^DeAndereKrant

‘Wereldberoemd’ is hij in Oekraïne en ook in Rusland: de journalist, vlogger én politicus Anatoly Shariy. Op YouTube, Facebook en Twitter heeft hij respectievelijk ruim drie miljoen, 340 duizend en 268 duizend volgers. In Nederland kent vrijwel niemand hem. Dat zal te maken hebben met het feit dat hij amper Engels spreekt, maar ook met zijn politieke oriëntatie. Shariy is een leider van de Oekraïense oppositie, en de belangstelling daarvoor bij regulier media is omgekeerd evenredig aan de aandacht die ze besteden aan de Russische oppositie.

Ten onrechte, want tenminste twee keer kwam Shariy met belangrijke informatie die raakte aan het MH17-dossier. Hij bewees dat de Oekraïense geheime dienst SBU had geknipt en geplakt in een afgeluisterd gesprek van de rebel Igor Bezler, waardoor het leek alsof die iets te maken had gehad met het neerhalen van de Boeing. Shariy liet in één van zijn vlogs het volledige gesprek horen, waaruit bleek dat Bezler het had over de beschieting van een Oekraïens gevechtsvliegtuig.

Voor een andere aflevering van zijn vlog interviewde hij een Oekraïense militair die de Buk-Telar herkende die volgens Kiev MH17 had neergeschoten. Het was, zo vertelde die militair, een Buk-Telar van de Oekraïense krijgsmacht. Later verscheen deze Telar met het nummer 312 op een foto gemaakt in augustus 2014 op het vliegveld van Kramatorsk dat destijds onder controle stond van de Oekraïense krijgsmacht. Deze en andere spectaculaire onthullingen ontgingen om onopgehelderde redenen het oplettende oog van de Nederlandse media.

Shariy ontvluchte in 2012 zijn vaderland. Hij werd vervolgd omdat hij in de McDonald’s in Kiev een man had verwond met rubberen kogels. Ook beschuldigde het Openbaar Ministerie hem ervan een aanslag op zichzelf in scène te hebben gezet (zijn auto zou zijn beschoten). In reactie hierop verklaarde Shariy in de rechtszaal dat hij om politieke redenen werd vervolgd. Het Openbaar Ministerie zou onder één hoedje spelen met het ministerie van Binnenlandse Zaken dat betrokken zou zijn bij drugshandel en de uitbating van illegale casino’s. In de McDonald’s had hij gehandeld uit zelfverdediging, verklaarde hij. Iemand daar zou hem en zijn vrouw hebben lastiggevallen.

Shariy ontvluchtte Oekraïne toen de Russische gezinde president Viktor Yanukovich nog aan de macht was. Toen eind 2013 uit ontevredenheid met de regering van Yanukovich onlusten uitbraken op het Maidan-plein in Kiev, sympathiseerde Shariy met de demonstranten. De nieuwe regering in Kiev, die door een staatsgreep aan de macht kwam, kon echter niet rekenen op zijn sympathie. Onder de nieuwe president Petro Poroshenko kregen de nazistische en anti-Russische elementen een stevige machtsbasis in de Oekraïense politiek en krijgsmacht. Shariy had daar als journalist in voorgaande jaren kritisch over bericht.

In 2019, een paar maanden voor de presidentsverkiezingen, richtte Shariy vanuit zijn nieuwe thuisland Spanje een liberale partij op, genoemd naar hemzelf: Partij van Shariy. Tijdens de politieke campagne steunde hij actief Zelensky. “Ik dacht echt dat hij zijn campagnebeloften zou nakomen”, zegt Shariy. “Mijn team en ik hebben er alles aan gedaan om hem tot president te maken.” De teleurstelling was daarom groot toen Shariy en zijn mensen zagen wat er van terecht kwam. Zelensky gooide het op een akkoordje met oligarchen en stelde een kabinet samen van personen die hij daarvoor nog fel had bekritiseerd. “De corruptie bleef even erg of werd zelfs nog erger. Ook deed Zelensky niet wat hij beloofd had te doen in Donbas: vrede stichten”, zegt Shariy. Op 20 maart van dit jaar verbood Zelensky elf politieke partijen, waaronder die van Shariy.

Oekraïense aanhangers van Shariy hebben doorlopend te maken gehad met geweld. In juni 2020 werd in Charkov een van hen op straat aangevallen door onbekenden en in het ziekenhuis geslagen. Op een foto van hem die geplaatst werd op een Oekraïense nieuwssite is te zien dat hij zwaargewond was in zijn gezicht. Een maand later werd een aanhanger van Shariy mishandeld in Vinnitsa. Zijn ribben werden gebroken en een van zijn longen geperforeerd. De daders filmden het voorval en zetten de video online. Ze gaven daarbij hun visitekaartje af: “De leden van de niet-gouvernementele organisatie Edelweiss Vinnitsa zullen iedereen vinden”, luidde de begeleidende boodschap. Edelweiss Vinnitsa is vernoemd naar een elite-eenheid van Nazi-Duitsland die in 1942 huishield in Oekraïne.

Shariy mag dan woonachtig zijn in Spanje, hij en zijn gezin zijn daar niet veilig, zegt hij. “De geheime dienst SBU bereidt een moordaanslag voor.” In 2019 publiceerde Alexander Zolytkhin, een Azov-veteraan, het woonadres van Shariy en foto’s van zijn huis en van de auto van zijn vrouw Olga. Dit leidde tot demonstraties bij zijn voordeur en talloze doodsbedreigingen. In het jaar daarop werd Zolytkhin gearresteerd in Spanje omdat hij gezocht werd in Oekraïne vanwege zijn deelname aan de ontvoering en mishandeling van de Oekraïense journalist Vladislav Bovtruk. Tegenover de Catalaanse politie verklaarde Zolytkhin dat bepaalde topfiguren binnen de Oekraïense regering hem er op uit hadden gestuurd om Shariy te vermoorden. Shariy presenteerde in juli 2020 een video waarin Zolytkhin deze verklaring op camera herhaalde.

In februari 2021 beschuldigde de SBU Sharyi van hoogverraad vanwege verspreiding van ‘Russische propaganda’ en riep hem op voor een verhoor. Zijn weigering daaraan mee te werken, leidde er toe dat hij op de opsporingslijst van de SBU werd geplaatst. Eerder al, in 2014, zag Shariy zijn naam verschijnen op de zwarte lijst van Myrotvorets, een door de Oekraïense overheid gesteunde organisatie die een publieke database beheert met persoonsgegevens van ‘vijanden van de staat’. Diverse politici en journalisten die op deze lijst belandden, zijn vermoord. Myrotvorets heeft ook een aantal buitenlanders in het vizier, onder wie de Nederlandse MH17-blogger Max van der Werff, die tevergeefs een appèl deed op de Nederlandse regering om, naar het voorbeeld van de Duitse regering, Kiev aan te spreken op de intimidatie en haatzaaierij van deze organisatie.

Shariy heeft de Russische inval in Oekraïne veroordeeld. Die was niet nodig, zo zegt hij, omdat Zelensky zelf al genoeg deed om zijn land ten gronde te richten. Maar het mocht niet baten. Afgelopen maand werd hij nog gewaarschuwd door een oude bekende van hem, ene Igor, die vertelde dat hij er op uit was gestuurd om de gangen van Shariy na te trekken in Spanje, ter voorbereiding van een moordaanslag. Deze Igor zou zijn bekentenis hebben gedaan met gevaar voor eigen leven en dat van familieleden van hem in Oekraïne. Voor Shariy is het een uitgemaakte zaak dat Zelensky weet van het plan om hem te vermoorden. “Ik weet zeker dat hij mij dood wil hebben. Volgens mijn bronnen heeft hij dit meermaals besproken met zijn team”.