^DeAndereKrant

Een nieuw ‘sociaal contract’ en een nieuwe grondwet – dat is het ambitieuze project dat Edwin Delsing, Henk van Ekelenburg en ‘Ratio’ presenteren in Het Libertarische Sociaal Contract, waarin zij uiteenzetten wat het libertarisme inhoudt en hoe het zou kunnen leiden naar vreedzame en vrije samenlevingen. Anders dan in de VS is het libertarisme in Nederland een relatief onbekende politieke stroming. Het is geworteld in de filosofische tradities van natuurrecht en zelfbeschikkingsrecht, en is verwant aan zowel liberalisme als anarchisme. Libertarisme wordt ook wel ‘rechts anarchisme’ genoemd omdat het – anders dan het ‘linkse anarchisme’ – eigendomsrechten erkent. Volgens het libertarisme ligt de soevereiniteit bij de “individuele mondige mens. Die denkt en handelt naar eigen waarden, staat in zijn eigen recht”, zo schrijven de drie auteurs. Wij spraken met twee van hen, Edwin Delsing, een 62-jarige architect en eindredacteur van de nieuwsbrief Libertair Perspectief, en Ratio, redacteur van de bekendste Nederlandse libertarische website De Vrijspreker, die anoniem wil blijven.

De macht van de overheid neemt hand over hand toe. Al onze vrijheid dreigt te verdwijnen. Maar de wortels van de staatsdwang gaan veel verder terug. Ze grijpen terug op het Sociaal Contract van Rousseau, waarin het individu ondergeschikt wordt gemaakt aan het collectief. Pieter Omtzigt kwam vorig jaar met zijn boek Een nieuw sociaal contract. Het is niet meer dan een poging het huidige collectivistische systeem door te laten hobbelen. Wij willen geen efficiënter collectivisme. We willen vrijheid.

Zo zou je het kunnen zien. Maar je claimt niet alleen je zelfbeschikkingsrecht, je erkent daarmee ook het zelfbeschikkingsrecht van elk ander mens. Je verklaart dat je vreedzaam met andere mensen wilt samenleven, geen agressie zult initiëren en respect zult hebben voor elkaars eigendom. In die zin is het een echt contract met je medemensen.

Als je hem leest zul je zien dat ieder artikel waarin klassieke grondrechten worden genoemd, gepaard gaat met een uitzonderingsclausule. Ieder recht kan door wetgeving worden opgeschort of ongedaan gemaakt. Artikel 11 van de Grondwet stelt bijvoorbeeld dat iedereen recht heeft op onaantastbaarheid van zijn lichaam, maar “behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen”. Dat is terug te voeren op het principe van Rousseau, die stelde dat de soevereiniteit ondeelbaar is en dat het volk zich organiseert via het representatieve systeem. Daar staat niets boven, ook geen constitutioneel hof. Ieder grondrecht kan dus worden geannuleerd door een parlementaire meerderheid. Zo geeft het representatieve systeem macht aan een paar mensen die zich goed hebben georganiseerd. Het individu staat heel erg zwak.

Dat klopt. Het is waar dat onze grondwet nooit heeft gefunctioneerd als echte grondwet. Hij staat niet boven het parlement en is dus ook collectivistisch. Dat zie je terug in alle ‘positieve’ rechten, zoals dat op onderwijs en bijstand, en aan de taken van de overheid, zoals spreiding van welvaart en bevordering van volksgezondheid. Dit zijn ­special interest-wetten die inkomens- en vermogensoverhevelingen rechtvaardigen en in tegenspraak zijn met negatieve grondrechten voor de wet.

Die heeft maar acht artikelen. Het belangrijkste principe is dat de samenleving zich formeert door vrijwillige verbindingen tussen mondige mensen. Die besluiten ook zelf hoe ze zich willen laten vertegenwoordigen in bestuurlijke organen. Alle besluitvorming moet gebaseerd zijn op consensus. Niemand mag geweld initiëren, maar ieder mens heeft het recht op zelfverdediging.

Wat als er een klein groepje ontstaat dat enorme rijkdom weet te verwerven en daarmee zijn macht aan de rest kan opleggen?

Dat gebeurt nu ook al en ze kunnen nu bovendien gebruik maken van de macht van de staat. Zo ontstaat er een multiplier van de macht. In een libertarische samenleving kunnen de rijken de macht van de overheid niet misbruiken om nog rijker te worden. Verder zullen mensen zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor de inrichting van de maatschappij. Vrijheid is geen utopie.

Dat zou heel gevaarlijk zijn. Wij willen bestuurlijke concurrentie inbouwen. Dat moet ertoe leiden dat de overheid zichzelf in stukjes gaat delen. Zo gaan we stap voor stap naar een samenleving die veel meer lokaal is opgebouwd. Waar de zorg niet meer wordt bestuurd door dezelfde organisatie als het militaire apparaat! We hebben nu één apparaat dat denkt alles te kunnen besturen. Ik weet niet waar ze het gore lef vandaan halen. We vragen ook om opt-outs. We willen niet heel Nederland libertarisch maken. We willen de ruimte hebben, zodat iedereen zelf invulling kan geven aan zijn leven.

Daar sluiten wij heel goed bij aan ja. Je kunt denken aan een samenleving waarin je op 18-jarige leeftijd meerdere contracten ondertekent. Nu is het zo dat je zodra je geboren wordt, de plicht krijgt opgelegd de staatsschuld mee te helpen aflossen en aan alle wetten te voldoen, terwijl je daar nooit voor hebt getekend.

Een heel goed idee. Het is tijd dat de slaven opstaan en zeggen: wij zijn vrije mensen. Dan moeten we het zelf gaan doen. Dat is de volgende emancipatiestap.