^DeAndereKrant

De grootste financier van de Nederlandse journalistiek is het Ministerie van Onderwijs (OCW), via de mediabegroting van 1,1 miljard euro in 2022. Het leeuwendeel – 950 miljoen euro – van die belastinggelden gaat naar de NPO en de regionale omroepen. OCW gaf afgelopen jaar daarnaast 11 miljoen euro subsidie extra uit om, naar eigen zeggen, “journalisten te ondersteunen in hun professionalisering en onafhankelijkheid”. Dat extra geld moest gaan naar lokale omroepen, en het door de regering Rutte opgerichte Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Dit overheidsbedrijf zou - bovenop de jaarlijkse 5 miljoen euro subsidies- nog 2,4 miljoen euro extra mogen verdelen aan ‘onafhankelijke onderzoeksjournalistiek.’ Het bestuur wordt door de minister van onderwijs benoemd. SVDJ-directeur Peter Smet meldde vorig jaar dat staatssecretaris Gunay Uslu (D66) hem een toezegging van 8 miljoen euro extra subsidie voor ‘journalistiek’ had gegeven. Dat werd dus 3 miljoen euro meer.

Onder meer platforms voor ‘onderzoeksjournalistiek’ zoals Investico, Follow the Money én De Correspondent ontvingen afgelopen jaren meer dan een half miljoen euro subsidie. Laatstgenoemde richtte in 2021 een Correspondent Foundation, mede om zo SVDJ-subsidies aan te vragen.

Opvallend is dat de journalistenvakbond NVJ – met 8000 leden – geen jaarcijfers publiceert over inkomsten en het aandeel van subsidies daarin. Deze vroegen wij op bij zakelijk leider Abe Mijdam. NVJ leunde in 2021 voor 9 procent van haar begroting van 3,2 miljoen euro op subsidies. Daaronder zat een projectsubsidie van 42 duizend euro van het Ministerie van Veiligheid, dat sinds 2019 de NVJ sponsort. De NVJ noemt zich in haar jaarverslag 2020 ‘partner in overleg met crisisteam en NCTV.’ Dat orgaan is de PR-tak van het Ministerie van Veiligheid, dat het risico van ‘terrorisme’ aan de maatschappij verkoopt.

Journalistenvakbond NVJ is voor 10 procent van haar inkomsten afhankelijk van bijdragen van de twee eigenaren van de kranten in Nederland: de commerciële media-ondernemingen Mediahuis (de Vlaamse miljardair Thomas Leysen is de eigenaar) en DPG Media (van Vlaams miljardair Christian van Thillo). Die meldden afgelopen jaar een jaaromzet in 2021 van 1,1 miljard euro uit papieren en digitale (kranten)abonnees, zo meldde brancheorganisatie NDP in een persbericht. Er zou van een groei sprake zijn in digitale abonnementen van 33 procent, en een omzetstijging van 66 naar 100 miljoen euro. “Na de uitbraak van de pandemie in 2020 was er een grotere behoefte aan nieuws en duiding”, verklaart NDP.

Die omzetgroei is even groot als de subsidie die de Vlaamse overheid verstrekte uit naam van coronasteunfonds ‘Vlaamse Veerkracht’ aan Van Thillo’s mediabedrijf DPG (De Persgroep): 35 miljoen euro. Dat meldden onderzoekers van het Vlaamse Apache. De twee Vlaamse mediabedrijven konden vanaf 2010 alle Nederlandse kranten opkopen en recent ook tijdschriften van Sanoma, mede dankzij riante steun van de Vlaamse overheid. Zo verstrekt deze overheid 170 miljoen euro bezorgsubsidies per jaar aan Bpost, waardoor de krantenbezorging van deze miljardairs gratis is. DPG en Mediahuis zouden elk jaarlijks daar voor ruim 30 miljoen euro van profiteren. Het exacte aandeel directe en indirecte staatssteun van de kranteneigenaren is niet te geven, omdat zij hun jaarcijfers niet volledig openbaar hoeven maken. Inkomsten zouden bij een stichting in Amsterdam worden ondergebracht, zo melden de Vlaamse onderzoekers van Apache. Wel financiert een stichting van de overheid, het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten, jaarlijks 14 nieuw intredende werknemers als stagiaires voor deze mediabedrijven.

SVDJ-voorzitter Frits van Exter, die niet reageert op vragen via email, Twitter en Linkedin, is tevens voorzitter van de Raad voor Journalistiek RvJ, die klachten over journalisten door derde partijen beoordeelt. Recent tikte de RvJ de NOS op de vingers vanwege onnauwkeurige en eenzijdige berichtgeving. Rutger van Noort van Opiniez zei op Twitter tegen Van Exter: “Hopelijk gaat de Raad voor de Journalistiek ook nu meer frequent controleren op de artikelen van de NOS over het klimaat, stikstof, migratie en de EU, want dat kan ook wel zes trapjes nauwkeuriger.”

Opmerkelijk is dat in de adviescommissie voor subsidie-aanvragen van de SVDJ Jeroen Trommelen plaatsneemt. Deze Volkskrant-journalist richtte ‘het platform voor onderzoeksjournalistiek’ Investico op. Dat platform kon in 2022 rekenen op 130 duizend euro subsidies, en 114 duizend euro in 2023. Een lid van de Adviescommissie van de SVDJ kan dus zijn eigen platform aan subsidies helpen. Sinds 2020 beoordeelt Trommelen als ‘ombudsman’ bij De Volkskrant of zijn krant wel goede journalistiek bedrijft als lezers klachten hebben ingediend. Trommelen kwam in 2011 journalistiek in opspraak door zijn feitelijk onjuiste berichtgeving over een ‘Gifschip.’ Daarin schreef hij ongecheckt de claims van Greenpeace-activisten over, die claimden: “Europa vergiftigt Afrika”. Die claims bleken bij nadere controle chemisch onmogelijk te zijn, zoals journalist Jaffe Vink beschreef in zijn boek ‘Het Gifschip, Verslag van een journalistiek schandaal.’ Vink concludeerde: “De Volkskrant en Greenpeace zijn handelaren in angst.” Niettemin behaalde Trommelen een journalistieke prijs, en kan hij adviseur voor SVDJ zijn.

Ander lid van de SVDJ-adviescommissie is klimaatactivist Hille van der Kaa, die zich ‘Vegan Cowboy’ noemt. Dat is een lobbyclub voor plantaardig ‘vlees’ van de senator van de Partij voor de Dieren, Nico Koffeman. Alle twaalf columnisten op de site van de SVDJ ventileren op 12 december 2022 als ‘voorspellers’ voor het jaar 2023 dezelfde retoriek als de Ministeries van Onderwijs en het Ministerie van Veiligheid, de twee grootfinanciers van ‘onafhankelijke’ journalisten in Nederland. SVDJ-columnisten zijn onder meer voor De Volkskrant en Telegraaf werkzaam. Zij agenderen de noodzaak van ‘diversiteit op redacties’ en ‘journalisten van kleur’, het gevaar van ‘nepnieuws’ en ‘anti-semitische complotdenker David Icke.’ Oppositiepartijen van het Rutte-regime worden voor ‘extreemrechts’ neergezet.

SVDJ-subsidie-ontvanger De Correspondent claimt ‘onafhankelijke onderzoeksjournalistiek’ te bedrijven. In het jaarverslag van haar stichting in 2021 staat echter ook dat de journalistiek ten dienste staat van ‘bewustwording’ voor ‘noodzakelijke sociale verandering’. Vanwege ‘de’ klimaatverandering’. Ook Trommelen is klimaatactivist en zijn platform Investico krijgt steun van de miljardair Rogier van Vliet. Die is met zijn Adessium Foundation tevens jaarlijkse miljoenenfinancier van milieuclubs, zoals Rewilding Europe en de Amerikaanse lobbyclub tegen visserij, Oceana.

Vooralsnog wil de NVJ niets weten van kritiek op betrouwbaarheid of eenzijdigheid van de Nederlandse journalistiek. Als argument daarvoor verwijst de journalistenvakbond op 23 juni 2021 naar een onderzoeksrapport van overheidsinstelling het Commissariaat voor de Media: “Het vertrouwen in het nieuws is onder de meeste Nederlanders het afgelopen jaar verder toegenomen”.

De NVJ ageert vervolgens tegen het gevaar van ‘nepnieuws’, dat de Ministeries van Veiligheid en Binnenlandse Zaken sinds 2016 agenderen.

Wat het NVJ aanhaalt als bewijs van betrouwbaarheid van media, kun je bij goed lezen van het onderzoeksrapport juist zien als gevolg van een massapsychologisch effect. Niet als bewijs van kwaliteit. Het Commissariaat verklaart: “Het als eensluidend ervaren nieuws is een verklaring voor het gestegen vertrouwen in de media. Juist die gelijkluidende berichtgeving – ook over COVID-19 – ervaart het merendeel van de (oudere) bevolking als vertrouwenwekkend.”

Als alle media dezelfde boodschap herhalen , win je het vertrouwen van de massa sneller. Dat klinkt bijna als uitnodiging voor meer censuur van alternatieve media.