^DeAndereKrant

Weinigen zullen er nog van gehoord hebben: de BRICS. Maar in de financiële en economische wereld is dit samenwerkingsverband van landen een begrip. Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika zijn samen goed voor 24 procent van alles wat er in de wereld wordt geproduceerd, volgens het BRICS 2021 Economic Bulletin. Ter vergelijking: volgens cijfers van de Wereldbank draagt de Europese Unie daar 13,4 procent aan bij en de VS 18,5 procent. Het is dus niet zonder betekenis als deze landen een nauwe financiële en economische samenwerking nastreven en deze bovendien uitbreiden naar andere landen.

De BRICS startten in 2009 als de BRIC. De S van South Africa ontbrak toen nog in de naam. Dat land trad toe in 2010. “De opkomende economieën en ontwikkelingslanden moeten een stem krijgen in de internationale financiële instellingen”, verklaarden Brazilië, Rusland, India en China, in een gezamenlijk communiqué bij de afsluiting van hun eerste topontmoeting in 2009 in het Russische Jekaterinenburg. “We zullen ons inzetten voor hervorming van deze instellingen zodat deze de veranderingen in de wereldeconomie weerspiegelen.”

Die ambitie gaven de landen al snel op. Zij besloten tot de oprichting van eigen financiële instellingen. In 2014 zag de New Development Bank het licht, als alternatief voor de EU- en de VS-gedomineerde Wereldbank. De nieuwe bank financiert infrastructurele projecten in de BRICS-landen. Daarnaast kunnen ook ontwikkelingslanden en opkomende economieën die geen lid zijn een beroep doen op de in China gevestigde bank. In 2015 kwam een ander BRICS-­initiatief van de grond: het Contingent Reserve Arrangement (CRA), dat landen kan bijstaan die in de problemen dreigen te komen door een waardedaling van hun nationale valuta. Met de CRA bieden de BRICS-landen een alternatief voor het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

Om de Amerikaanse dominantie van de ICT-sector te doorbreken, tekenden de landen in 2019 een overeenkomst voor een samenwerking op dat gebied. Ook hebben China, Rusland en India ieder een alternatief ontwikkeld voor het internationale betalingssysteem SWIFT en willen ze af van de dominante positie die de Amerikaanse dollar heeft als wereldreservemunt.

Deze discussie is in een stroomversnelling gekomen door de sancties van de VS en de EU tegen Rusland, verklaarde afgelopen maand Chen Jia, een aan het Monetair Instituut van de Chinese Renmin Universiteit verbonden BRICS-analist in de Chinese krant Global Times. Want niet alleen heeft SWIFT onder druk van de VS en bondgenoten een groot aantal Russische banken afgesloten van SWIFT, ook hebben zij buitenlandse goud- en valutareserves van de Russische centrale bank bevroren.

China beseft: wat Rusland is overkomen, kan ons ook overkomen, gezien de gespannen verhouding die dit BRICS-land heeft met de VS. Chen verwacht daarom dat de ‘dedollarisatie’ van de wereldeconomie een grote vlucht zal nemen en dat de Chinese munt, de yuan, vaker zal worden gebruikt bij het afrekenen van internationale transacties. Het is niet alleen de steeds nauwere samenwerking van de BRICS die een stokje steekt voor de Nieuwe Wereldorde zoals de VS en bondgenoten die voor ogen hebben. Afgelopen maand werd bekend dat de BRICS andere landen in hun midden willen opnemen. “China verleent actieve steun aan het begin van het uitbreidingsproces”, verklaarde woordvoerder Wang Wenbin van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken op een persbijeenkomst. De ministers van Buitenlandse Zaken van de BRICS-landen waren op 19 mei overeengekomen dat die uitbreiding er zou komen tijdens een ‘BRICS Plus’-bijeenkomst, vertelde hij. “We zien uit naar de aansluiting van andere gelijkgestemde partners bij de grote BRICS-familie.”

Diverse landen hebben interesse getoond voor het BRICS-lidmaatschap: Egypte, Iran, Kazachstan, Nigeria, Soedan, Senegal, Syrië, Pakistan, Turkije, Mexico, Indonesië, Bangladesh, Thailand, de Verenigde Arabische Emiraten, Argentinië en Saoedi-Arabië. Waarschijnlijk zal niet voor al die landen tegelijk een toetredingsprocedure in gang worden gezet. Opvallend was dat de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov op 26 mei in een interview met RT Arabic alleen Argentinië en Saoedi-Arabië noemde als landen die hun interesse kenbaar hadden gemaakt. China, India en Brazilië zouden op officieuze wijze al hebben laten weten Argentinië te willen verwelkomen, meldde de Argentijnse krant Buenos Aires Times. “De BRICS vormen een schitterend alternatief voor samenwerking in het aangezicht van een wereldorde die werkt in het voordeel van een kleine groep”, verklaarde de Argentijnse president Alberto Fernández op 20 mei tijdens een videconferentie van de BRICS.

Vooral met de toetreding van Saoedi-­Arabië zouden de BRICS een klapper maken. De VS kwamen in 1973 met het olierijke land overeen dat het zijn olie voortaan uitsluitend zou verkopen in ruil voor Amerikaanse dollars, niet alleen aan de VS, maar aan iedereen. Het zorgde wereldwijd tot een grote vraag naar dollars en heeft de Amerikaanse munt decennialang behoed voor grote koersdalingen. Maar sinds enige tijd lijkt het uit met de liefde voor de VS. Saoedi-Arabië overweegt een deel van zijn olie te verkopen aan China tegen betaling van yuan, meldde op 15 maart de Amerikaanse krant The Wall Street Journal. “De relatie tussen de VS en de Saoedi’s is veranderd”, citeerde de krant een Saoedische ambtenaar die bekend is met de besprekingen.

“China is ­­­­’s werelds grootste importeur van ruwe olie en zij bieden het koninkrijk vele lucratieve stimulansen.” Een eventuele overeenkomst tussen China en Saoedi-Arabië zou afbreuk kunnen doen aan de suprematie van de Amerikaanse dollar in het internationale financiële systeem, waarop Washington al tientallen jaren vertrouwt om schatkistpapier te drukken, dat het gebruikt om zijn begrotingstekort te financieren. Toetreding van Saoedi-­Arabië tot de BRICS zou het land nog verder op afstand plaatsen van de VS en een definitieve breuk kunnen betekenen.

Wat betekent de groeiende macht van de BRICS voor de globalisering en de Nieuwe Wereldorde? Zeker is dat de wereld niet centraal bestuurd zal gaan worden vanuit Washington, het World Economic Forum, de Verenigde Naties of een ander machtscentrum. De wereldgemeenschap lijkt zich op te splitsen in twee blokken, de ene gecentreerd rond westerse landen, en de andere rond landen die zich niet langer de wet willen laten voorschrijven door het Westen.

Er is nog geen datum geprikt voor de eerstvolgende BRICS-top. Wel is zeker dat deze dit jaar gehouden zal worden in China.