^DeAndereKrant

Politiek en media hebben grote druk uitgeoefend op Twitter om het medium te zuiveren van Russische trollen en bots die Donald Trump in november 2016 aan een verkiezingsoverwinning zouden hebben geholpen. Dat was al bekend. Nieuw is dat het personeel van Twitter er, ook na grondig onderzoek, van overtuigd was dat het hele verhaal over Russische beïnvloeding volledig uit de lucht was gegrepen, maar desondanks op aanwijzing van Amerikaanse inlichtingendiensten censuur is gaan toepassen. Dit blijkt uit publicaties op Twitter van de Amerikaanse journalist Matt Taibbi, die van de nieuwe eigenaar van Twitter, Elon Musk, toegang heeft gekregen tot interne bedrijfscommunicatie.

Ter geruststelling van politiek en media informeerde Twitter de Senaat dat het 22 accounts had opgeheven die mogelijk toebehoorden aan Russen en 179 andere accounts die daarmee “mogelijk” in verband stonden. Democraat Mark Warner, die vicevoorzitter was van de commissie van de Senaat die toezicht houdt op de Amerikaanse inlichtingendiensten, toonde zich echter zeer ontevreden. Hij belegde onmiddellijk een persconferentie waarin hij de reactie van Twitter omschreef als "ronduit ontoereikend op elk niveau". Ook Hillary Clinton, die het in de race voor het Amerikaanse presidentschap had afgelegd tegen Trump, liet van zich horen. Zij verklaarde: "Het wordt tijd dat Twitter stopt met treuzelen en het feit onder ogen ziet dat zijn platform wordt gebruikt als instrument voor cyberoorlog".

De uitlatingen in de pers van deze en andere prominente Democraten brachten Twitter alsnog in verlegenheid. Er moest iets gebeuren om het gezicht van het bedrijf te redden. Het bedrijf besloot een speciale onderzoeksafdeling op te tuigen, die "Russia task force" gedoopt werd. De onderzoekers richtten zich aanvankelijk op accounts die in verband zouden staan met de ook in de Nederlandse media veelbesproken ‘trollenfabriek’ in Sint-Petersburg. De onderzoekers zochten, maar ze vonden niets. De accounts die onder de loep waren genomen, leken vrijwel allemaal toe te behoren aan personen of organisaties die op geen enkele manier centraal werden aangestuurd. Van de 32 verdachte accounts waren er maar 17 gevonden met een Russische connectie. De accounts hadden in totaal slechts 10.000 dollar gespendeerd aan advertenties. Onder de adverteerders was de Russische staatszender RT, die vóór de verkiezingen van 2016 aantrekkelijke aanbiedingen had ontvangen van Twitter om te adverteren.

De mislukte poging om Russische trollen op te sporen, zorgde voor een verdere verdieping van de pr-crisis van het bedrijf. Diverse grote Amerikaanse mediabedrijven zetten de aanval in op Twitter. Zo beschuldigde de gezaghebbende Amerikaanse krant Politico Twitter ervan onderzoek naar Russische beïnvloeding van de presidentsverkiezingen te hebben gefrustreerd door de verwijdering van verdachte accounts. Professor Thomas Rid, een adviseur van de Inlichtingencommissie, verklaarde tegen Politico: "Als Twitter een aannemer was van [de Russische inlichtingendienst] FSB dan hadden ze geen effectiever desinformatieplatform kunnen bouwen."

De vaak op basis van anonieme bronnen gefabriceerde verhalen in de media gaven de Democraten munitie om te dreigen met regelgeving voor politieke advertenties op Twitter en andere sociale media. Uit de interne communicatie van Twitter blijkt dat dit tot paniek leidde bij het bedrijf. Het liep uiteindelijk uit op een heimelijke samenwerking met de Amerikaanse inlichtingendiensten, een vast overleg van Google, Twitter en Facebook met de FBI, het Department of Homeland Security (het Amerikaanse ministerie van Veiligheid) en andere Amerikaanse overheidsdiensten. Medewerkers van het bedrijf werd daarnaast via een interne memo te verstaan gegeven: “Elke gebruiker die door de Amerikaanse inlichtingengemeenschap wordt geïdentificeerd als gesponsord door een staat die cyberaanvallen uitvoert op doelen die verband houden met Amerikaanse of andere verkiezingen, of een entiteit die iets te maken heeft met dergelijke activiteiten, wordt niet toegestaan te adverteren op Twitter.”

Na het ontstaan van de coronacrisis was opnieuw het Kremlin de boeman. In februari 2020 publiceerde het Global Engagement Center (GEC) van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken een rapport getiteld "Russian Disinformation Apparatus Taking Advantage of Coronavirus Concerns". Het beweerde dat een uitgebreid netwerk van bots en trollen, gecontroleerd door Moskou, eindeloze propaganda verspreidde waarin het virus een biowapen genoemd werd en Bill Gates, de CIA en Amerikaanse onderzoek in het Chinese Wuhan-laboratorium de boosdoeners waren. In een vervolgrapport van het GEC was het China dat beschuldigd werd van verspreiding van desinformatie over corona. Het bleek dat het GEC 36 “diplomatieke Chinese Twitter accounts” had geïdentificeerd. Iedereen op Twitter die twee of meer van deze accounts volgde, werd door het GEC verdacht van heimelijke Chinese beïnvloeding. Het personeel van Twitter zag zich hiermee opnieuw geconfronteerd met claims die geen enkele basis in de realiteit hadden. Twitter beschouwde de rapporten van het GEC vooral als een poging om zich toegang te verschaffen tot het vaste overleg met de inlichtingengemeenschap. Dat bleek later ook het geval. De FBI vertelde dat het GEC graag wilde aanschuiven. Leidinggevenden bij de techgiganten waren unaniem tegen de opname van het GEC, niet in de laatste plaats omdat deze door de Amerikaanse regering gemachtigd is om “Info Ops’ uit te voeren (psychologische oorlogsvoering) met als doel “het bevorderen van Amerikaanse belangen".

Uiteindelijk bood de FBI een compromis aan. Het GEC, maar ook de CIA en de NSA, konden meeluisteren bij de overleggen die gevoerd werden, maar zouden daar niet aan deelnemen. Twitter zwichtte, maar kreeg daarvan snel spijt. Want het hek was nu van de dam. Het sociale netwerk werd bestookt met een onafzienbare reeks verzoeken van Amerikaanse overheidsinstanties om inhoud te censureren en gebruikers te weren. Zo verzocht de Democraat Adam Schiff, die voorzitter was van de commissie die namens het Huis van Afgevaardigden toezicht hield op de Amerikaanse inlichtingendiensten, om journalist Paul Sperry te bannen. Dit vanwege diens kritische berichtgeving over het werk van de commissie. Na een aanvankelijke weigering werd Sperry later alsnog geschorst. Vrijwel elk ander verzoek werd onmiddellijk ingewilligd, die van het GEC niet uitgezonderd. Zelfs accounts van onafhankelijke media zoals @bricsmedia en @RebelProtests, waarvan ten onrechte werd beweerd dat ze door de Russische inlichtingendienst GRU werden gecontroleerd en banden hadden met de Russische regering, werden in de ban gedaan.

In de weken voor de presidentsverkiezingen van 2020 werd Twitter overspoeld met verzoeken van zoveel ambtenaren, departementen en agentschappen dat het water de medewerkers van Twitter aan de lippen kwam te staan. Als ze niet snel genoeg reageerden, ontvingen ze e-mails met de vraag of er al actie was ondernomen, en zo niet, waarom niet en wanneer dat wel zou gebeuren. In één verzoek verontschuldigde een FBI ambtenaar zich zelfs "bij voorbaat voor uw werkdruk". Een uitgeputte medewerker van Twitter beklaagde zich bij zijn collega’s met de woorden: "Mijn inbox is momenteel echt f***ed up".

Ook in Nederland werd Twitter beschuldigd van het faciliteren van Russische beïnvloeding. Onder de titel “Hoe Russische trollen inspelen op westerse angsten” publiceerde weekblad De Groene in 2018 een artikel van Robert van der Noordaa en Coen van de Ven die beweerden dat Russische trollen via Twitter “de politieke flanken flink opstoken met voor Nederland relevante onderwerpen zoals de MH17-ramp en het racisme- en immigratiedebat, wat vrijwel alleen maar neerkomt op steun aan alternatief-rechts en de PVV”. Het ANP maakte er een persbericht van en 'het nieuws' werd daarna door tal van landelijke media overgenomen. Factchecker Peter Burger van de Universiteit Leiden prees het op Twitter aan als “een boeiend onderzoek”.

Burgerjournalist Max van der Werff doorzocht de dataset waarop de auteurs zich zeiden te baseren op tweets over MH17. Hij kwam tot de conclusie dat slechts één tweet over MH17 in het Nederlands was geschreven. Deze was van de Nederlandse burgerjournalist Michel Spekkers (alias Michel Baljet) die reageerde op een tweet van Tom Vennink van de Volkskrant. Van der Werff vroeg daarop hoofdredactrice Xandra Schutte van De Groene te rectificeren, maar zij liet het artikel staan en de auteurs Van der Noordaa en Van de Ven mochten blijven schrijven voor De Groene. Het clubblad van de Nederlandse Vereniging van Journalisten Villa Media wijdde een lovend artikel aan Van der Noordaa en zijn 'trollenjacht'. Miljardair Rob Defares, sponsorde het artikel van het journalistenduo via Stichting 1877.