^DeAndereKrant

Het lijkt Frankrijk wel als je stad en bos uit rijdt en via een smalle landweg op het terrein komt waar Loes en Maarten hun tuinderij runnen. Bij stadsboerderij De Kleine Kiviet – een plek waar je vlees kunt kopen van varkens en koeien die een goed leven hebben gehad – gebruiken zij een kwart hectare grond. Het uitzicht op glooiende velden en de bosrand is weids. Achter een beschutte, ommuurde binnentuin van rode bakstenen ligt de grote tuin. Daar staat een kleine glazen kas. Twee plastic tunnelkassen zijn al afgebroken. Het is wintertijd en de laatste groenten zijn meegegaan met de oogstgenoten. Dertig weken lang konden zij groenten en kruiden oogsten. Nu is het stil. Loes, Maarten, twee stagiaires en vrijwilligers bereiden de tuin voor op het volgende seizoen.

Drie jaar geleden was de tuin nog weiland. Loes zocht in die tijd naar werk waarin zij haar verlangen naar meer verbinding met de natuur kon vormgeven. Een boswachter vertelde haar over deze grond. Het leek perfect om daar haar passie, het buiten zijn en werken met mensen vorm te geven. Zo kon ze iets teruggeven, voelde ze. Loes had altijd al een moestuin en met haar ervaring bij een natuur-educatiecentrum ging ze aan de slag. Het eerste jaar probeerde ze uit en verbouwde alleen de grond in de oude binnentuin. Met Maarten, die in hetzelfde natuur-educatiecentrum middelbare scholieren lesgaf over natuur en duurzaamheid, begon ze het jaar daarop officieel hun bedrijf.

Het weiland werd omgeturnd tot tuin, met een dikke laag compost bovenop een dunne laag karton, waardoor onderliggende planten afstierven door lichttekort en het karton voeding werd voor de bodem. Nu het een echte tuinderij is geworden, mag het bodemleven niet meer worden verstoord, legt Loes uit. “We willen hier samenwerken met de natuur. Biodiversiteit bevorderen. Mieren en de wormen zorgen wel dat de grond losraakt. Het schimmelnetwerk onder de grond weet precies waar de tekorten en overschotten in de tuin zijn en anticipeert daarop. Dat willen we niet onderbreken door te schoffelen of te spitten.”

Inmiddels verbouwen ze 48 soorten groenten en 23 soorten kruiden. “Alles is onbespoten, wat nog beter is dan biologisch tuinieren, omdat je daarbij nog bestrijdingsmiddelen mag gebruiken. In elk bed zetten we ook iets neer voor de dieren: uitgebloeide zonnebloemen laten we staan zodat vogels ervan kunnen eten, de omgekeerde bloempotjes met daarin stro zijn voor de oorwurmen – echte afvalopruimers en luizeneters - en we hebben een natuurlijke haag waarin insecten en zoogdieren kunnen schuilen. Als we de broccoli laten doorschieten en bloeien, wordt dat een snelweg voor de bijen - die hier ook een hotel tot hun beschikking hebben. Elk dier is welkom, zolang hun aanwezigheid maar in balans is met de tuin.”

Als verdienmodel kozen de twee voor een zogeheten csa, wat staat voor community supported ­agriculture, gemeenschapslandbouw, waarbij tuinders en leden (oogstgenoten) een partnerschap aangaan. Oogstgenoten nemen voor langere tijd opbrengsten af en verantwoordelijkheden en risico’s worden gedeeld.

Een berichtje op Facebook was genoeg om binnen twee weken dertig aandelen te verkopen, nu zijn dat er vijftig geworden. Leden kopen van tevoren één aandeel (of gezinnen soms twee) per jaar, waarmee ze dertig weken lang kunnen oogsten. Loes en Maarten kopen biologisch zaad en plantjes in, maken een plantplan voor een jaar en kijken welke groenten en kruiden klaar zijn om van het land te worden gehaald. De lijst bevat wekelijks ongeveer vijf soorten groenten en kruiden en gaat iedere maandag per mail naar de leden die zelf hun groenten uit de tuin halen. “Het is fantastisch zo veel te kunnen oogsten van zo’n klein stuk land”, zegt Loes. “Ik begrijp niet dat er wordt gepraat over voedseltekorten. Wat er hier aan zaad van planten afkomt, is ongelooflijk. Wij zetten gewassen dicht op elkaar, want hoe voller, hoe beter voor de grond. De moderne landbouw is anders ingericht, op landbouwmachines die veel grond nodig hebben om er overheen te kunnen rijden.”

De sprookjesachtige plek heeft nog meer. Uit de grote bloementuin naast de vijver kan iedereen tegen betaling (eetbare) bloemen plukken. Onder een grote luifel van canvas worden workshops gegeven – door een imker bijvoorbeeld, een natuurfotograaf of specialisten in planten stekken of groente fermenteren. In 2024 volgt een cursus moestuinieren. Een sterrenkok heeft er zijn eigen stukje moes- en kruidentuin. Volgend jaar wordt hier waarschijnlijk ook gedineerd. Loes en Maarten maakten ook al een moestuinplan voor een school in Bergen op Zoom, waar vluchtelingenkinderen voor het eerst naar school gaan. Ze werken nog aan een lespakket voor de leerlingen. Hun werk op de tuin krijgt daarnaast veel belangstelling van onderzoekers naar csa’s, scholen en belangstellenden met soortgelijke plannen.

De twee willen hun bedrijf niet uitbreiden. Anders wordt de gemeenschap te groot en verdwijnt de onderlinge verbinding, legt Loes uit. “Want het mooiste vind ik dat we veel hulp van oogstgenoten krijgen. Het is echt een sociale gemeenschap geworden van mensen met dezelfde denkwijze – wat alternatiever en bewust, terwijl het tegelijkertijd ook een mooi mengelmoesje is. Je ziet dat vrijwilligers die wat minder goed in hun vel zitten, opknappen van het werken in de tuin en het gezelschap. En de kinderen weten nu dat ze brandnetelprik kunnen verhelpen met witte dovenetel of een blaadje smalle weegbree. Eerst zag je ze nog protesteren, omdat ze niet bekend waren met groenten uit de tuin. Wortels wilden ze niet, maar wat ze zelf oogsten, eten ze nu. Het is zo belangrijk hun die natuur bij te brengen, en ze gaan gezonder eten.”

Loes: “De boer van De Kleine Kiviet, vroeger varkenshouder, komt ook regelmatig met oud-collega’s naar onze tuin. Zij kijken hun ogen uit – zoveel oogst van zo weinig grond. Dan ben ik heel trots hoe wij het hier aanpakken. Nu nog zijn we de enige csa in de verre omtrek. Misschien zit er tussen al die belangstellenden wel iemand die hier naast ons, op dit mooiste plekje van Bergen op Zoom, ook een csa wil beginnen. Dat is onze droom, minder supermarkten, meer csa’s. Onze wachtlijst is lang, die geïnteresseerden krijgen dan ook een prachtige plek, een paar meter verderop.”