^DeAndereKrant

LNV-Minister Henk Staghouwer lanceerde dinsdag 3 juli een uitkooppakket en innovatiepakket van 440 miljoen euro voor de visserij. “Het kan en mag niet zo zijn dat de visserij verdwijnt”, motiveerde de minister zijn gulheid met Nederlands belastinggeld. Er zou een kleinere vloot overblijven die ‘een goede boterham’ zou kunnen verdienen. De ongeveer 80 familiebedrijven met grote (1000-1500pk) kotters staan door hoge brandstofprijzen op omvallen. Zij blokkeerden met de kleinere kotters afgelopen maandag de havens van Lauwersoog, Den Helder, IJmuiden en Vlissingen om het LNV-ministerie te mobiliseren om compensatie uit te betalen. De 200 kotters die voor de kust vissen – meest op garnalen- zijn hiermee echter nog niet uit de problemen. Dezelfde minister Staghouwer hangt hen namelijk aan de stikstofstrop. Volgens een rapport dat de Vissersbond 26 mei door TNO en adviesbureau Wing liet opstellen, moeten zij 70 procent van de 0,9 kiloton aan hen toegedichte NOx-emissies reduceren. Ter vergelijking: Tata Steel in IJmuiden stoot 6 kiloton uit, Schiphol ruim 3 kiloton. Maar laatstgenoemde hoeft volgens de stikstofkaart van het kabinet maar 12 procent reductie door te voeren.

Krimp in NOx moet bij garnalenvissers op twee manieren gebeuren. Door aanpassingen in de scheepsmotor, en door minder uren te vissen. Want de NOx-uitstoot hangt af van de tijd dat de motor draait. Dat laatste betekent een verkapte broodroof, want minder vissen is minder vangen. Wanneer de oudere scheepjes (jaren ’80 of eerder) geen nieuwe scheepsmotoren nemen, of een katalysator met luchtwasser installeren, krijgen ze per 2023 geen nieuwe visvergunning meer. In eerdere visvergunningen werd nooit de stikstof meegerekend, maar nu stelt het LNV-Ministerie dat plots verplicht. Volgens Evert de Blok – die met zijn zoon Jan net twee scheepjes aanschafte - dwingt Staghouwer vissers zo tot onrendabele investeringen. “Wanneer je zo’n luchtwassysteem met katalysator moet installeren, kost je dat bij een schip met waarde van drie tot vijf ton euro al snel een ton euro”, reageert hij. “De aanvraag voor een nieuwe vergunning moest 1 juli al ingediend worden, maar innovatiesubsidie om die aanpassingen te doen komt pas 1 september vrij.” Voor januari 2023 zijn alle kotters volgens Blok nooit op tijd aangepast. Vissers uit het Groningse Zoutkamp nodigden hun voormalig gedeputeerde Staghouwer al uit voor een gesprek, zo stelt Johan Rispens van de ZK18 ‘Liberty’.

De angel voor kustvissers ligt bij een politiek besluit van 6 juli 2021. Toen werd vastgelegd dat alle sectoren van transport tot bouw moeten aantonen, dat zij ‘op voorhand moeten uitsluiten’ dat zij tot op 25 kilometer afstand van natuurgebied ‘significante verslechtering’ veroorzaken. Onder het mom ‘gelijke monniken gelijke kappen’ legde het LNV-ministerie die norm vervolgens ook op aan de kustvissers. Dat zou betekenen dat ze – in theorie- negatieve invloed op een duingebied kunnen hebben of een zeereservaat, waar zij op 25 kilometer afstand langsvaren. Die 25 kilometer ‘toepassingsbereik’ werd vastgesteld op basis van ‘expert judgement’ van TNO-onderzoeker Jan Duyzer. Dus zonder dat er metingen zijn gedaan, of die invloed wel bestaat. De opinie van deze onderzoeker werd vervolgens omgezet in beleid. Daardoor moeten garnalenvissers die nu langs de kust varen voor hun nieuwe visvergunning in 2023 aantonen, dat zij bij het varen langs de duinkust geen stikstof uit hun scheepsmotoren laten neerregenen op natuurgebied. Was de invloedssfeer voor de vissers- met gebruik van metingen- berekend op 1 kilometer, of vijf kilometer, zoals eerder gold voor het wegverkeer, dan was de sector een probleem bespaard gebleven. Maar het LNV-Ministerie legde aan sectoren met verschillende invloed op de omgeving – van (vlieg)verkeer tot energiecentrales – dezelfde norm op.

Andere sectoren ontsnappen volgens De Blok door creatief rekenen van de overheid ondertussen aan de reductienormen die de vissers en boeren wel worden opgelegd. Dat beaamt de actiegroep ‘Schipholwatch’ van Maurice van Uden, afgestudeerd als werktuigbouwkundig ingenieur in Eindhoven, en oud-journalist van De Telegraaf: “De Nederlandse overheid schrijft de emissies van luchtvaart weg naar het buitenland”, stelt hij. “Daarom hoeft Schiphol maar 12 procent stikstofreductie te realiseren. Ze rekenen alleen de NOx-emissies van starten en landen mee op landelijk niveau. Maar alle NOx die vliegtuigen op 3000 voet (900 meter) uitstoten wordt naar het buitenland weggeschreven.” Dat creatief boekhouden bij vliegverkeer, doet Nederland met twee andere landen als enige in de EU volgens Van Uden. De 25 kilometer (horizontale) invloedssfeer is ook op de luchtvaart gelegd, maar het wegpoetsen van stikstof die vliegtuigen boven 900 meter vlieghoogte uitstoten scheelt 70 procent in de uitstoot. “En dat terwijl uit onderzoek van de TU Delft blijkt, dat op regionale schaal wel 30 procent van de NOx-emissies van luchtvaart kan komen”, zo stelt Van Uden.

Meer deskundigen in het dossier was opgevallen dat stikstofnormen bij verschillende sectoren met willekeur zijn vertaald naar beleid, los van gemeten invloed. Stikstofactivist Johan Vollenbroek start bijvoorbeeld al procedures bij de Raad van State om de 25 kilometer- norm van tafel te krijgen. Zijn zaak richt zich onder meer op een kolencentrale van RWE aan de Waddenkust. Volgens Johan Nooitgedagt van de Vissersbond is dat traject voor hem nog geen optie: “Dat kost teveel tijd. Voor 1 januari krijg je nooit een gunstige uitspraak, en dat zou betekenen dat je leden niet mogen uitvaren.” 