^DeAndereKrant

Bij de opening van het prestigieuze filmfestival van Cannes verschijnt Volodymyr Zelensky op het scherm. Gekleed in een legergroen poloshirt met het embleem van zijn land Oekraïne op zijn rechterschouder. Het aanwezige publiek, zo’n 400 prominenten uit de filmindustrie, houdt zijn adem in. Dan begint Zelensky aan een speech waarin hij de oorlogsfilm Apocalypse Now van Francis Ford Coppola vergelijkt met de strijd in zijn eigen land. Ook noemt hij Charlie Chaplins The Great Dictator één van de films die de tegenstrijdigheden van oorlogvoering weerspiegelen. Tegen het einde benadrukt hij hoe dom alle aanwezige prominenten zouden zijn als zij hun stem vanaf nu niet laten horen tegen ‘dictators’ als Vladimir Poetin.

Zelensky krijgt een staande ovatie. Het lijkt wel een scène uit 1984 van George Orwell waarin Big Brother door zijn volk op handen wordt gedragen, hoe vermanend hij hen ook toespreekt. Ook de socials exploderen. Regisseur David Cronenberg Twittert dat Zelensky voor hem ‘the man of the year 2022’ is. Iconen als actrice Sharon Stone en Kristen Stewart komen in de media woorden te kort om Zelensky’s ‘genie’ te duiden.

Celebrities worden al sinds jaar en dag ingezet om het politieke narratief te manipuleren. Dat is op zich niets nieuws. Het was zelfs een van de redenen waarom de CIA meehielp de Hollywood-industrie op te tuigen. Maar een politieke bemoeienis van dit kaliber door een president wiens land in een oorlogssituatie verkeert, is zelfs in de internationale filmwereld ongekend.

“De wereld is helemaal gek geworden”, twittert filmregisseur Dick Maas als reactie op de vertoning van Zelensky. Maas, bekend van films als Flodder (1987), Amsterdamned (1988) en de horrorfilm Sint (2010) zegt: “Het gaat er niet om of je pro-Oekraïne of pro-Rusland bent. Iedereen zou zich moeten realiseren dat we in een informatie-oorlog zitten waarin door alle partijen volop propaganda wordt bedreven, allerlei nieuwsbronnen flink gecensureerd worden, en het publiek gemanipuleerd wordt. Het op een voetstuk plaatsen van Zelensky is daar een onderdeel van.”

Ook de Amerikaan Jeffrey Babcock, die als cultureel activist al meer dan tien jaar actief is in het Amsterdamse alternatieve filmcircuit en films regelmatig in politieke of sociale context plaatst, ergert zich aan de opgedrongen boodschap van Zelensky. Babcock: “Het ergste wat een filmer kan toevallen is politieke goedkeuring. Kunst en creativiteit zijn juist de hoogste vormen van rebellie. En opstandigheid is altijd intelligent. Losgezongen van politieke belangen. Door die toespraak van Zelensky word je gemanipuleerd om niet alleen stelling te nemen tegen Poetin maar tegen de gehele Russische cultuur de facto, alsof die in één klap insignificant geworden is, terwijl ze een rijke filmgeschiedenis kent, die ook onze cinema voorgoed veranderd heeft.”

Leon Meijer (21), eerstejaars filmstudent aan de Filmacademie van Barcelona, zegt: “Toen ik in mijn toelatingsfilm mijn bewondering uitsprak voor de Russische filmregisseur Tarkovski, nota bene een van de meest invloedrijke regisseurs van de vorige eeuw, kreeg ik van de Amsterdamse Filmacademie te horen dat zij niet openstaan voor mijn ‘extreemrechtse ideeën’. Volgens hen was het cancellen van Russische regisseurs onderdeel van de wereldwijde sancties van het Westen tegen Poetin. Ze gaven me het gevoel dat ik een Poetin-fluisteraar was. Een landverrader. Ik was in shock”.

Als we verhaal halen bij de Filmacademie krijgen we te horen dat Hester Mol van de afdeling Communicatie niet beschikbaar is, maar dat de Academie waakzaam is op “een bepaald gedachtengoed dat niet bij onze kernwaarden past”.

Wat eens het domein van rebelliteit was, lijkt nu nog slechts een podium voor conformisme te zijn. Een plaats waar linkse politieke ideeën aan de massa worden opgedrongen. Meijer: “Het spook van het cultuurmarxisme is geen mythe. Het waart rond in de Westerse wereld en het jaagt iedereen de stuipen op het lijf! Niemand wil ‘gecanceld’ worden. Ook ik niet. Ik merk dat ik voorzichtiger ben geworden in mijn uitingen: ik bedoel, ik ben nog maar een beginneling. Ik heb geen zin om mijzelf bij voorbaat te diskwalificeren door – bijvoorbeeld – een negatieve uitspraak over Zelensky, maar dat betekent ook niet dat ik zomaar mijn ziel aan de duivel ga verkopen”. Hij zucht diep: “Toch waaien mijn collega filmstudenten met alle winden mee. Soms heb ik er slapeloze nachten van”.

En dat die cancelling waar Meijer het over heeft aan de orde van de dag is in de internationale filmwereld, blijkt wel uit de ervaring van de Russische techno-dj en filmcomponist Nina Kraviz, die zich weigert uit te spreken tegen Poetin en sindsdien op film- en dancefestivals geweigerd wordt: “We kunnen niet stoppen met cinema of het maken van filmmuziek omdat we de Russische taal spreken”.

We bellen het management van Hans Teeuwen, de acteur en cabaretier die doorgaans zijn mening niet onder stoelen of banken steekt. Zijn secretaresse neemt op: “Sorry mensen. Maar Hans gaat zich niet uitspreken tegen of voor Zelensky. Ook niet tegenover De Andere Krant. En als hij dat ter zijner tijd toch wil doen, dan doet hij dat wel lekker op zijn eigen podium”.

Het feit dat een aantal toonaangevende Nederlandse critici en filmmakers na benadering niet met De Andere Krant over de speech van Zelensky wil praten, lijkt te bevestigen hoe het cultuurmarxisme en de angst voor de cancel culture dezer dagen hand in hand gaan.

Maas: “Dat collega filmmakers en anderen werkzaam in de media, niet doorhebben hoe er gemanipuleerd wordt en ook niet het gezonde verstand hebben een afwachtende houding aan te nemen maar kritiekloos meegaan in deze waanzin, is voor mij extra wrang, omdat filmmakers bij uitstek zouden moeten weten hoe je het publiek kunt bespelen middels beelden om een bepaald narratief naar je hand te zetten.”

Babcock: “Als er iemand is aan wie De Gouden Palm van het Cannes Filmfestival dit jaar uitgereikt dient te worden dan is het Zelensky zelf wel: niet voor niets was hij voor zijn presidentschap zelf ook acteur, en een verdomd goeie ook, want het feit dat miljoenen mensen hem klakkeloos geloven, betekent dat hij zijn rol met overtuiging heeft gespeeld.”

Terwijl het Filmfestival van Cannes op volle toeren draait, blijft de oorlog in Oekraïne een schaduw werpen. Twee dagen na Zelensky’s speech loopt er een naakte vrouw de rode loper op. Op haar borsten en buik staan de kleuren van de Oekraïense vlag geschilderd met de woorden stop raping us. Gauw wordt ze door veiligheidsagenten afgevoerd. De sfeer wordt een beetje psychotisch. De media smullen. Zelensky lijkt zijn doel - het naar zijn hand zetten van de internationale film­industrie – inderdaad te hebben bereikt.