^DeAndereKrant

„Onze samenleving digitaliseert, tegelijk blijft wetgeving bij deze ontwikkeling achter. Een moderne overheid moet ook online kunnen optreden”, stelt burgemeester Arjen Gerritsen. “De gemeenteraad in Almelo heeft daarom een bepaling opgenomen in de APV die erin voorziet dat als mensen online – waar dan ook in Nederland – oproepen tot ordeverstoringen in onze gemeente, daarop aangesproken kunnen worden en eventueel gedwongen worden om zo’n oproep weg te halen. Dat doen we niet om vrijheid van meningsuiting te beperken, maar om de orde in de stad te kunnen handhaven”, aldus de VVD’er bij RTV Oost. Hij wijst op de avondklokrellen en boerenprotesten als aanleiding voor de APV die ‘optreden tegen online openbare ordeverstoring’ mogelijk maakt.

Een van die boerenprotesten vond plaats op 22 juli van dit jaar. Wat er die dag gebeurde, laat zien wat er mis kan gaan als de overheid demonstraties bij voorbaat ziet als ‘ordeverstoringen’. Politie, Mobiele Eenheid en zogenaamde Romeo’s (politie in burgerkleding) grepen hardhandig in bij wat online aangekondigd was als ‘Boer zorgt voor voer’; een ludieke vorm van protest tegen het boerenbeleid van de overheid. Plaatselijke ondernemers hadden hutspotpakketten geregeld om uit te delen. Voortijdig hardhandig ingrijpen van de ordehandhavers zorgde er echter voor dat er niks van de actie of demonstratie terechtkwam. “De stad was bomvol met politie en ME”, vertelt Johan Reuver.

Reuver vond zichzelf later terug in de lokale krant Tubantia met een foto. Kop: ‘Almelo pakt als eerste gemeente oproerkraaiers op sociale media aan’. Onderschrift ‘Bij het boerenprotest afgelopen zomer in Almelo waren er oproepen online gedaan.’ Reuver: “Ik word op deze manier geframed als een oproerkraaier. Dit artikel is in de gemeenteraad rondgegaan, weet ik.” Op filmpjes blijkt dat Reuver juist de-escalerend optrad door de menigte tot kalmte en achteruitgaan te manen. Dat terwijl politieagenten eerder nog - ogenschijnlijk zonder aanwijsbare reden - aan hem hadden getrokken. “Burgemeester Gerritsen heeft die dag in Almelo aantoonbaar machtsmisbruik gepleegd door in te grijpen bij een vreedzame demonstratie. Had-ie niks gedaan, dan was er niks gebeurd. Tegen mij heeft hij weleens gezegd: ik ben de baas in deze stad. Hij vertoont dictatoriale trekjes. Aan deze man is het nu om te beoordelen of iemand zich online op de juiste manier uit. Alles wat niet in zijn straatje past, kan hij uitleggen als bedreiging van de openbare orde”, stelt Reuver. “Daar is hij de aangewezen man niet voor.”

Wendy Leerkotte, zelf als zzp’er regelmatig werkzaam voor de Gemeente Almelo, was er ook bij op 22 juli. Zij vindt eveneens dat het stadsbestuur een slecht onderscheidingsvermogen heeft getoond bij de boerenprotesten. “Op een vrije graffitimuur voor het stadshuis is diezelfde dag een omgekeerde vlag aangebracht met de tekst ‘Zonder Boer Geen Voer, #Save Our Food’. Dit gebeurde ook na diverse online-oproepen”, vertelt ze. De gemeente duidt die uiting als een politiek statement, iets waar de muur met bestemming kunst niet voor is bedoeld. Volgens Leerkotte, die betrokken was bij de graffiti, is de omgekeerde vlag geen politieke uiting, maar een vorm van kunst die tot denken aanzet. “Maar als er dan toch geen politiek mag worden geuit, waarom is de leus ‘Fuck Forum voor Democratie’ dan wel lang gedoogd op die plek? (De woordvoerdster van de Gemeente Almelo geeft bij navraag aan De Andere Krant toe dat dit “niet had gemoeten”, red.) Ze hebben na die muurschildering tegen mij gezegd: ‘om de relatie met de gemeente goed te houden, gaan we ervan uit dat je gehoor geeft aan het verzoek de muurschildering weg te halen’. Ik zie in het handelen van de gemeente een poging tot censureren en het bedreigen van iemand met een andere mening in zijn bestaansrecht, maar de burgemeester kan het als hij wil uitleggen als ordeverstoring van mij. Hij heeft die macht.”

Juristen wijzen erop dat door de komst van de APV een situatie is gecreëerd waarin Gerritsen bevoegdheden heeft gekregen om als gedachtenpolitie-agent op te treden. Artikel 2:1b van de APV is heel ruim geformuleerd. Er staat dat “het verboden is om via digitale middelen, onder andere via internet, virtuele ruimtes en sociale media, uitingen te doen, te delen en/of in stand te laten, die kunnen leiden tot een fysieke verstoring van de openbare orde binnen het grondgebied van de gemeente Almelo, dan wel voor het ontstaan van een ernstige vrees daarvoor.” Deze verordening – waarvan de gemeente zegt dat deze juridisch is getoetst – is volgens jurist Jeroen Pols in strijd met het grondrecht van de vrijheid van meningsuiting. “Dit kan helemaal niet. De Gemeente Almelo heeft geen bevoegdheid op dit gebied. Opruiing valt onder het wetboek van strafrecht. Daar gaat een rechter over. Als een burgemeester gaat zeggen dat een uiting verwijderd moet worden, dan heet dat censuur. Ze zijn blijkbaar echt het spoor bijster, want fundamentele beginselen van de samenleving worden hier gepasseerd”, aldus Pols.

Oud-advocaat Frank Stadermann onderschrijft die lezing. “Ze doen alsof het is om ernstige ordeverstoring te kunnen voorkomen, maar ook daar heeft de gemeente dit instrument niet voor nodig. Als er iemand is die zegt: kom morgenmiddag naar het stadhuis met brandbommen, dan moet de burgemeester de officier van justitie bellen en dan wordt de oproerkraaier nog dezelfde avond gearresteerd door de politie.” Stadermann rept net als Pols van “een situatie die helemaal niet kan volgens het staatsrecht”.

Hoe het dan toch kan? “De overheid legt de al veel langer de bijl aan de wortel van de rechtstaat. Het bestuursrecht is een monster geworden. Vroeger kon alleen een rechter n dwangsommen opleggen, maar er is een situatie gecreëerd waarin de overheid dit soort bevoegdheden langzaam maar zeker stilletjes naar zich toe heeft getrokken. Dat is fascistoïde. We hebben met zijn allen niet opgelet, ook ik niet. Wie slaapt in een democratie, wordt wakker in een dictatuur”, besluit Stadermann.

Burgemeester Michel Bezuijen van Zoetermeer heeft demonsteren op vrijdag, zaterdag en zondag in het Stadshart - het winkelcentrum in de Zuid-Hollandse stad – verboden. “De vrijheid van meningsuiting en het recht om te demonstreren hebben ik en het college hoog in het vaandel staan. Voor een goed verloop van demonstraties of protestacties in onze stad, vind ik het wel belangrijk dat we vooraf goede afspraken maken. Veiligheid staat voorop en demonstraties tijdens de drukste tijden in ons grootste winkelcentrum zijn daarom niet gewenst”, stelt hij.

Volgens Frank Stadermann schendt Bezuijnen hier “ons grondrecht om te betogen, dat is verankerd in artikel 9 van de Grondwet.” Er hoeft vooraf geen toestemming te worden gevraagd voor een demonstratie. Wel staat in de Wet openbare manifestaties dat er vooraf schriftelijk kennis moet worden gegeven. In het geval van Zoetermeer gaat de burgemeester een stapje verder door afspraken te willen maken. “Gemeenten zouden terughoudend om moeten gaan met meldingen die vooraf worden gedaan, want het betreft een grondrecht. Maar het tegendeel is het geval. Dat is misbruik maken van een machtspositie”, aldus Stadermann.