^DeAndereKrant

Door de commotie rond de stikstofplannen en de boerenprotesten, en het nieuws dat de EU opnieuw een negatief oordeel dreigt te vellen over het Nederlandse mestbeleid, zouden we bijna vergeten dat er nog een ander spook opdoemt dat onze nationale wetgeving dreigt te ondermijnen: het handelsverdrag CETA (Comprehensive Economic and Trade Agreement). Op 12 juli stemt de Eerste Kamer over het handelsverdrag tussen de EU en Canada, dat als doel heeft de handel tussen Canada en de EU gemakkelijker te maken door belemmeringen weg te nemen en importtarieven te verlagen. Het werd in 2016 getekend en de hoofdbestanddelen ervan zijn een jaar later al (gedeeltelijk) in werking getreden, vooruitlopend op goedkeuring van alle afzonderlijke EU-lidstaten.

Ook in Nederland is een goedkeuringsprocedure opgestart waarbij het om twee delen gaat die nog niet zijn ingevoerd: investeringsbescherming, die multinationals en Canadese investeerders het recht geeft de Staat aan te klagen als een wet of regel hun investeringsbelangen aantast, en het openstellen van de publieke dienstensector voor buitenlandse investeerders.

Volgens advocaat Meike Terhorst uit Alkmaar, die zich al jaren bezighoudt met het verdrag en onder meer werkt voor Milieudefensie naast veel pro deo werk, zorgt het verdrag ervoor dat multinationals superieur worden aan de Staat en onze soevereiniteit kunnen ondermijnen. Dat heeft te maken met het zogenaamde Investment Court System (IVS), een arbitragehof waar bedrijven kunnen procederen tegen Nederland buiten ons eigen rechtssysteem om, “terwijl wij die bedrijven bij datzelfde Hof niet kunnen aanklagen indien dat nodig zou zijn”, stelt Terhorst.

Het verdrag “wordt gepresenteerd als een noodzakelijke verandering om het internationale handelsverkeer te stimuleren, maar de schaduwzijde is dat CETA bevoegdheden geeft aan een 'supra-EU-ambtenaren-apparaat' dat niet gecontroleerd kan worden”, zegt Terhorst. “Dat is juridisch altijd gevaarlijk. Je loopt het risico dat de belangen van grote bedrijven gewaarborgd worden, maar dat de belangen van MKB, boerenbedrijven, werknemers, vakbonden of milieuorganisaties buiten de deur worden gehouden, hetgeen we nu al in de praktijk zien gebeuren.”

Zij wijst erop dat CETA ook gevolgen zal hebben voor de Nederlandse landbouwsector. “De Nederlandse varkens- en rundvleesboeren kunnen het zwaar krijgen doordat het lastig wordt om met de enorme hoeveelheid aan goedkoop geproduceerd vlees uit Canada te concurreren. Er zijn nu allerlei quota afgesproken om bijvoorbeeld de invoer van vlees vanuit Canada te beperken. Het Gemengd Comité (het besluitvormend orgaan dat wordt geleid door de Canadese minister van Handel en de EU commissaris van Internationale Handel – red.) zou de afgesproken quota in de toekomst kunnen afbouwen. Bovendien gelden er, voor zover mij bekend, voor het Canadese vlees andere regels dan voor onze lokale boer. Daardoor kunnen onze boeren buitenspel worden gezet. En dat maakt het met het oog op de boerenprotesten van de afgelopen week extra wrang.”

Terhorst heeft op 7 juni 2020 samen met meer dan dertig hoogleraren een brief gestuurd aan de Eerste Kamer met het verzoek om CETA niet goed te keuren omdat het verdrag in strijd zou zijn met de Grondwet. Doordat investeringsbescherming multinationals het recht geeft een claim in te dienen tegen de staat, wordt inbreuk gemaakt op de rechtsmacht van de Nederlandse rechter. Hierdoor geldt dat CETA met een tweederde meerderheid moet worden goedgekeurd. Tal van organisaties zoals Milieudefensie, Handel Anders, de Consumentenbond, SOMO, en boerenorganisaties strijden al jaren tegen CETA. Als CETA wordt goedgekeurd door alle lidstaten van de EU, hebben bedrijven met aandeelhouders uit Canada of VS meer rechten in Nederland dan bedrijven met aandeelhouders uit Nederland. CETA’s investeringsbescherming komt hiermee, volgens mij, ook in strijd met artikel 1 van onze Grondwet. Die bepaalt: “Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld”. CETA’s investeringsbescherming discrimineert op grond van nationaliteit waardoor de nationale bedrijven en hun aandeelhouders benadeeld worden ten opzichte van buitenlandse investeerders.”

De stemming op 12 juli in de Eerste Kamer wordt cruciaal. De coalitiepartijen hebben in de Senaat geen meerderheid. Terhorst: “Ze hebben dinsdag nog een andere partij nodig die met hen meestemt en de kans is groot dat dat de PvdA zou kunnen zijn. De Leidse politicoloog Ruud Koole, senator van de PvdA in de Eerste Kamer, heeft onlangs, na een lange periode van twijfel, laten doorschemeren dat hij toch meer voor- dan nadelen ziet in het CETA-verdrag en dat hij nu overweegt om toch voor te gaan stemmen. Dat kwam ook doordat Kaag hem geruststelde dat CETA-landen nog altijd kunnen worden gestraft met hogere tarieven zodra zij zich niet aan hun (minimum)afspraken zouden houden.”

Kaag speelt het slim, zegt Terhorst. “Ze zette nog eens extra druk op de ketel door te zeggen dat wij, als we dinsdag tegen stemmen, een modderfiguur slaan tegenover de rest van de EU. De regering Rutte doet alsof het CETA-verdrag onze enige optie is terwijl de coalitie verdomd goed weet dat de bevolking in opstand zou komen zodra zij daadwerkelijk zou inzien dat dit handelsverdrag een enorme transformatie van ons rechtssysteem teweeg zou kunnen brengen.”

De meeste mensen zijn zich echter niet bewust van de dreiging die van het verdrag uitgaat, stelt Terhorst. “Ze weten niet eens dat er dinsdag in de Eerste Kamer over gestemd wordt. Tegen de tijd dat iedereen zich realiseert wat er hier daadwerkelijk aan de hand is, zal het te laat zijn. Dan is er geen weg meer terug.”

Is er nog iets te doen om CETA tegen te houden? Terhorst: “Druk op de Senaat kan misschien nog helpen. Ik zie bijvoorbeeld nog wel heil in boerenorganisaties die samen een vuist kunnen maken en de PvdA op het laatste nippertje misschien nog kunnen overtuigen om tegen te stemmen. Ook heb ik goede hoop op het initiatief van Handel Anders, die namens onder andere de Landbouwcoalitie voor Rechtvaardige Handel, Milieudefensie en vele andere organisaties een brandbrief aan de Eerste Kamer heeft gestuurd over CETA. Mensen dienen zich ervan bewust te worden hoe vreselijk belangrijk het is om CETA nog te stoppen. Ik hoop dat we onze autonomie weten te behouden en in Nederland kunnen blijven leven zoals wij dat fijn vinden.” 