^DeAndereKrant

De Koningsbrief’ is het levensverhaal van Gert-Jan Ludden, opgetekend door schrijver Hans Siepel, die ook veel voor De Andere Krant heeft geschreven. Ludden en Siepel zijn beide ex-topambtenaren die hard in botsing kwamen met de bestuurscultuur bij de overheid. “Een cultuur van leugens, doofpotten, kleine Ego-mensjes, tunnelvisies en een kapot moreel kompas”, in de woorden van Siepel.

Centraal in het boek staat het voornemen van Ludden om een brief te schrijven aan de koning. Dit naar aanleiding van het totale falen van “de institutionele spelers” in coronatijd. Ludden vindt dat Willem-Alexander het “zwijgen moet doorbreken” en zich uit moet spreken tegen de misdaad die is begaan ten aanzien van “miljoenen inwoners van het koninkrijk”, die “met een beroep op hun lichamelijke integriteit en vrijheid van meningsuiting afzagen van het vaccin en vervolgens door dienaren van de Kroon zijn opgejaagd, uitgescholden en buiten de samenleving” zijn geplaatst.

De zwijgcultuur van de bestuurselite, waartegen Ludden ageert, bestaat al veel langer dan de laatste paar jaar, zo wordt duidelijk uit het boek. Ludden heeft er al zijn hele loopbaan mee te maken. In 1958 geboren in Enschede, kiest de christelijk opgevoede jongen ervoor zijn vaderland te dienen als beroepsmilitair. Niet een heel populaire keuze midden jaren ’70. In 1980 rondt hij zijn opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie af als tweede luitenant. Op 26-jarige leeftijd heeft hij als compagniecommandant een eenheid van 125 man en negentig voertuigen onder zijn hoede. Op 34-jarige leeftijd schopt hij het tot een van de jongste luitenant-kolonels. Ondanks deze voortvarende carrière, wordt de weg naar de echte militaire top afgesloten. Hij blijkt niet te passen in het profiel van de hoogste militairen. Te kritisch misschien?

Hij komt in Den Haag terecht, op een staffunctie met als corebusiness personeelszaken. Daar gedijen zijn kwaliteiten het beste, schrijft Siepel, in het domein van ‘de totale mens’. Tegelijkertijd ervaart hij aan den lijve hoe binnen het defensieapparaat keer op keer, “leed, pijn, verdriet en aangedaan onrecht door het ministerie onder het kleed worden geveegd”. Zoals in het geval van een echtpaar dat zijn zoon verliest door de ontploffing van een oefengranaat, in 1983. Een jaar later blijkt nog niemand van Defensie contact te hebben gelegd met de familie.

Of bij de ramp met het Herculestoestel, het vliegtuig dat op 15 juli 1996 neerstort op vliegveld Eindhoven met een muziekkorps van de Landmacht aan boord. Hierbij komen 34 mensen om het leven. Ludden wordt ingeschakeld om de nabestaanden te steunen. Hij bedenkt het seating plan voor de herdenkingsplechtigheid, waarbij hij een prominente plek geeft aan de nabestaanden. Daar steekt de staatssecretaris van Defensie een stokje voor. De autoriteiten komen op de eerste rij te zitten, de families daarachter.

Dan is er de nasleep van Srebrenica. De dramatische val van de Bosnische enclave vindt plaats in 1995. In 1996 krijgt hij een telefoontje. “Wil jij eens nadenken over de nazorg voor Dutchbat III? Het is nu ongeveer een jaar dat ze terug zijn. Ik heb zo het gevoel dat we hen geen recht doen.” Dat blijkt te kloppen: de militairen blijken aan hun lot te zijn overgelaten. “Behandeld als melaatsen waar niemand mee gezien wil worden.”

In 1998 verlaat hij de Landmacht en wordt adviseur op het gebied van crisismanagement – het beroep dat hij tot de dag van vandaag uitoefent en waarover hij inmiddels verschillende invloedrijke boeken heeft geschreven. Steeds weer, bij de vele klussen die hij uitvoert voor uiteenlopende instanties, ervaart hij dat de politiek-bestuurlijke elite lak heeft aan de ‘ervaringswerkelijkheid’ van gewone mensen. “Hij maakt kennis met bange ambtenaren en adviseurs die meer ja-knikken dan professionele adviezen geven. Hij ziet hoe slachtoffers achteraan de bestuurlijke rij moeten aansluiten.”

Van zijn vriend Hans Siepel, die in 2005 bij het ministerie van Binnenlandse Zaken op een zijspoor wordt gezet, en het spirituele pad op gaat, leert hij dat de rot dieper zit dan het lijkt. Voor Siepel is de diepere oorzaak van de systeemcrisis het eenzijdige ‘wetenschappelijke’ mensbeeld ( het ‘breinmensbeeld’) dat door de elite is omarmd. “Over de totale mens wordt in deze kringen met geen woord gerept”, schrijft Siepel. “Het systeem wordt gedragen door een set van ideeën die, zeker de laatste decennia, meer en meer gedicteerd worden door ‘de’ wetenschap. De wetenschap heeft zich opgewerkt tot de nieuwe poortwachter van de werkelijkheid en waarheid.”

Iedereen die deel wil uitmaken van de bestuurselite (het ‘Bestuurlijk Institutioneel Publiek Intellectueel Complex’) moet zich voegen naar het wetenschapsgeloof en het westerse breinmensbeeld, weet Siepel. Ludden komt geleidelijk aan tot dezelfde overtuiging. Het kost hem, als oud-militair, moeite, maar hij laat bij zichzelf “de ongemakkelijke waarheid toe dat de overheid, ook zijn overheid, de dader is van verregaand grensoverschrijdend gedrag”.

Als tijdens de coronacrisis de bestuurselite volledig uit de bocht vliegt, besluit Ludden zich, min of meer uit wanhoop, tot de koning te richten. Het staatshoofd zegt immers in het voorjaar van 2020 dat we ‘niet normaal moeten maken wat niet normaal is’. Ludden slaagt erin om op 4 mei 2023, de dag voor zijn 65e verjaardag, zijn Koningsbrief af te ronden. In de brief grijpt hij terug op de denkbeelden van koningin Juliana die haar jaren al verklaarde dat het wetenschappelijke breinmensbeeld te beperkt is, maar wier ideeën snel taboe werden verklaard. “Deze waarheid is nog immer een bedreiging voor de huidige machthebbers”, schrijft Ludden.

Hij heeft aanvankelijk het plan om de brief op Bevrijdingsdag, 5 mei, in de handen van de koning te drukken, maar zijn dochter heeft hem van dat voornemen afgebracht. Het boek eindigt met de tekst van de brief, maar vertelt niet wat daar vervolgens mee gebeurt. Dat maakt het einde van het boek enigszins onbevredigend. Gelukkig kunnen wij onze lezers melden hoe het afloopt. De koning krijgt geen brief, maar heeft de afgelopen week het hele boek, met brief en al, per aangetekende post ontvangen. Ludden laat weten dat hij niet heel optimistisch is over de reactie die hij kan verwachten. Maar toch. “Als er iemand is die het verschil kan maken, is het Willem-Alexander.”