^DeAndereKrant

Dit blijkt uit onderzoek naar een groot aantal documenten die vrijgekomen zijn na Wob-verzoeken (Wet openbaarheid bestuur). De Wobcovid19-website van de Rijksoverheid geeft met meer dan 14.000 pagina’s inzicht in de denk- en werkwijze van het kabinet tijdens de coronacrisis. Sindsdien zijn enkele journalisten en onderzoekers de Wob-documenten aan het uitpluizen.

Drie onderzoekers op Twitter – met de namen Cees, Van der Vegt en Aukema – kwamen onlangs met nieuwe bevindingen, die zij deelden via Twitter en met blogger Daniël van der Tuin.

Op zijn website schrijft van der Tuin: “Hun ­onderzoek laat andermaal zien dat het ­Nederlandse ambtenarenapparaat in de ban was van het bedwingen van een ‘­onzichtbare vijand’. Na het ­uitroepen van de pandemie zagen de instanties blijkbaar een belangrijke taak voor zichzelf weggelegd om alle neuzen ­dezelfde kant op te krijgen. Om dit te realiseren, ­ontstond een innige verstrengeling ­tussen het Rijk, de pers, influencers en grote techbedrijven zoals Youtube, ­Linkedin en Facebook. Om de vermeende ‘onzichtbare vijand’ te onderwerpen, gebruikt het Rijk verschillende ­narratieven. Deze grootse verhaallijnen worden ­gebruikt om burgers in een ­gewenste richting te duwen, hun gedrag te beïnvloeden en uiteindelijk nieuwe sociale normen aan te leren. Zo valt op te maken uit de vrijgegeven documenten”.

De afgelopen twee jaar hebben veel ­burgers, artsen en wetenschappers in meer of mindere mate ervaren dat ze belemmerd werden in het uiten van hun mening over corona en de maatregelen, of het nu ging om het uiten van kritiek op social media, het stellen van kritische vragen aan medeburgers of bezorgde ­uitingen van artsen en wetenschappers. Uit de documenten blijkt dat de tegenwerking stelselmatig gebeurde vanuit de overheid, die hiervoor een ‘desinformatie-alliantie’ had opgezet.

Uit de Wob-documenten blijkt verder dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) hier een belangrijke rol in speelt. En ook het RIVM, ministerie van VWS en zelfs ­Defensie zijn erbij betrokken. Overheidscritici zoals Maurice de Hond, Hans van Tellingen, Fleur Agema en ­Caroline van der Plas werden continu in de ­gaten ­gehouden. Informatie over ­dissidenten werd doorgespeeld aan het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, destijds onder leiding van Hugo de Jonge. Dit gebeurde in de vorm van ­zogenaamde omgevingsanalyses waarin de impact van een groot aantal influencers en politici gevolgd wordt. Een ­gedeelte van de omgevingsanalyses is terug te vinden in de Wob-documenten.

De onthullingen van de drie ­onderzoekers hebben nauwelijks aandacht gehad in de media. De betrokkenen zelf ­reageren onthutst. “De Wob-documenten laten zien hoe de informatieverzameling en -­bestrijding van mensen die zich niet conformeerden aan het verhaal van het RIVM, werd georganiseerd. Ook het ministerie van Defensie is daar actief bij betrokken. Het is veel meer dan onschuldige informatieverzameling”, stelt Maurice de Hond in een ­reactie op Twitter. Kamerleden Fleur Agema (PVV) en Caroline van der Plas (BBB) hebben Kamervragen gesteld. We zullen hier nog wel meer over horen, want zoals Agema zegt: “Huh?!? De NCTV controleert mij vanwege mijn onwelgevallige mening en speelt dit door aan VWS? Omdat ik mijn werk als kamerlid doe?!? Knettergek”.

Van der Tuin concludeert: “Het is in de media vaak weggezet als complottheorie, maar blijkt nu de harde realiteit: een groot aantal ministeries, organisaties en zelfs de krijgsmacht is betrokken (geweest) bij het tegenwerken van kritiek op het regeringsbeleid tijdens de coronacrisis. Hierbij werden uiteenlopende technieken gebruikt om kritische journalisten, burgers en politici in de gaten te houden, verdacht te maken, de mond te snoeren en te belemmeren in hun vrijheid van meningsuiting. Tegelijkertijd werd er een plan voor massale gedragsbeïnvloeding uitgerold.”

Analyse van de Wob-documenten geeft een ontluisterend beeld van de omvang van de surveillance en controle vanuit de Rijksoverheid. Zo werden in december 2019 al officieus twee nieuwe legerafdelingen, het 108 TeXINT-cie en 109 OSINT-cie, alsmede het Land Information Manoeuvre Centre (LIMC) opgericht, nog vóór de coronacrisis. Officieel was het LIMC pas in maart 2020 actief en is toen zonder mandaat en juridische grond begonnen met het in de gaten houden van mensen en organisaties die volgens hen desinformatie verspreidden. Men wist dat dit eigenlijk niet kon: “Vanwege mogelijke onduidelijkheden over het wettelijk kader van de modus operandi van twee nieuwe JISTARC-onderdelen is besloten geen publiciteit te geven aan de symbolische oprichting op dinsdag 3 december”, valt te lezen in een rapport van Defensie. Toch ging deze organisatie tot eind 2020 door met zijn activiteiten.

De ‘desinformatie-alliantie’ betrof niet ­alleen ­afdelingen van de Rijksoverheid, maar ook ­daarbuiten. De Koninklijke Nederlandse ­Akademie van Wetenschappen (KNAW) en het Meertens Instituut werden erbij betrokken om zogenaamd ‘geesteswetenschappelijk onderzoek’ te kunnen verrichten. Hierbij werd kunstmatige ­intelligentie gebruikt om berichten van websites en ­social ­media te analyseren en, op basis van teksten op internet, psychologische profielen te maken van critici. Hiervoor werden bestaande software programma’s van het RIVM gebruikt. Uit ­interne e-mails aan het RIVM blijkt dat ­Defensie deze programma’s van het RIVM graag ­wilde ­hebben: “Vandaag sprak ik met defensie. Ze ­maken ­onderdeel uit van een interdepartementale ­werkgroep desinformatie (…) Ze lijken bij deze werkgroep technisch lang niet zo ver te zijn als jullie. (…) Ze willen graag geïnformeerd worden”.

Voor het massaal beïnvloeden van het gedrag van Nederlandse burgers wordt door ­Defensie de zogenaamde Behavioural Dynamics Methodology (BDM) gebruikt. Een vorm van psychologische oorlogsvoering. De programma’s hiervoor werden in 2016 aangekocht bij de Britse SCL Group, het moederbedrijf van datafirma Cambridge Analytica, en kwamen al eerder in opspraak nadat ze in 2017 voor het eerst werden ingezet in Irak. In een intern rapport van Defensie aan het kabinet van 19 juni 2020 wordt BDM beschreven: “BDM is … een moderne en geüpdatet versie van wat vroeger PSYOPS werd genoemd. Het baseert zich op inlichtingen over de doelgroep, analyse van die inlichtingen en vervolgens gericht beïnvloeden van de opvattingen en houding van de doelgroep”.

De Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD) was ook onderdeel van de ­‘desinformatie alliantie’ en gebruikte nepprofielen op social media, zogenaamde ‘trollen’ of ‘avatars’, om kritische geluiden en personen zwart te maken en aan te vallen. Minister van Justitie & Veiligheid Dilan Yesilgöz Zegerius (VVD) ontkende dit in haar reactie op kamervragen van Caroline van der Plas (BBB) hierover, maar de stukken zijn duidelijk. Zo is er in een rapport, gericht aan de MIVD met als datum 20 november 2020, onder de kop ‘Gebruik avatars bij diverse eenheden’ te lezen: “Vanuit meerdere netwerkconnecties komt een beeld naar voren dat bij diverse eenheden gewerkt wordt met avatars en dat de directe verbinding met Defensie niet wordt weergegeven. De zorg bestaat dat ondanks het gebruik van avatars de verbinding met de krijgsmacht alsnog wordt gelegd op basis van IP-relatie”. Er wordt in het rapport aangegeven dat het al een aantal keer is voorgekomen dat men erachter kwam dat Defensie nepprofielen gebruikte en dat de hierbij betrokken medewerker “vaart op de gedachte dat de Wet Inlichtingen en Veiligheid (WIV) alleen geldt voor diensten (en niet Defensie), dus dit mag gewoon”.

Bekende Nederlanders en influencers werden betaald om het narratief van het kabinet te herhalen en het gedrag van burgers te beïnvloeden. Uit de Wob-documenten komt naar voren dat er een duidelijke strategie lag om personen buiten de overheid in te schakelen om het “grote verhaal voor gedragsbeïnvloeding” te vertellen. Van de influencers Sofiane Boussaadia (Boef), Ali Bouali (Ali B.) en Famke Louise is officieel bekend dat zij gezamenlijk 55 duizend euro betaald kregen voor een aantal video’s rond de campagne 'Alleen samen'. Vermoedelijk is dit echter het topje van de ijsberg. Tegelijkertijd werden kritische influencers zwart gemaakt en de mond gesnoerd.

Ook kritiek op multilaterale betrekkingen en geopolitieke verhoudingen met betrekking tot de EU en de Navo wordt scherp in de gaten gehouden. Uit de documenten blijkt dat de Rijksoverheid veel belang hecht aan een positief sentiment over de NAVO en de EU. Expliciet wordt vermeld dat “Kritische geluiden over deze multilaterale verbanden in de kiem moeten worden gesmoord”. Zou dit de reden zijn dat er zo weinig kritische geluiden zijn in de mainstreammedia over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne?

Informatie: