^DeAndereKrant

“De zeggenschap over het eigen leven en de eigen omgeving terugnemen”, is volgens Pi, één van de oprichters van Frij Fryslân, in januari 2021 de belangrijkste drijfveer geweest om de beweging op te richten. De inwoonster van Leeuwarden had in het coronajaar 2020 al een netwerk opgebouwd van mensen die zagen dat we nooit meer teruggaan naar wat ooit als ‘normaal’ gold. “In plaats van alles te laten gebeuren of alleen maar te klagen, hebben we besloten pro-actief een positief antwoord te gaan bieden op de machtsgreep van ‘het grote geld’ en de overheid.”

Frij Fryslân is bewust nog niet uitgebreid naar buiten getreden. “We hebben gekozen rustig te bouwen”, zegt Pi. De beweging – waar de mensen elkaar bij voorkeur bij de voornaam aanspreken - bestaat desondanks via mond-tot-mondreclame en ouderwets netwerken inmiddels al uit een paar duizend leden en groeit elke week organisch en gestaag. “We zijn in ledental al groter dan de grootste politieke beweging in onze provincie”, stelt Sybren, een man die zelf jarenlange ervaring heeft als raadslid in de gemeentelijke en provinciale politiek.

Hij was op 22 januari 2021 ook betrokken bij de oprichting van Frij Fryslân en zegde daarmee het voor hem oude en vertrouwde politiek stelsel vaarwel. “Ik had al langer het gevoel dat die weg doodliep. We zijn zo gewend geraakt te vertrouwen op de systemen en als het niet werkt ons te wenden tot de overheid. De politiek is er alleen niet meer voor de burger, zo blijkt de laatste 2,5 jaar wel heel duidelijk. Het is een zinkend schip dat we moeten verlaten. Frij Fryslân wil juist dat mensen zelf weer verantwoordelijkheid krijgen, of beter gezegd gaan pakken over de regio waarin zij leven. Ik ben voor mijn werk veel in Catalonië, Schotland en op Corsica geweest en heb gezien en ervaren dat zelf lokaal regeren veel beter werkt dan je laten regeren volgens een gecentraliseerd systeem.”

Het zal een langdurig, complex en veelomvattend proces worden om tot zo’n lokaal geleide samenleving te komen, realiseren de Friezen zich. “Het klinkt ook een beetje van de zotte als enkele mensen in een land gaan zeggen: wij gaan het anders doen. Toch geloven we erin en zien we de noodzaak. Als we zo doorgaan als nu, hebben we straks niks meer te zeggen in en over ons leven. Onze visie hebben we vertaald in thema’s zoals energie, toerisme, onderwijs, gezondheid, landbouw en geldzaken. De plannen om het anders aan te pakken zijn we in werkgroepen aan het uitwerken en laten we in sommige gevallen door experts bekijken en doorrekenen”, aldus Pi.

Het idee achter Frij Fryslân is te komen tot een coöperatieve en menselijke samenleving. “Alle burgers bouwen actief mee aan hun omgeving, hebben een gelijke stem en directe zeggenschap over de plannen en over toetreding van eventuele nieuwe leden. Als er een meerderheid akkoord gaat, wordt het in werking gesteld”, legt Pi uit. “We streven naar een pure vorm van gezamenlijke besluitvorming.”

Sybren beschrijft dit principe vanuit de werkgroep energie, waar hij deel van uitmaakt: “Friesland wekt vier keer zoveel stroom op als we nodig hebben. We betalen 400 miljoen euro energiebelasting aan Den Haag en hebben geen idee waar dat aan uitgegeven wordt. Het zou dus ook aan de oorlog in Oekraïne besteed kunnen worden. Wij willen belastinggeld gaan investeren in waar het vandaan komt. Uitgangspunt van ons idee is dat meer dan de helft van het energienetwerk in handen blijft van de Friese gemeenschap. Wij gaan onze energie dus niet van buiten halen. Ook willen we een hybride energiesysteem en geen volledige elektrificatie, waardoor we minder kwetsbaar zijn voor tekorten. Wij verwachten dat in de toekomst steeds meer bewoners, bedrijven, dorpen en wijken zich zullen ‘loskoppelen’ van het landelijke netwerk en zichzelf dan van energie gaan voorzien, via lokale opwekking en opslag. Zo kunnen we ook veel gaan besparen”.

Een ander voorbeeld is dat Frij Fryslân alternatieve betaalmiddelen aan het onderzoeken is. Eén daarvan wordt op het festival gepresenteerd. “We onderzoeken de mogelijkheden van een eigen boekhoudsysteem waarmee we een vorm van ruilhandel gaan creëren. Een boer die zijn voedsel ruilt voor een financiële dienst, bijvoorbeeld. Dat moet in verhouding met elkaar staan, daarom werken we toe naar een systeem waarin je krediet op kunt bouwen als jouw dienst meer waard is dan de wederdienst”, vertelt Pi. “Als om te beginnen tien procent van de mensen gedeeltelijk in dit systeem gaat werken en inziet dat het eerlijker is, dan zullen velen volgen.”

Heel bewust spreekt Frij Fryslân niet van afsplitsing of onafhankelijkheid van Nederland. Pi: “We willen ons aan de wet houden, al zien we dat de overheid deze zelf constant overtreedt. Wij blijven eerlijk en positief. We geloven dat mensen dit zo aantrekkelijk gaan vinden, dat er een beweging ontstaat die niet meer te negeren valt.”

Op zaterdag 27 augustus laat Frij Fryslân de plannen aan iedereen zien op het Frijheidsfestival - Samen bouwen aan de nieuwe wereld. In de smûke (gezellige – red.) Teatertún in Rijs (Gaasterland) presenteren de werkgroepen hun plannen uitgebreid, zijn er workshops, presenteren Tijn Touber en Binkie de Gevonomie, is er veel muziek (dj’s, Coverlover, the Wanderer en meer) en entertainment. Het festival is geheel gratis en voor iedereen toegankelijk. “Om geïnspireerd te raken, te verbinden of mee te doen”, aldus Sybren. “Met iedereen bedoelen we echt iedereen: Fries en niet-Fries, man en vrouw, jong en oud. We vragen wel om een aanmelding, want vol is vol. We vragen mensen die niet komen, zich af te melden, zodat we een ander weer blij kunnen maken met een plekje. Horeca is beschikbaar tegen betaling. En het staat iedereen vrij eigen eten en drinken mee te nemen. Er is ook voldoende kampeergelegenheid in de buurt. Het gaat echt een inspirerende dag worden.”