^DeAndereKrant

MOB springt op dat schemergebied in, via een voorjaarsoffensief aan procedures. Het schemergebied ontstond na 29 mei 2019. Toen oordeelde de Raad van State na procedures van MOB, dat de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) juridisch ongeldig is volgens de zogenaamde Europese ‘Habitatrichtlijn’. Daardoor werden stikstofvergunningen onder oude wetgeving ook ongeldig. De PAS was een door het LNV-Ministerie in 2015 bedachte stikstofontheffing. Zo kregen met name grotere bedrijven meer productieruimte.

De huidige procedures treffen zogenaamde PAS-melders, die wachten op officiële legalisatie van hun bedrijf. Sinds het Stikstofarrest in 2019 ‘gedogen’ provincies de bedrijven, die onder oude regels nog een milieuvergunning kregen. Ze stelden handhaving uit tot nieuwe regels zouden komen. Met procedures probeert MOB via precedentwerking die gedoogconstructie te eindigen. “Pas wanneer de overheid nieuwe wetgeving heeft gemaakt, komt een oplossing”, stelt Spithoven. “En juist daarop is nog geen zicht.”

Vereniging Milieu-Offensief

De werkwijze van MOB en de jurist Valentijn Wösten is gelijk aan die van de Vereniging Milieu-Offensief (VMO). Dat was de juridische actiegroep tegen veehouderij van de moordenaar van Pim Fortuyn, Volkert van der Graaf. Op basis van milieuwetgeving voerde Van der Graaf met Sjoerd van der Wouw (Partij voor de Dieren, Wakker Dier) begin deze eeuw succesvol honderden procedures tegen door lokale overheden verleende stalvergunningen. Na de moord op Pim Fortuyn door Van der Graaf, verdween VMO van de radar. Zijn jurist Valentijn Wösten bleef de oorlog tegen veehouders echter voortzetten, nu met Johan Vollenbroek aan zijn zijde als MOB/Stichting Leefmilieu.

Wie bij de Raad van State de naam Wösten intikt vindt 575 aangespannen procedures, vooral tegen de veehouderij. Sinds 2012 werden daarnaast 213 procedures gevoerd voor een ‘handhavingsverzoek’ op ‘stikstof.’ Van der Graaf werkt sinds zijn vrijlating in mei 2020 als juridische hulp vanuit Apeldoorn. Het is onduidelijk of hij ook voor MOB werkt. De Stichting Stikstofclaim liet door een wiskundige al de woordkeuze in pleitnota’s van MOB vergelijken met die in de nota’s van Van der Graaf’s VMO. “De overeenkomst met het taalgebruik van Van der Graaf was opvallend”, aldus Spithoven. Een directe connectie konden zij niet aantonen.

Spithoven stelt, dat het voor MOB “prijsschieten op boeren” is dankzij de Habitatrichtlijn. Die basis van Europese natuurregels (­Natura 2000) staat in het buitenland bekend als ‘Dutch Directive’. De Habitatrichtlijn werd namelijk Europees beleid onder Nederlands EU-voorzitterschap, dankzij toenmalig Europarlementariër Hemmo Muntingh (PvdA). Muntingh was de vroegere lobbyist in Europa van Milieudefensie. Hij richtte in 1992 met onder andere Al Gore en de Club van Rome een lobbyclub voor groene wetgeving op, GLOBE, gevestigd in Brussel. Dankzij Muntingh krijgen groene actiegroepen van de Europese Commissie sindsdien ook miljarden euro’s subsidie uit de LIFE+regeling. De lobbyist uit Munthings GLOBE, Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy (D66), is door LNV-Minister Carola Schouten in 2019 in de Stikstofcommissie Remkes gezet. Het advies van die commissie leidde tot de nieuwe Stikfstofwet met een aparte Stikstofminister.

Transitiecoalitie Voedsel

Hoewel Vollenbroek van MOB verklaart geen subsidies te ontvangen, profiteren zijn ‘medestrijders’, zoals Milieudefensie, wel van nationale en Europese subsidies. De herhaalde uitnodiging van Vollenbroek door Carola Schouten op haar Nieuwjaarsborrel wekt bij boeren ook argwaan, aldus Spithoven. Zij zien het huidige beleid als onderdeel van een bredere, langlopende campagne, mede vanuit LNV, om boeren weg te krijgen.

Zo financiert het LNV-Ministerie ook een ‘Transitiecoalitie Voedsel’, die net als Vollenbroek campagne voert tegen dierlijke producten. GLOBE voert rond dezelfde thematiek campagne op internationaal niveau. De Rabobank, onder leiding van prominent D66’er Wiebe Draijer, heeft zich hier bijgevoegd via lobby voor een ‘Ware kosten van eten’-standaard. Dit initiatief pleit voor een CO2-belasting op producten uit de veehouderij.

Volgens Spithoven zou het uiteindelijke doel van het beleid van Stikstofminister Christianne van der Wal draaien om boerengrond, niet om stikstof. “Wanneer boeren agrarische productierechten op hun grond verliezen (door procedures), daalt de waarde van hun grond. Die is dan goedkoper op te kopen.” Afgelopen week schreef hij dat de Stikstofminister “nieuwe instrumenten” wil inzetten tegen boeren, waaronder onteigening: “Allerlei inperkingen van het zelfbeschikkingsrecht van het eigendom”. Zoals Spithoven desgevraagd stelt: “Bij deze overheid is het besef nog niet aanwezig hoe belangrijk voedselproductie is. En dat in een tijd waarin een voedselcrisis dreigt”.

Stikstofactivist Johan Vollenbroek (Mobilisation for the Environment, MOB) zet met zijn jurist Valentijn Wösten honderden boerenbedrijven klem via procedures over natuurvergunningen. De aanpak is een kopie van de twintig jaar eerder opererende Vereniging Milieu-Offensief (VMO) van Volkert van der Graaf, waar Wösten Advies procedures voor voerde. MOB lijkt als eenling te fungeren, maar stemt zijn campagnes af met het door de overheid zwaar gesubsidieerde Milieudefensie.

Vollenbroeks MOB en Wösten Advies komen niet uit de lucht vallen. Hun werkwijze blijkt een kopie van de werkwijze van Vereniging Milieu-Offensief (VMO) 20 jaar geleden. VMO werd in 1992 opgericht door Volkert van der Graaf met Sjoerd van der Wouw, campagnestrateeg bij Partij voor de Dieren en bedenker van de term ‘plofkip’ voor Wakker Dier. Na de moord op Pim Fortuyn (2002) door Van der Graaf, verdween de naam VMO van de radar. Maar de juridische strijd tegen veehouderij werd door MOB overgenomen.

Valentijn Wösten was ook de juridisch adviseur van Volkert van de Graaf en zijn VMO. VMO vocht destijds bij de Raad van State honderden stalvergunningen aan van boeren in de Gelderse Vallei. Dat gebeurde toen, net als nu, via een clusterbom aan procedures op basis van milieuwetgeving. Waar lokale overheden de boeren uit de milieuwind hielden, hielden de activisten hen vaak succesvol aan de letter der wet.

Vollenbroek erkent dat de naam van zijn MOB (Amerikaanse slang voor ‘maffia’) een knipoog is naar de boektitel ‘Eco Nostra’ (milieumaffia) van Peter Siebelt. Deze onderzoeker publiceerde in 2003 een boek over Volkert van der Graafs netwerk, waar hij beschrijft hoe radicale en ‘gematigde’ activisten onderling acties afstemmen. De dierenrechten- en milieubeweging is volgens Siebelt als ‘spekkoek’ in laagjes georganiseerd. Politici van Groen Links en de PvdA (tegenwoordig ook D66), ambtenarij en academici vormen de politieke macht en regelen subsidies. De ‘nette’ milieuclubs als Natuurmonumenten, Milieufederaties en tegenwoordig Milieudefensie spelen de overlegpartij. Daaronder huizen de meer radicale pressieclubs, die morele steun krijgen van boven. Tussen die ogenschijnlijk onafhankelijke laagjes zou sterke onderlinge coördinatie bestaan.

Ook nu weer valt op dat tegelijk met het voorjaarsoffensief van MOB in de rechtszalen, Milieudefensie en Greenpeace campagnes zijn gestart met een oproep aan de nieuwe Stikstofminister, harder op te treden tegen boeren. Greenpeace meldt 14 februari op gezag van Nijmeegs ecoloog Roland Bobbink dat de ‘Miljarden uit stikstoffonds’ te laat zouden komen. Dagblad Trouw voert in een gelijkaardig artikel op 12 maart de juridisch adviseur van Vollenbroek op, Valentijn Wösten. Die stelt dat betoonde rekkelijkheid naar boeren ‘juridisch niet houdbaar’ zal blijken.

Vollenbroek ontkent aanvankelijk per e-mail dat hij met Milieudefensie samenwerkt. Hij zou “bepaald geen vrienden” zijn, vanwege hun steun aan biomassastook. Milieudefensie voert Vollenbroek echter op als woordvoerder in een gezamenlijke stikstofcampagne met Greenpeace op 13 oktober 2020 voor een “drastische omslag naar ecologische landbouw met veel minder dieren”. Vollenbroek stelt aanvankelijk dat hij niet wist dat zijn naam was gebruikt: “Hoe kom je aan die onzin?” Maar Loes Visser van Milieudefensie stelt desgevraagd: “Wij werken samen en maken bij gelegenheid afspraken over wie de reactie aan de pers kan geven, mede namens de andere twee organisaties.” Hun afstemming met Vollenbroek “inzake stikstof is effectief, snel en naar ieders tevredenheid”. Uiteindelijk blijkt Vollenbroek dus gewoon van een groter - gesubsidieerd- campagnenetwerk deel uit te maken, als procederend geweten tussen de rekkelijken. Milieudefensie ontvangt jaarlijks 10 miljoen euro subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor “pleiten en beïnvloeden”, waaronder voor rechtszaken.