Stikstofmodel RIVM klopt van geen kanten
James Baltz
đš
Pijler onder stikstofbeleid onderuit, Kamervragen gesteld
Pijler onder stikstofbeleid onderuit, Kamervragen gesteld
Datum: 15 augustus 2022
Mens en Macht
Rypke Zeilmaker
Het stikstofmodel Aerius/OPS van het RIVM, dat boeren moeten gebruiken om hun stikstofneerslag op omringend natuurgebied te berekenen, werkt niet, en zou onmiddellijk moeten worden afgeschaft. Zelfs als een boer in het stikstofmodel nul koeien invoert, is de uitkomst een overschrijding van de norm.
Dit blijkt uit nieuw onderzoek van chemicus Jaap Hanekamp en Amerikaans statisticus Matt Briggs gepubliceerd op Researchgate. Het stikstofmodel Aerius/OPS is het wettelijk voorgeschreven rekenmodel, dat de basis vormt van het stikstofbeleid van de overheid. De uitkomsten daaruit zijn juridisch bindend, maar volgens Hanekamp en Briggs produceert het model slechts âstatistische ruisâ.
De metingen waarmee het rekenmodel getoetst zou zijn hield het RIVM tot dusver achter, ondanks een Wob-verzoek. Hanekamp en Briggs besloten daarom met wetenschapsjournalist Geesje Rotgers van Stichting Agrifacts zelf het rekenmodel te gebruiken, om daarmee een praktijkvoorbeeld te toetsen. Ze berekenden met het model Aerius en haar rekenkundige âmotorâ OPS (operational priority substances) wat de stikstofneerslag in het Groningse natuurgebied Lieftinghsbroek zou zijn, met daarin enkele hectares âstikstofgevoeligeâ natuur. Daarbij voerden ze verschillende scenarioâs in van een veehouderij met honderd tot vierhonderd koeien op twee kilometer afstand. Ook voerden ze een nullijn in, dus een âveehouderijâ met nul koeien die nul invloed zou hebben. Dat is de zogenaamde âachtergronddepositieâ, die er volgens het model al is.
Toets je het stikstofmodel aan de hand van die nul-lijn (0 koeien) dan is het resultaat bij dat specifieke natuurgebied een stikstofneerslag (depositie) van 1938 mol stikstof (N) per hectare per jaar.
De maximum norm (âkritische depositiewaardeâ) voor Lieftinghsbroek is echter 1500 mol. Dat betekent dat je volgens het Aerius model bij nul koeien al de norm overschrijdt. Ook opmerkelijk: als je vervolgens 1, 100, 200 en 400 koeien invoert, dan maakt dat maar weinig verschil in de resultaten. Bij vierhonderd koeien is sprake van een verschil van slechts 0,1 procent stikstofneerslag. Dat betekent dat de uitkomsten wegvallen in de statistische ruis, die ieder wetenschappelijk verantwoord rekenmodel normaliter heeft. Het stikstofmodel zegt dus, zo blijkt uit deze toets, niets over de invloed van koeien op een nabijgelegen natuurgebied.
Zoals Hanekamp schrijft op zijn blog: âDepositie als gevolg van de verschillende aantal koeien is onmeetbaar klein, naast het feit dat de depositiegetallen geproduceerd door AERIUS/OPS zonder enige vorm van onzekerheid worden gepresenteerd. Een doodzonde. De depositiegetallen zijn zo klein dat ze ruim binnen de modelonzekerheid liggen. Er kan met geen enkele zekerheid gesteld worden wat uiteindelijk de toegevoegde deposities feitelijk zijnâ.
Het RIVM heeft de rekenkundige prestaties van haar model Aerius en de rekenkundige kern OPS nooit getoetst, behalve met de meetgegevens waarmee het is gebouwd, stelt Hanekamp. Het Rijksinstituut wilde de data waarmee het model was getoetst op accuratesse eerder niet aanleveren. Deze week, nadat Hanekamp en Briggs hun artikel hadden gepubliceerd, stuurde het RIVM alsnog de metingen toe.
Hanekamp concludeert uit zijn onderzoek dat âAERIUS/OPS onbruikbaar is in zijn huidige wetenschappelijke, bestuurlijke en maatschappelijke rol en onmiddellijk moet worden gecanceldâ. Inmiddels krijgt Hanekamp, die eerder al scherpe kritiek leverde op de âkritische depositiewaardenâ die door de overheid als stikstofnorm worden gebruikt, ook uit academische hoek steeds meer steun. Een team wetenschappers met prof. dr. Han Lindeboom, prof. dr. Johan Sanders, dr. Marc Jacobs, prof. dr. Ronald Meester, en prof. mr. Willem Bruil gebruikt zijn werk nu om alternatieven aan te dragen voor natuurbeleid.
Tweede-Kamerleden Pieter Omtzigt en Caroline van der Plas (BBB) hebben naar aanleiding van de publicatie van het rapport van Hanekamp en Briggs een kamerdebat aangevraagd, maar dat werd afgewezen. Omtzigt heeft daarop deze week uitgebreide schriftelijke vragen gesteld.
Bronnen:
Professor Jaap C. Hanekamp, werkzaam bij UCR Middelburg, onderdeel van Utrecht University, publiceert al tientallen jaren over stikstof. Hij heeft ook zware kritiek op de âkritische depositiewaardenâ die door de overheid worden gehanteerd als stikstofnormen. Die zijn volgens hem veel te beperkt. Ze doen geen recht aan de complexiteit van natuurbeheer. Dat is ook de reden waarom bijvoorbeeld in Duitsland veel ruimere normen worden toegepast, âomdat ze daar met allerlei andere factoren rekening houdenâ, stelt hij. âIn Nederland hebben we natuur gelijk gesteld aan stikstof. Dat vind ik onbegrijpelijk.â
Wil je meer weten?
Wil je meer weten?
Koop de nieuwste editie bij jou in de buurt, of bestel deze editie.