^DeAndereKrant

Wanneer de gevierde Franse auteur Michel Houellebecq - door Thierry Baudet de Alksandr Solzhenitsyn van onze tijd genoemd - een nieuwe roman publiceert, lijkt het alsof de actualiteit zich moeiteloos voegt naar de thema’s van zijn werk. Zijn roman Platform (Plateforme) zag het levenslicht slechts twee weken voor de aanslagen op de Twin Towers en op een moment dat Houellebecq zelf in het oog van de storm verkeerde, aangeklaagd vanwege zijn uitspraak waarin hij – als een Pim Fortuyn avant la lettre - de islam “een achterlijke cultuur” noemde. Direct na de boekpresentatie van zijn roman Onderwerping (Soumission) in januari 2015 werd het kantoor van het satirische blad Charlie Hebdo in Parijs aangevallen door islamitische extremisten.

Behalve dat Houellebecqs beste vriend Bernard Maris (Oncle Maris) hierbij om het leven kwam, moest de schrijver zelf – op last van de Franse veiligheidsdiensten – direct het land verlaten wegens serieuze bedreigingen uit radicaal-islamitische hoek. Hoewel er geen directe link was tussen het boek en de aanslag, zorgden deze bizarre toevalligheden voor een ongekende golf van aandacht en debat over de roman en de controversiële thema’s.

Ook de opkomst van de gele hesjes in Frankrijk in 2019 leek rechtstreeks uit de pagina’s van zijn roman Sérotonine te zijn gekomen. Deze roman beschrijft de opkomst van de protestbeweging in Frankrijk als een uiting van de woede en het ongenoegen van de vergeten en gemarginaliseerde delen van de Franse samenleving, die zich buitengesloten voelen door de politieke en economische elite. Dit opvallende patroon heeft bijgedragen aan Houellebecqs reputatie als een van de meest relevante en gedurfde auteurs van onze tijd. Als zijn glazen bol oplicht, hangen wij aan zijn lippen. Niet voor niets wordt hij in de Franse media regelmatig “Le prophète de malheur” oftewel de Doemprofeet genoemd.

In zijn nieuwe roman Vernietigen bevinden we ons in de nabije toekomst, vlak voor de Franse presidentsverkiezingen van 2027. Vanaf de eerste pagina’s dompelt Houellebecq je onder in een wereld vol maatschappelijke onrust. Tussen de bevolking en de politieke leiders gaapt een diepe kloof, met name in de provincies, waardoor Frankrijk is afgedaald in een afgrond van sociaal-politieke chaos. De grote Franse steden zijn veranderd in haarden van geweld, en de rassenhaat heeft zich als een pandemie over West-Europa verspreid. De parallellen met het Frankrijk van vandaag, dat vanwege Macrons omstreden pensioen­hervormingen overheerst wordt door straatprotesten, stakingen en keihard politiegeweld, zijn verontrustend accuraat. Tijdens het lezen twijfelde ik soms of ik getuige was van een actueel verslag of in Houellebecqs toekomstroman las.

Binnen dit onheilspellende decor ontvouwt zich het tragische verhaal van de 49-jarige Paul Raison, de rechterhand van de briljante, maar impopulaire minister van Economie Bruno Juge (naar verluidt gemodelleerd naar de bestaande politicus en vriend van Houellebecq, Bruno Le Maire). Paul is een typisch Houellebecq-personage dat worstelt met eenzaamheid en depressie en daardoor regelmatig zijn toevlucht neemt tot excessen, maar daarbij ook nog eens kampt met angstaanjagende hallucinaties. Houellebecq beschrijft Paul’s waanvoorstellingen zo beeldend dat ze je als lezer soms zelfs desoriënteren.

De situatie komt in het begin van de roman al meteen op scherp te staan als Bruno vlak voor de verkiezingscampagne een rol blijkt te spelen in een duistere deep-fake video waarin hij op brute wijze wordt onthoofd. (De connotaties met de Franse revolutie zijn hier overduidelijk.) Terwijl de geheime dienst de raadselachtige motieven van de makers probeert te ontraadselen, vinden er een aantal aanslagen in binnen- en buitenland plaats. Naast de vele cyberaanvallen die het land destabiliseren lijken ook de aanslagen op een Deense spermabank en een migrantenschip deel uit te maken van de mysterieuze radicale beweging die zich tegen de globalisering keert. Maar wie zitten er nou eigenlijk achter? Zijn het links- of rechtsextremistische terroristen? Milieuactivisten? Satanisten? Het antwoord op deze vragen wordt later in de roman onthuld en zal je tot die tijd op het puntje van je stoel houden.

Terwijl de inlichtingendiensten op volle toeren draaien in een race tegen de klok om de chaos te beteugelen, wordt Paul, op het meest cruciale moment van zijn verkiezingscampagne, geconfronteerd met een existentiële crisis. Zijn huwelijk met zijn vrouw Prudence heeft een “genormaliseerde wanhoop” bereikt. Zijn zus Cécile en haar echtgenoot Hervé, fervente aanhangers van het radicaal-rechtse Rassemblement National, koesteren een diepgeworteld wantrouwen jegens de samenleving waarin zij leven en tot afschuw van Paul beschouwen ze massamigratie als het grootste probleem van hun tijd. Hervé, bezield door de epische vertelling van The Lord of the Rings, ziet in deze roman zelfs een allegorie van de strijd tegen een invasie van moslims.

Ondertussen is Paul vooral bezorgd over zijn vader, die in Lyon in het ziekenhuis ligt vanwege een hersenbloeding. Wanneer zijn vader na enige tijd uit zijn coma ontwaakt, wordt Paul geconfronteerd met de gebreken van het Franse gezondheidszorgsysteem, dat door de obsessie met efficiëntie verstrikt is geraakt in bureaucratie en protocollen, waardoor zijn vader aan zijn lot wordt overgelaten. Gedurende zijn bezoeken stuit Paul op de opmerkelijke aanwezigheid van talrijke Arabieren, die het vruchtbare wijngebied hebben ingenomen. Deze confrontatie dwingt hem om zijn eigen overtuigingen te heroverwegen.

Tegen het einde van de roman zoekt Paul onverwacht soelaas bij Prudence, wellicht stof tot nadenken voor feministen die Houellebecq voor een vrouwenhater houden. In Vernietiging zijn het juist de vrouwelijke personages die liefde, empathie en het beste van de mensheid belichamen. Sommige scènes zijn werkelijk ontroerend. Als lezer begrijpen we tegen die tijd ook de reden achter Pauls psychoses - hij blijkt namelijk zelf ook ernstig ziek te zijn.

Ik kon niet anders dan in Pauls waanzin een metafoor zien van de staat van zijn vaderland dat zich – net als vandaag - tussen een totalitaire staat en een totaal verwaterde democratie bevindt. De hyp­notiserende slotpassages van de roman, waarin fictie en realiteit steeds intensiever samenvloeien, zijn van een verbluffende luciditeit. Het is zonder twijfel de meest indrukwekkende literatuur die ik in lange tijd heb gelezen.

Thierry Baudet schrijft in zijn nieuwe boek ‘De Gideonsbende’ over Houelle­becq dat er geen Europese auteur is die de desastreuze gevolgen van het ‘cultuurmarxisme’ in onze samenleving zo meedogenloos blootlegt als Houellebecq. Dat wordt volledig bevestigd in Vernietigen.