niemand zijn vingers durft te branden”.

“Ik heb weleens een wob-verzoek ingediend over De Ooievaart en kreeg toen pagina’s zwartgelakte documenten. Tussen alle info door die werd weggelaten, kon je wel opmaken dat De Ooievaart bedragen krijgt waarvan je spontaan gaat gillen. Zij beheren ook twee havens en het fraaie havenkantoor, terwijl de overige rondvaartbedrijven met hun boten ergens ver van het centrum staan, aan de rand van Den Haag in de haven. De Ooievaart heeft het geweldig voor elkaar, maar krijgt daarvoor alle hulp vanuit de politiek.”

Eigenaar van De Ooivaart is Peter Duivesteijn, de jongere broer van het in maart van dit jaar overleden voormalig Eerste- en Tweede Kamerlid Adri Duivesteijn. Duivesteijn is tevens directeur van Ga Den Haag, een organisatie die “groepsarrangementen voor een eerlijke prijs” in Den Haag organiseert. Ga Den Haag, dat tevens 80.000 euro subsidie ontving in 2021, verwijst alleen naar De Ooievaart voor boottochten.

Michon-Derkzen is eveneens bestuurslid bij Ga Den Haag. “We zitten wel in een overlegcomité met de rondvaartbedrijven, maar eigenlijk weet iedereen wel hoe laat het is: aan het eind van de vaart gaat het zoals De Ooievaart dat wil”, vertelt een eigenaar van een Haags boottochtenbedrijf aan De Andere Krant. Michon-Derkzen reageerde niet voor de deadline op gemailde vragen.