^DeAndereKrant

“Er heeft geen ‘desinformatie-operatie’ plaatsgevonden”, verklaarden de ministers van Binnenlandse Zaken en VWS, Hanke Bruins Slot en Ernst Kuipers, onlangs in antwoord op kamervragen van de Groep Van Haga. Van Haga verwees daarbij naar onthullingen van onafhankelijk onderzoeker Cees van den Bos, die op basis van e-mailcorrespondentie van overheidsinstanties, vrijgekomen na Wob-verzoeken, had laten zien dat overheidsinstanties een bewuste beïnvloedingscampagne hebben gevoerd om de bevolking te overtuigen van de noodzaak van de lockdownmaatregelen. Van den Bos sprak zelfs van een “informatie-oorlog”. De Andere Krant was een van de weinige media die uitgebreid over de onthullingen schreef.

Van Haga stelde op 30 december 2022 kamervragen. Hij vroeg onder meer of de acties van de overheid “grondwettelijk en rechtsstatelijk te verantwoorden” zijn en of ze niet “een ontoelaatbare inbreuk vormen op de vrijheid van meningsuiting”. De ministers wijzen de beschuldigingen echter resoluut van de hand. Er heeft geen desinformatie-operatie of “informatie-oorlog” plaatsgevonden, zeggen zij. Sterker: “Het kabinet heeft geen invloed op de manier waarop media hun informatie verspreiden of welke boodschap deze informatie bevat”, stellen de ministers. “De rijksoverheid beïnvloedt geen pers of media om deze informatie op welke manier dan ook te publiceren.”

De ministers ontkennen tevens dat er sprake was van censuur door de overheid op sociale media. “Er bestaan en bestonden geen sancties voor het verspreiden van kritische dan wel onwelgevallige informatie met betrekking tot de coronacrisis en het overheidsbeleid daaromtrent en deze zijn ook niet overwogen.”

Cees van den Bos reageert met verbazing op de antwoorden van de ministers. Op verzoek van De Andere Krant duikt hij nogmaals in de Wob-documenten en toont aan dat de verantwoordelijke ministeries wel degelijk uitgebreid corresponderen over beïnvloedingscampagnes waar zij mee bezig zijn. “Diverse stukken tonen onomstotelijk aan dat er binnen twee ministeries, BZK en VWS, een georganiseerde aanpak tegen ‘desinformatie’ is opgetuigd. Verschillende gremia zoals het Directeurenoverleg Desinformatie, de Interdepartementale Werkgroep Desinformatie en de Denktank Desinformatie waren organisaties waarin meerdere ambtenaren werkten en in verband stonden met internationale gremia van de EU en de Navo”, zegt hij.

De Wob-documenten melden het bestaan van de desinformatie-­initiatieven vele malen. Ze spreken letterlijk van een “appgroep desinfo”. Ze verwijzen ook naar een “netwerk desinformatie Rijksoverheid/NCTV”. Er wordt gerept over het “versterken van een gecoördineerde en gezamenlijke respons op desinformatie”. Er wordt melding gemaakt van samenwerking met een “Community on disinformation met VS en VK”. Er is sprake van een “directeurenoverleg desinformatie” en een “interdepartementale werkgroep desinformatie”. Ook wordt gemeld: “In Navo-verband vond een plaatsvervangend vertegenwoordigersoverleg plaats over desinformatie en strategische communicatie rondom Covid-19”.

De Wob-stukken laten er ook geen misverstand over bestaan dat de regering druk uitoefende op de media, zowel de online als de reguliere media. Zo wordt gemeld: “In samenwerking met de newsroom van BZK is een interdepartementale newsroom corona opgezet om de inzet rondom desinformatie te kunnen stroomlijnen op communicatie-gebied. Deze newsroom corona heeft als taak mis- en desinformatie te signaleren en waar nodig een reactie op te stellen.”

Verder wordt melding gemaakt van contacten met Google/Youtube/Facebook, waarbij wordt besproken: “Wat kunnen zij doen om het algoritme te verwijderen”. De ambtenaren erkennen dat er sprake is van een “schemergebied” rond “complot­theorieën”. In dat geval “wordt het niet verwijderen, maar verdwijnt het heel laag in de zoekresultaten”, melden zij. Ze schrijven letterlijk dat ze “transparant” moeten zijn over het “weghalen van info”, maar “niet over laag zetten in de ranking”. Verder maken ze afspraken zodat “overheidsinfo zo goed mogelijk in zoekresultaten” komt te staan en dat “factchecks zichtbaar zijn bij nieuwsberichten”.

Verder wordt er gesproken van een “Rondetafel hoofdredacteuren”. Onder het kopje Ondernomen acties staat onder meer: “In de mainstream­media [sic] worden diverse berichten ontkracht. Nu.nl ontkrachtte onder meer de claims in de petitie tegen een noodwet.” “Ook de techbedrijven hebben de afgelopen week aanvullende acties ondernomen … Whatsapp heeft een beperking opgelegd voor het doorsturen van berichten …. Verder heeft Twitter de verspreiding van complottheorieën over 5G en Covid-19 verboden.” “Facebook en Youtube hebben beiden het account van David Icke verwijderd.”

“YouTube verwijdert video van Jensen getiteld Stop de lockdown die gefactcheckt is door Pointer (KRO-NCRV). In zijn video beargumenteerde Jensen waarom de intelligente lockdown totaal onnodig zou zijn.”

Er wordt voorts gesproken van “steunpilaren” zoals: “Media (Nos.nl, RTLnieuws.nl, Eenvandaag, etc.) en hun factcheckingrubrieken (verzoek om paywall tijdelijk op te heffen).” Een ambtenaar schrijft: “Gebruik de informatie die steunpilaren op hun online kanalen hebben gedeeld.”

Van Haga vroeg de ministers ook of er “vanuit de rijksoverheid gecoördineerde aanvallen op kritische burgers en/of professionals werden georkestreerd.” Dat ontkenden zij. Ze stellen in hun brief ook dat “er geen sancties bestaan en bestonden voor het verspreiden van kritische dan wel onwelgevallige informatie met betrekking tot de coronacrisis en het overheidsbeleid daaromtrent en deze zijn ook niet overwogen.”

Maar Van den Bos spreekt ook dit tegen. Zo wordt in de Wob-documenten verwezen naar een bericht op Facebook met daaronder: “Als jullie dergelijke berichten van andere (huis)artsen tegenkomen, deel ze dan in de Denktank of stuur ze door naar de IGJ (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd - red.), daar kan worden bekeken of actie genomen zou moeten worden (bijv. een waarschuwing).” Verder schrijft een ambtenaar: “Zou jij dit aan Twitter kunnen doorsturen, misschien kunnen ze deze man blokkeren? En nemen jullie vanuit IGJ contact met zo iemand op?” Van den Bos wijst er ook op dat artsen met een groot bereik op sociale media de politie aan de deur kregen wanneer zij zich kritisch uitten ten aanzien van het coronabeleid. Op dit moment lopen er tientallen rechtszaken van artsen die door de IGJ zijn beboet vanwege hun afwijkende methoden om Covid te behandelen.

Wybren van Haga is niet tevreden met de antwoorden die hij van de ministers heeft gehad op zijn vragen. “Opnieuw krijgen wij antwoorden die geen antwoorden zijn”, stelt hij tegenover De Andere Krant. “Opnieuw wordt glashard ontkend wat zwart op wit in Wob-documenten staat. Het argument dat het kabinet telkens aandraagt is dat de informatie uit de Wob-documenten ‘uit de context’ is getrokken. Maar om welke ‘context’ gaat het dan? De feiten blijven de feiten: de overheid heeft bewust en heel actief informatie gecensureerd en onderdrukt. Kritische mensen werden in de gaten gehouden en monddood gemaakt. Het maakt niet uit in welke ‘context’ dat gebeurd is, het had überhaupt niet mogen gebeuren.” Hij noemt het “verbijsterend” dat het kabinet “de feiten stoïcijns blijft ontkennen”.

“Uit andere landen komen inmiddels steeds meer berichten over hoe de overheid de pandemie heeft gebruikt om zinloos en schadelijk beleid door te drukken”, merkt Van Haga op. “Hoe angst bewust is ingezet om draagvlak voor maatregelen te creëren en mensen in het gareel te dwingen. Hoe bewindspersonen zich bediend hebben van machtsmisbruik en zelf aan het verspreiden van desinformatie hebben gedaan. Dat was in Nederland niet anders. Maar het is duidelijk dat alles op alles wordt gezet om te voorkomen dat er verantwoording moet worden afgelegd voor het beleid en de keuzes die door onze overheid zijn gemaakt. En dus wordt er aan struisvogelpolitiek gedaan. Kop in het zand en hopen dat het vanzelf allemaal weggaat. Dat mensen het vergeten. Maar wij vergeten het niet. Er is teveel schade aangericht. Het minste dat het kabinet kan doen, moet doen, is rekenschap afleggen. Wij zullen daar dus om blijven vragen.”