^DeAndereKrant

Een tochtje langs de graanakkers van GraanGeluk is een unieke ervaring. Marcel nam me mee langs heide, rivieren en door bossen. We liepen langs beekdalen en over klompenpaadjes waar hij speelde als kind en nu zijn graanvelden heeft. Die akkers passen perfect in het landschap. Met de vogelgeluiden erbij en de schapen in de verte voelde ik de behoefte om op een bankje te gaan zitten en dit beeld, de geluiden en de natuurlijke geuren nog een tijd vast te houden. Hier smelt het verleden samen met het heden. In de zomer ga ik zeker terug om het wuivende graan te zien. Ondertussen stelde ik Marcel vragen over zijn bijzondere activiteiten.

Het idee is herstel van het circulaire oude heidelandbouwsysteem. Waar de traditionele schaapkuddes weer een rol krijgen vanwege de mest die vermengd is met inheemse kruiden, zodat deze kruiden op natuurlijke wijze over de akker verspreid worden. De kern van mijn verhaal is dat van de onbespoten oergranen, geoogst van gezonde akkers.

Met hulp van heel veel mensen. Vaak wordt gedacht dat ik dit allemaal in mijn eentje doe. Nou totaal niet. Ik ben geen boer met een trekker en zaaimachine, maar maak gebruik van loonwerkers, boerencollega’s en experts om mij heen die kennis hebben van een gezonde bodem en de gewassen. Zoals ik als zij-instromer begon, werk ik feitelijk nog steeds, alleen zijn er nu veel meer mensen bij betrokken. Via een netwerk van herders, bakkers, brouwers, boeren, mouters en imkers uit de regio creëren we ambachtelijke streekproducten als brood en bier. Ik breng mijn granen naar de bakker en brouwer om de hoek. Pas geleden werd ik aangenaam verrast door Openluchtmuseumbakker Martin Admiraal die een Bierbostelbrood had gebakken met het restproduct van het met drie Graangelukgranen gebrouwen Tripelbier van Openluchtmuseumbrouwer Thijs Tigchelaar. Via de vereniging Streekwaar, lekker duurzaam van hei tot klei, is ons bier, brood en pasta wekelijks te koop op de Wageningse streekmarkt.

Practice what you preach! Als onderzoeksjournalist en schrijver rolde ik van het ene schandaal in het andere. In mijn boek Uitgebeend, over ernstige Nederlandse voedselaffaires, belichtte ik al hoe het anders kan. Tijdens onderzoek kwam ik in contact met Veluwse schaapherders die het moeilijk hadden in hun voortbestaan, ze brachten mij op het spoor van de 6500 jaar oude graangeschiedenis van de Veluwezoom. Het gebied waar ik geboren en getogen ben: Wageningen en Renkum, een streek met een cultuurhistorie van boerencultuurlandschappen, prehistorische grafheuvels en de Celtic fields, raatakkers uit die tijd van zo’n 40 bij 40 meter. Ik besloot mij in te zetten voor de schaapherders en de herintroductie van het heidelandbouw-ecosysteem van eind 19e eeuw op de Veluwezoom, de periode voor de komst van kunstmest en chemie. In 2017 werd mij de mogelijkheid geboden om op de Wageningse berg te starten met 1,2 hectare akkerveld waar twintig jaar voornamelijk snijmaïs had gestaan. We begonnen met Aalter troshaver, uit het Gelderse Aalten. Vervolgens teelde ik zomergerst en Veluws Kruiprogge, van zaden die bewaard werden in een Duitse zadenbank. Dit jaar is Graangeluk actief op 50 hectare akkergrond.

Ik boer op een duurzame manier in een natuurlijke omgeving, ongeveer hoe het vroeger geweest moet zijn – de periode voor de gewasbeschermingsmiddelen en de kunstmest – met moderne inzichten en middelen. Ik noem het ook wel ‘terug naar de toekomst’. Herstel van bodemleven is de basis. Een rijke, vruchtbare bodem waar ook de natuur van profiteert. In de bodem komt van alles tot stand, boven de grond is het rijk aan insecten, vlinders, bijen, akkervogels en klein en groot wild. Ik zie soorten die hier verdwenen waren en nu op het graan en de akkerkruiden afkomen. In plaats van langs de randen, groeien de akkerkruiden bij Graangeluk op de hele akker. Het heidelandbouwsysteem past bij de Veluwe. Op de Veluwezoom hebben we altijd rogge, haver en tarwe gehad. Op een verwaarloosde akker, onbeheerd gelaten en niet bemest, ben ik vijf tot zes jaar bezig geweest om de grond te verbeteren. Ik ga niet voor de maximale opbrengst, maar voor een productie die in balans is met de natuur.

Ik snap het beleid van de overheid niet. Als je kijkt naar hoeveel veetelers zich bevinden op en om de Veluwezoom, dan zijn dat er juist heel weinig. Het binnenveld en de Gelderse vallei is een ander verhaal. Je moet kijken naar hoeveel veeteelt en hoeveel akkerbouw er per gebied is. Dan kun je precies berekenen welke bemestingsvraag en -aanbod er is. Die mest stem je af op de bodem, de natuur en op het voedsel. Dit is het ideale kringloopsysteem dat je nooit als land of per boerenerf kunt bereiken, maar wel als regio. Als een kwart tot een derde van alle boeren zo gaat werken, smoren we het stikstofprobleem in de kiem. Maar niemand ziet of benoemt deze rurale eenvoud. Waarom niet? Precies in het gebied waar ik actief ben, haalde de provincie de landbouwakkers onder mijn voeten weg. Daar ben ik dus boos over, dit is mijn pijn, mijn strijd. Vaak komen deze oude akkers braak te liggen, verschraald en verruigd omdat er niet bemest mag worden met het idee dat dat dan ‘nieuwe natuur’ oplevert. Maar juist door dit verschralingsbeleid komen bodemleven en natuur in de knel. En het ziet er landschappelijk triest uit, door mens en boer verlaten.

Inderdaad. De manier van Graangeluk is echt ideaal voor de natuur, dit zou deel moeten uitmaken van het Gelders natuurnetwerk. Maar zo is het niet geregeld, want er is nog geen regelgeving voor. Grond wordt aangekocht en afgewaardeerd. Ik zeg: laat het landbouw, want wij boeren waarderen het op naar natuur! Als je minder pacht betaalt en er komt een eco-beheervergoeding, dan wordt het groener boeren haalbaar. Het is nergens voor nodig dat de Nederlandse boer in een crisisstemming zit en collega’s zelfmoord plegen. Geef iedereen die op een agro-ecologische of biologische manier wil boeren experimenteerruimte en financiering voor de eco-systeemdiensten. En laat degene die het niet willen voorlopig even met rust. Dit kan je landbouwtransitie zijn. Laten ze daar 25 miljard aan besteden in Nederland, inclusief het herstel van de verdwenen korte ketens. Daar is onvoldoende steun voor, want alles is geglobaliseerd. Je ziet wel de van ons belastinggeld betaalde centralistische foodhub verrijzen in Wageningen. Mark Rutte heeft het over de regio Europa! Pardon me, dat is een continent?! En of het nu regionaal, provinciaal of landelijk is, overal is men met de klimaatagenda en die Sustainable Development Goals bezig, de SDG’s. Dat is top-down kijken. Maak liever gebruik van de mensen die verandering willen vanuit hun gebied. Zelf ben ik aangesloten bij Society 4.0, ik wil geen World Economic Forum maar een ‘bodem-up’ Local Economic Forum: het LEF!.

We kunnen altijd extra hulp gebruiken. Via graandelen kun je ons financieel steunen, zodat we meer cultuurlandschap kunnen herstellen. Graandeelhouders nodigen we uit voor events zoals het oogstfeest in de zomer van 2023, waar we je laten kennismaken met lokale graanproducten, zoals het Gelders Graangeluk bier dat door de Brussels Beer Challenge eind 2020 is uitgeroepen tot het beste speciaalbier ter wereld onder de 7%. Het is ook mogelijk een akker te adopteren of sponsoren.