“Als het zo doorgaat, is er geen toekomst voor het theater”
💨
Datum: 2 februari 2022
Cultuur
Ab Gietelink
Theatermaker Tom de Ket (63), die nationale bekendheid verwierf met het gezelschap De Verleiders met George van Houts, is zwaar getroffen door de coronamaatregelen. Hij is somber gestemd over de toekomst van de sector. Die “is groter en belangrijker dan de luchtvaart”, maar wordt in de steek gelaten, en “is op sterven na dood”. De Ket verbaast zich over het gebrek aan verzet in de progressieve cultuursector. “Als je opstaat, word je direct geframed. Er is een grote cancelcultuur, een soort censuur aan het ontstaan.”
Tom de Ket had jarenlang een cabaretduo met George van Houts en werd daarna nationaal bekend met het gezelschap De Verleiders, waarmee zij politie k geëngageerde theaterstukken over actuele onderwerpen maakten. De Ket schreef en regisseerde grote musicals. Zijn werk en projecten werden zwaar getroffen door de coronamaatregelen.
De voorstelling PandePaniek, over de coronacrisis, kwam oktober 2020 in de theaters. Hoe ging dat?
De eerste try-outs waren in Dordrecht en Sneek. Je zag dat het publiek in de zaal begeleid werd om op een stoeltje te gaan zitten met mondkapje en 1,5 meter. Het was een surrealistische ervaring, want wat daar gebeurde was absurder dan wat er op het podium gebeurde. Je zag een ontheemde angstige meute in de zaal zitten.
Terwijl het harde satire was over het coronatijdperk?
Ja. Maar dat kwam helemaal niet aan. George (van Houts) werd er helemaal onpasselijk van. Er kwam geen woord meer uit. Iedereen vond het een wereldveemde ervaring en dacht: Waar zijn we mee bezig? In Sneek kwam de mededeling dat we in lockdown zouden gaan. We dachten toen nog dat het twee weken zou duren. Het heeft het hele seizoen tot mei geduurd. De gehele tournee is daarna afgelast. Enorme schuldenberg.
Jij hebt nooit een toelage en compensatie van de overheid gehad?
Nee. We hebben een beperkte bijdrage uit een opstartfonds van Joop den Ende gekregen, maar van de overheid niets. Je deed alles zoals de VVD dat wilde. Zelfstandige kunstenaars, eigen broek ophouden. Grote gesubsidieerde gezelschappen krijgen enorme steun. Ze hebben nu meer geld dan ze kunnen opmaken. Het is volledig onrechtvaardig.
Waarom zijn er volgens jou zo weinig mensen in kunst, wetenschap en media die protesteerden?
Waar ik me over verbaasde en ergerde was dat kunstenaars ‘Troosttheater’ gingen maken. Iedereen vond dat dit ‘verschrikkelijk erg’ was. De proportionaliteitsvraag kon niet gesteld worden. We zijn er om te ‘troosten’. Dat is een soort opvatting van wat kunst zou moeten zijn. We zijn er voor de vertroosting.
Terwijl jij en ik uit de kunstopvatting komen van kritiek en engagement.
Precies. Je maakt kunst omdat je je verhoudt met de samenleving. Niemand zei: Wat is dit voor flauwekul? Hier moeten we tegen ageren. Die kritische opvatting die wij nog hebben over kunst is verschoven naar iedereen die met zichzelf bezig is. Er is steeds minder gemeenschap en verbinding. Wat ik zie bij jonge acteurs is hun eigen individuele prestatiedruk.
Komt dat door de liberalisering en individualisering uit de jaren 90?
Ja. Dat iets politiek en een keuze is, wordt helemaal niet meer gezien. Het OMT zegt iets dat dan wel waar zal wezen. De kritische grondhouding is bijna non-existent.
Als dit virus was opgedoken in de jaren 60, 70, 80, dan had de kunstwereld toch voorop gelopen met grote spandoeken ‘Stop de Lockdown’ en knuffelsessies.
Natuurlijk. Dit is het grootste psychologische experiment van de afgelopen decennia. Dit was nog maar 10 jaar terug niet mogelijk geweest.
Er is dus de laatste 10 jaar volgens jou iets veranderd waardoor deze slaafsheid met name door politiek links en de kunstwereld mogelijk is geworden.
Daar heb ik me enorm over verbaasd. Dat de coronakritiek niet van links komt, maar de meest geloofwaardige coronacrisis komt van rechts.
In Nederland is dat dan FVD die een aantal dingen zegt waarvan wij zeggen: precies dat is wat gezegd moet worden.
Ja. Daar voel ik me dan weer ongemakkelijk bij. In feite is deze crisis een links thema. De onderklasse wordt het zwaarst getroffen.
Je behandelde het farmaceutisch-industrieel complex.
We hebben destijds ‘Slikken en stikken’ gemaakt over het vastlopen van de gezondheidszorg en Big Pharma. Pfizer is nu de grote held. Miljarden boetes, ze betalen die fluitend. Je kunt wel zeggen dat Pfizer het niet goed voor heeft met de mensheid. Nu zijn ze een triomf van de wetenschap. Toen wij die voorstelling maakten stond iedereen nog op de stoelen. Daar is niets meer van over.
Wat is er met politiek links gebeurd? Waarom zwijgt het overgrote deel van de theatermakers?
Als je opstaat, wordt je direct ‘geframed’. Toen de crisis uitbrak zijn de media bij elkaar gaan zitten. Men heeft toen afgesproken dat mensen mee moeten gaan met het narratief van overheid en wetenschap.
Pieter Klok, hoofdredacteur van de Volkskrant, gaf maart 2020 al aan dat hij geen behoefte had aan kritiek. Geen enkele coronacriticus kreeg stukken geplaatst in de mainstream media.
Precies. Ik kreeg niet eens een reactie. Het creëren van consensus, zoals Noam Chomsky dat formuleerde. Een industrie om mensen hetzelfde te laten denken.
Wil je wel in het theater blijven?
Ik wil dat graag, maar ik zie met verbijstering dat heel veel acteurs en technici uit het vak zijn gestapt. De toeleveringsbedrijven zijn failliet. De sector is in 2 jaar tijd gewoon kapot gemaakt. Alles wordt nu geofferd voor een gezondheidsperspectiefje. Maar waar gaat het om in het leven? Plezier ervaren, kunst ervaren. Als het zo doorgaat met die lockdowns en onzekerheid is er geen toekomst. Die angst zal nog een lange tijd blijven. Als de theaterwereld niet geholpen wordt, is de sector op sterven na dood. We moeten een hele nieuwe waardering voor deze sector vinden, anders zie ik het somber in. Onze sector heeft een forse multiplier en is groter en belangrijker dan de luchtvaart, Ab.
Je wilt graag door in het theater, maar je bent cynisch?
Ik heb er een hard hoofd in. Maar ik kan niet anders, (lacht) dus ik moet wel.
Wil je meer weten?
Wil je meer weten?
Koop de nieuwste editie bij jou in de buurt, of bestel deze editie.